Soru: Öğretmenlik Meslek Kanunu'nun 6.maddesinin 6.fıkrasında "Uzman öğretmen veya başöğretmen unvanı alanlara her unvan için ayrı ayrı olmak üzere bir derece verilir." hükmü bulunmaktadır. Bu hakkın kazanıldığı tarihte 1.derecenin 1.kademesinde olan öğretmen için bir üst derece olmadığından kadrosu 1.derecenin 4.kademesine alınır mı yoksa bu haktan faydalanamaz mı? Böyle bir durum varsa yüksek lisansı saydırmayıp 2.derecenin 3.kademesinde bekleyerek bu haktan faydalanmayı düşünüyorum.
Cevap: 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu ile öğretmenlik eğitim ve öğretim ile bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği kabul edilmiş, öğretmenlik mesleği; aday öğretmenlik döneminden sonra öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen olmak üzere üç kariyer basamağına ayrılmıştır.
Kanunun 6. maddesinde, "(1) Aday öğretmenlik dahil öğretmenlikte en az on yıl hizmeti bulunanlardan;
a) Mesleki gelişime yönelik 180 saatten az olmamak üzere düzenlenen Uzman Öğretmenlik Eğitim Programını tamamlamış olan,
b) Mesleki gelişim alanlarında uzman öğretmenlik için öngörülen asgari çalışmaları tamamlamış olan,
c) Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası bulunmayan,
öğretmenler uzman öğretmen unvanı için yapılan yazılı sınava başvuruda bulunabilir. Uzman öğretmen unvanı için yapılan yazılı sınavda 70 ve üzeri puan alanlar başarılı sayılır. Yazılı sınavda başarılı olanlara uzman öğretmen sertifikası düzenlenir.
(2) Uzman öğretmenlikte en az on yıl hizmeti bulunan ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezası bulunmayan uzman öğretmenlerden mesleki gelişime yönelik 240 saatten az olmamak üzere düzenlenen Başöğretmenlik Eğitim Programını tamamlamış olan ve mesleki gelişim alanlarında başöğretmenlik için öngörülen çalışmaları tamamlayanlar başöğretmen unvanı için yapılan yazılı sınava başvuruda bulunabilir. Yazılı sınavda 70 ve üzeri puan alanlar başarılı sayılır. Yazılı sınavda başarılı olanlara başöğretmen sertifikası düzenlenir.
(3) Yüksek lisans eğitimini tamamlayanlar uzman öğretmen unvanı için öngörülen, doktora eğitimini tamamlayanlar ise başöğretmen unvanı için öngörülen yazılı sınavdan muaf tutulur.
(4) Eğitim kurumu yöneticiliği ve sözleşmeli öğretmenlikte geçen süreler öğretmenlik süresinin hesabında dikkate alınır.
(5) Öğretmen unvanından, bu göreve atanmanın atamaya yetkili amir tarafından onaylandığı tarihten, uzman öğretmen veya başöğretmen unvanından ise uzman öğretmen/başöğretmen sertifikasının düzenlendiği tarihten itibaren yararlanılır. Uzman öğretmen veya başöğretmen unvanını kazandıktan sonra alan değiştiren ya da ilgili düzenlemelerle alanı kaldırılan veya alanının adı değiştirilen öğretmenler kazandıkları unvanları kullanmaya devam eder.
(6) Uzman öğretmen veya başöğretmen unvanı alanlara her unvan için ayrı ayrı olmak üzere bir derece verilir.
(7) Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almış olanlar, cezaları özlük dosyasından silindikten sonra uzman öğretmen veya başöğretmen unvanı için başvuruda bulunabilir.
(8) Öğretmenlik mesleği kariyer basamaklarında ilerlemeye ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir." hükümlerine yer verilmiştir.
Meslek içi yükselmelerde memurlara ilave bir derece verilmesi uygulaması 657 sayılı Kanunun 36 A/11 maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre kariyer meslekler olarak bilinen uzman yardımcılığından uzmanlığa, müfettiş yardımcılığından müfettişliğe, maiyet memurluğunda kaymakamlığa ve dışişleri meslek memurluğunda sınavla yükselme öngörülen unvanlara atanmada memura ilave olarak bir derece verilmektedir.
7354 sayılı Kanuna göre, kariyer mesleklere benzer şekilde uzman öğretmen ve başöğretmen unvanını alanlara her unvan için ilave birer derece verilecektir. Memurlara kanunla bir derece verilmesi uygulaması, son sekiz yılda disiplin cezası almama koşuluyla verilen bir kademe, lisansüstü eğitim sonucu verilen ilave kademeler dikkate alındığında 4 yıllık yükseköğrenim gören memurlar 20 yıl dolmadan birinci dereceye yükselebilmektedir. Başöğretmen unvanının alınması da aday öğretmenlik dahil en erken 20 yıllık süre sonunda olabileceğinden bu durumda ikinci kez ilave bir dereceden yararlanılmasının fiilen mümkün olmadığını söyleyebiliriz.
Birinci derece dışındaki derecelerde uygulama basit olup örneğin, uzman öğretmen unvanını alan 3/2' sindeki öğretmen 2/2'ye yükselecek, 2/3'ündeki öğretmen 1/3'üne yükselecektir. Birinci derecenin birinci kademesindeki öğretmenin uzman öğretmen veya başöğretmen unvanını alması durumunda uygulama nasıl olacaktır? Memurlar için yükselinebilecek en üst derece birinci derece olduğu, bu derecenin üstüne çıkılması mümkün olmadığı için zorunlu olarak birinci derecede kalınacaktır.
Diğer taraftan 657 sayılı Kanunda memurun kademe ilerlemesi yapabilmesi için bulunduğu kademede bir yılını tamamlaması, derece yükselmesi için de bulunduğu derecede üç yılını tamamlamış olması gerekmektedir. Yani bir derece üç kademeye karşılık gelmektedir. Bu durumda 1/1'deki öğretmenin uzman öğretmen veya başöğretmenlik unvanını alması durumunda 1/4' üne yükseleceğini, aynı şekilde 1/2, 1/3 deki öğretmenlerin de zorunlu olarak 1/4' üne yükselmeleri gerektiğini değerlendirmekteyiz.
Kanun hükmünde öğretmenlik mesleği kariyer basamaklarında ilerlemeye ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenlenmesi öngörüldüğünden çıkarılacak yönetmelikte bu hususta oluşabilecek tereddütlerin de giderilmesi uygun olacaktır.