Abdurrahman Dilipak Habervakti'ne konuştu: Ulusal gazeteler ölüyor mu? Gazetelerin gerçek tirajı ne?

Abdurrahman Dilipak gazete tirajlarını ve reytingleri Habervakti.com'a değerlendirdi.

Posta Gazetesi’nde 15 yıldır sağlık yazıları kaleme alan, İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Teoman Cem Kadıoğlu “Hürriyet gazetesi İstanbul gerçek bayi satışı 28.000, toplam Türkiye bayi satışı 60.000. Bu sayılara inilmesinin tek nedeni sosyal medya ve dijital devrim mi? Bu rakamlar basında çıktı, hatta Fatih Altaylı da yazdı” paylaşımını yaptı ve bu Twitter mesajından sonra yeni bir paylaşımda daha bulunarak, “Bu tweetimden sonra 15 yıldır aralıksız her gün sağlık köşesi yazdığım Posta gazetesindeki yazılarıma son verildi. Pek üzüldüm..!” dedi, Siz yılların gazetecisi olarak bu haber hakkında ne diyorsunuz, gerçekten gazetelerin durumu bu kadar vahim mi?

-Evet. Maalesef durum bu. Hatta daha vahim bir durum sözkonusu. Bu “herkesin bildiği bir sır”. Artık bir sır da değil. Bugün gazetelerin toplam tirajı ne yazık ki, ilk 2 gazetenin toplam tirajı kadar bile değil.

Bugün açıklanan resmi tiraj rakamlarına göre ilk 3 gazetenin tirajları şöyle: Sabah 274 bin, Hürriyet 257 bin, Sözcü 245 bin. Üçünün toplamı 770 bin gibi. Bu 3 gazete 200.000 kategorisinde. 100.000 seviyesinde 8 Gazete var. Bunlar sırası ile Posta, Türkiye, Milliyet, Yeni Şafak, Takvim, Güneş, Akşam, Star. Bunların toplamı 950.000 bile değil. 50-100 bin traj kategorisinde 5 gazete var. Sırası ile 2 spor gazetesi: Foto Maç ve Fanatik, Korkusuz, Yeni Asır ve Yeni Akit. Bunların toplam tirajı 300 bin gibi. 10 bin-50 bin arasında 4 gazete var. Bunlar sırası ile Aydınlık, Cumhuriyet, Doğru Haber ve Karar. Bunların toplam trajı da 100 bin. İlk 20’de resmi olarak durum bu.

-Peki gerçek tiraj ne?

-Yukarıda sözünü ettiğiniz haberde Hürriyet'in bayi satışının 60.000 olduğu söyleniyor. Resmi tiraj 257 bin. Yani gerçek tiraj resmi tirajın dörtte biri bile değil. İddia vahim. Eğer durum buysa, bildiği kadar bu gazeteler borsada işlem görüyor, bu yatırımcıyı aldatmak demektir. Tüketiciyi aldatmak demektir. Kamudan ve özel sektörden bunlar reklam alıyorlar ve tirajlarına göre reklam bedeli alıyorlar. Burada yine ciddi bir sorun var. Mesela 15-25 bin tiraja sahip gazetelerin aynı şekilde 100.000 ün üzerinde bir tiraj gösterdikleri iddia ediliyor. Hürriyet buraya 7-8 yüz binden gerileyerek geldi. Görünen o ki, Hürriyet, Zaman ve Posta’nın okurlarının eriyen tirajlarının bir kısmı Sözcü’ye gitti.

Toplam tiraj 2.130.000. 80 milyonluk bir ülke için bu rakam çok düşük. Tabi okur internet mediasına, sosyal mediaya kaçtı. Ama bunun gerçekten 4 de üçü hayali ise 550.000 gibi bir tirajdan sözetmek gerek ama tabi bu böyle değil. Ama şöyle bir durum var: Bu gazetelerin toplam tirajının 1,5 milyon cıvarında olduğunu söyleyebiliriz. Burada da vahim bir durum var. Bu gerçek tirajın üçte birini kamu ve KİT’ler, BİT’ler alıyor. En büyük alıcılardan biri hava yolları şirketleri, her dış hat yolcusu için 2 gazete alıyorlar ve tabi bütün kamu kurumları. 800 den fazla ilçe 81 il düşünün. Bakanlıklar, belediyeler ve diğer kamu kurumları. Üçte birini, Vakıf, dernek, sendika, sivil toplum, partiler, şirketler, otel, berber, odalar, yani kurumsal alım. Yani bayi satışı bütün Türkiye’de 500 bin cıvarında.

-Peki bu durum daha ne kadar böyle gider.

-Bakın geçen hafta 12.000 tiraj kaybı yaşanmış. Tirajını artıranlar da var. 2600 de tiraj artışı var. Net kayıp 10.400. Şunun şurasında 4 hafta sonra seçim var. Dünyada, bölgede sıcak gelişmeler yaşanıyor ve gazeteler kan kaybetmeye, tiraj kaybetmeye devam ediyor.

-Seçim sonrası durum ne olur?

-Seçim sonrası tiraj biraz daha düşer. Mayıs sonunda okullar tatil olup, herkes tatile çıkınca daha da düşecektir. Bu durumda Haftada 10.000 tiraj kaybı olsa, 50 hafta sonra sonuç ortada.

-Bunun sebebi ne?

-Tabi internet medyası, sosyal medyası burada çok belirleyici bir rol oynuyor. Ama öte yandan basına duyulan güven sarsıldı. Sermaye ilişkileri ve siyasi angajmanlar, sahibinin ses olan medyanın inandırıcılığı yaraladı. Hakkın ve Halkın gören gözü, işiten kulağı, tutan eli, haykıran sesi olma konusunda ciddi bir zaaf sözkonusu.

-Alınan gazetelerin hepsi okunuyor mu?

-Hayır bakılıyor ve atılıyor. Belli yazılar var. Sansasyonel haberler. Başlık, spot hepsi o kadar. Zaten yazarlar bile tek kelimelik paragraflarla, magazin dili ile konuları yüzeysel olarak ele alıyorlar. Gazete ve Tv’lerde okur ve izleyicinini zeka seviyesinin çok düşük olduğu gibi bir ön yargı var ve özellikle reklamların dilinde bunu görebilirsiniz. Aptal tiplemeler bunun sonucu.

Gazetelerin en çok bakılan (!?) sayfaları 1. Sayfa, spor sayfası, Dekolte kadın resimlerinin yer aldığı magazin sayfası. En az okunan ekonomi, dış politika, kültür sanat! Gazete okur profili böyle.

-Reytingler ne durumda?

TV’ler Özal döneminde altın çağını yaşadı. Bugün onların reytingleri de maalesef yerlerde sürünüyor. Televizyon aptal kutusuna döndü. Maç, diziler, kadın programları, eğlence-yarışma öyle gidiyor. Şimdi sağlık programları mpda. Bir yandan da magazinleştirilen din, tarih ve politika.

-Sanki Media, Halkın sesi olmak yerine siz “sahibinin sesi” demiştiniz.

-Evet, maalesef “parayı veren düdüğü çalıyor”. Sermaye ile reklam ilişkilerinin yanında bir de sponsorluklar var. Uluslararası örgütler, ideolojik ve politik aktörler Mediaya sponsor oluyor. Ya da onlar bir şekilde kiralanıyor. Media bazan bunların misyonerliğini yapıyor. Media bu anlamda bazan Truva atına dönüyor. Özellikle yerel yönetimlerle ve şirketlerle ahlak dışı ilişkilere giriyorlar. Bir açık yakalayan Media mensubu sus payı anlamına gelen sponsorluk, ihale, reklam karşılığı propoganda malzemesi oluyorlar. Bu iş yerel ve ulusal seviyede böyle, maalesef.

-İnternet mediası ne kadar güvenilir?

-Orası “balta girmemiş orman”. Her şey mümkün. Bir yanda troller. Sosyal medya denilen alan, deep web, Black web’e doğru derinleştikçe işi başka bir renge bürünüyor. İstihbarat örgütlerinin, Mafya’nın cirit attıkları bir mekan. Çamur at izi kalsın. At izi it izine karışmış. Gerçek diye pazarlanan yalanlar. Her yerde Truva atları. Megaloman şizofren tipler. Orada yasak gerçeklere de ulaşabilirsiniz, artırılmış gerçek görüntüsü ile yalanlara da. Yapay zekalı ölüm tuzaklarına da. Subliminal mesajlara da.

Merak uyandıran başlıklarla sizi kendine çekip kendini tıklatabilir. Olayın ne olduğunu anlayana kadar birkaç defa tıklamak zorunda kalabilirsiniz. Arama motoruna yazdığınız her kelime sizi ele verebilir. Her tıklamada yeni bir reklamla karşılaşabilirsiniz. Bu yapay zekalı telefonlar sizi dinliyor, izliyor, sizi istihbarat örgütlerine raporluyor. Bu medya giderek daha tehlikeli bir hal alıyor. O “tiraj” yerine geçen “tıklama”lar bir takım yazılımlarla Avatarlar üzerinden şişirilebiliyor. Yani o tıklamalar da sanal gerçek. Sonunda ağuyu altın tas içre sunuyorlar, bal da onun suç ortağı! Melek maskeli Şeytanlar ve Şeytanlaştırılan melekler.. Medya giderek “yalan makinası”na dönüşüyor. Aman dikkat, fasıklar bize bir haber getirdiklerinde tahkik etmeden hemen inanmayalım.

Yeni Medya çok farklı geliyor. Hiç bir şey eskisi gibi olmayacak.

18 - 24 ŞUBAT 2019 Haftası, Gazetelerin Resmi Tirajları:

Röportaja buradan ulaşabilirsiniz.