İsimler ile soyadları bazen çok uyumlu olabiliyor. Rahmetli annemin Ankara Atatürk Lisesinde Felsefe öğretmenliği yaptığı yıllarda bir öğrencisi olmuş, Ender Nadir Bindebir. Bu kadar uyumlu ve iddialı bir ad ve soyadı duymamıştım ömrümde.
Oğlumuz doğduğunda isim konusunda bir türlü karar veremedik. Teyzeleri Nasreddin diye dalgalarını geçerken annem Güçlü, Fatih falan gibi iddialı adlar seçiyor, ben de kendisine “Fatih az olur, bir de Sultan ekle bari; Güçlü diyorsun, ya sıçan gibi bir oğlan olursa ne yapacağız” diye takılıyordum. Öte yandan eşim tutturdu kendi ismine uygun bir ad seçelim diye. Sonunda Kaan’ın göbeği düştü hâlâ bir ismi yok. Gece yarısı kendisi emzirirken Cengiz kalktı, “Adı Kaan olsun mu? Cengiz Kaan; oldu mu” diye sordum da yavrum bir isim sahibi olabildi.
Eskiden tuğla gibi telefon rehberleri vardı. Şimdi hâlâ çıkarılıyor mu bilemem. Bazen elime alıp bakar ve ne tuhaf soyadlarına rastlardım anlatamam. Eşim herhangi bir şey okumadan ya da televizyon izlemeden kolay kolay uykuya geçemez. Seneler önce İstanbul Hilton’da bir arkadaşımızın düğününe gittik. Kolaylık olsun diye orada kalıyoruz. Düğünden sonra kumarhaneye indik, hoşça vakit geçirdikten sonra odamıza çekilince eşimin okuyabileceği hiç bir şey olmadığını fark ettik; gürültü olmasın diye ve benim uyuyabilmem için televizyonu da açmıyor, baktım İstanbul telefon rehberini yere koymuş yatağından üstüne eğilerek rehbere bakıyor. Neyse ki uykuya geçmesi uzun sürmedi. Bu kez benim uykum kaçtığı için rehberi ben kaptım. Nelerle karşılaştım anlatamam.
Bana ilginç gelen ne çok soyadı vardır. Kapısız, ev var ama kapısı yok; sanırım yolgeçen hanı uzun olur diye bu soyadı seçmişler. Tekbir, birleşik yazılınca tekbir getirmeği çağrıştırır ama soyadları ayrı yazılmadığı için yalnızca bir tane anlamını da taşıyabilir. Biraz fazla iddialı!
Rehberdeki soyadları beni öylesine şaşırttı ki, bu işi artık hobi haline dönüştürdüm. Gönüllü olarak Budala soyadını alanlar var; Aptal soyadını seçenler de var, hiç değilse Abdal’ı seçselermiş ,daha gizemli olurdu.
Kim kendine bile isteye Şapşal soyadını seçer ki? Dönek, Sıçan, Azgın, Koyun ve diğer bazıları beni çok şaşırtmıştır. Ama hangi sapık kendine Cinsel soyadını seçer bir türlü anlayamadım. Tren soyadını seçenler var neyse ki isimleri Öküz değil. Onu, taliplilerine lâkap olarak bırakmışlar.
Ailesi soyadlarını bile bile çocuğa Satılmış adını vermişler soyadı ile birleşince Satılmış Safra oluyor.
Benim bekârlık soyadım Ayözger’dir. Bugün de şimdiki soyadım gibi çok gururla taşımaktan onur duyarım. Ayözger soyadı yalnızca bizim baba ailemize özgü. Araştırdım, bizler dışında bu soyadı taşıyan kimsenin olmadığını gözlemledim. Sanırım yanılmıyorumdur.
Köse soyadı bana hep ilginç gelmiştir. Aile büyüklerinden biri köse olabilir; canı sağ olsun, ama neden bütün aile bu sıfatla anılsın ki? Çocuk sahibi olamayan bir insan soyadını Kısır olarak mı değiştirecek? Ya da tuvalet sorunu yaşayan bir aile büyüğü soyadı olarak Kabız’ı seçerse hoş olur mu?
Güzel soyadı da pek yaygındır. Soy isimlerini genellikle erkekler seçer; neden kendilerine güzellik vasfını çağrıştıracak bir ad seçmişler acaba? İnsanın aklına ister istemez tuhaf sorular geliyor. Bizim erkeklerimiz ki genellikle erkeklikleri ile pek övünür, bari Yakışıklı soyadını seçselerdi. Ah! Bu ailelere isim seçen beyler; vah ki vah!
Azgın soyadı da bir insanın özgür iradesi ile seçmemesi gerek bir soyadıdır diye düşünüyorum. Azgın olmak pek hoş bir şey değildir kanısındayım.
Satılmış soyadı kişinin kendisine yapabileceği en büyük hakaret değil mi? Değer ölçüleri sapmış, onurundan vazgeçmiş, asla makbul olmayan bir insanı tanımlayan böylesi bir soyadı neden seçilir acaba? Bu sıfatı hak eden pek çok insan var ama günahsız birilerinin böyle bir seçim yapmalarına aklım ermiyor doğrusu.
Mehmet Neytullah isimli bir bey Uçanturnagurbetgezerdiyardiyarellerde soyadı ile en uzun soyadına sahip olma iddiası ile Guinness rekorlar kitabına girmek için başvuruda bulunmuş.
Döndü hanım evlenmiş eşinin soyadı Cort; olmuş Döndü Cort.
Soylu soyadı da iddialı bir soyadıdır. İnsanların soylulukları illâki aile kökenleri ile saptanmak zorunda değildir. Ruh olarak, davranış olarak, genelde üslûp olarak da soyluluk ölçülebilir. Böyle bir soyadını taşıyan insan, özgeçmişine uysa da uymasa da soylu davranmak zorundadır. Yoksa kendisine soysuz Soylu dedirtir.
Bence insan ya soyadına uymalı ya da soyadını seçerken daha dikkatli olmalı.