Elektrik dağıtım firmalarının, kamu hizmeti veren aile sağlığı merkezlerinin (ASM) elektrik faturalarını ‘ticarethane’ katsayısı üzerinden hesaplaması tepkilere yol açtı. Şanlıurfa’da bir ASM’ye 11 bin 420 lira tutarında elektrik faturası geldi. Aile hekimleri, “Ticarethane değiliz, kamu hizmeti veriyoruz” dedi.
Türkiye yeni yıla kademeli olarak yüzde 50 ila yüzde 125 arasında zamla girmişti. Elektrik faturalarının ocak anketlerinde AKP’ye ciddi anlamda oy kaybettirmesi sonrası ise ilk olarak yüzde 125 zam yiyen 150 kilovatsaat üstü kullanım yapanlar için limit 210 kilovatsaate yükseltildi. Ancak düzenleme, düşen alım gücü ve kabarık faturaların oluştuğunu tansiyonu düşürmeye yetebilmiş değil.
ASM’ler, verdikleri hizmete göre A, B, C, D ve sınıfsız diye sınıflandırılıyor. Merkezler kurulurken, sandalyesinden, tıbbi cihazlarına, bilgisayardaki hasta programlarına kadar tüm ihtiyaçlar aile hekimleri tarafından satın alınıyor. ASM’nin bazıları Sağlık Bakanlığı’nın binalarında kurulu olsa da kira ödüyor. Diğerleri ise özel şahıslardan kiraladıkları yerlerde hizmet veriyor.
Ocak’ta yüzde 32 zam
Sağlık Bakanlığı, aile hekimlerine baktıkları kayıtlı nüfus oranında ücret ödüyor. Aile hekimiyle çalışan bir hemşire veya ebenin de ücretini yine bakanlık ödüyor. Bakanlık ASM’lere her ay cari gider ödemesi yapıyor. Ek hemşire, ebe, sağlık memuru ve diğer personelin (temizlik vs.) ücretleri cari giderden ödeniyor. ASM’lerin işletmesiyle ilgili (kira, su, elektrik, doğalgaz, internet, telefon, tıbbi malzemeler, temizlik ve bakım masrafları vs.) tüm giderler yine bakanlığın bu ödemesinden karşılanıyor. Sağlık bakanlığı cari gider ödemesine temmuzda yüzde 6, ocak ayında da yüzde 32’lik artış yaptı.
‘Bizim elektriğimizi neden bakanlık karşılamıyor’
İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu Üyesi ve aile hekimi Dr. Recep Koç, çok hekimin çalıştığı ASM’lerde masrafların bölüşülebildiğini ancak az sayıda hekimin bulunduğu yerlerde giderlerin karşılanmasının çok zorlaştığını söyledi.
Aile hekimlerinin kamu hizmeti verdiğini vurgulayan Koç, şöyle devam etti: “Biz kamu hizmeti veriyoruz ama elektrik faturalarımızda ‘ticarethane’ yazıyor. Okulların faturalarını Milli Eğitim Bakanlığı, camilerin Diyanet İşleri Başkanlığı, karakolların İçişleri Bakanlığı, adliyelerin Adalet Bakanlığı bütçesinden ödüyor. Bizimkini neden Sağlık Bakanlığı karşılamıyor? Biz ticarethane değiliz, hastalarımızdan ücret almıyoruz. Kaldı ki Anayasa Mahkemesi kararıyla aile hekim ve hemşireleri birer kamu görevlisi sayılıyor.
Halktan ücret almadığımız, birinci basamak sağlık hizmeti verdiğimiz halde bizleri ‘özel’ sayıyorlar. Sistemin yeniden kurgulanması gerekiyor. Asgari ücretler arttı, sadece üç personelin aylık maliyeti 15 bin lira. Kullandığımız eldivenden, tahlil sonuçlarını bastığımız A4 kağıdına kadar her şey zamlandı. Son gelen yüksek meblağlı elektrik faturaları tüm bu sorunların üstüne tuz, biber oldu.”
‘Artış durmuyor’
İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Başkanı Dr. Serkan Özbakış ise şunları kaydetti: “Bizim giderlerimiz, cari giderin çok üstünde artıyor. Son iki-üç yıldır, medikal malzemeler yüzde 300, elektrik, doğalgaz yüzde 200-250, bizim cari gider ödemelerimiz ise yüzde 50-60 arttı. Hekimler kendi ceplerinden ödemeler yapmaya başladı. Personel maliyetleri, elektrik, doğal gaz, medikal sarf malzemelerinin fiyatlarındaki artış durmuyor.”
Özellikle kamu binasında olmayıp da özel şahıslardan kiralayan (sanal ASM) hekimlerin kira artışları nedeniyle büyük sıkıntı yaşadıklarını vurgulayan Özbakış, “Küçükçekmece’de 3 bin lira kirası olan bir ASM için, bu ay 12 bin lira kira istendi. İstanbul’un başka semtlerinde de fahiş kira artışları yapıldı” dedi.
ASM’lerin ticarethane olmadığını vurgulayan Özbakış, “Biz kar amacı gütmüyor, kamu hizmeti veriyoruz. 4, 6 bin liraları geçen çok ciddi elektrik faturaları ödüyoruz. Bunun mutlaka düzeltilmesini bekliyoruz” diye konuştu.
‘Cari giderler güncellenebilir‘
ASM’lerin harcama kalemlerinin belli olduğunu belirten Özbakış, şöyle devam etti:
“Harcama kalemlerimizin yıl içinde ne kadar arttığı belli. Enflasyon hesaplamalarında kullanılan paket gibi, bizim kalemlerimiz üzerinden maliyet artışlarımız belirlenip cari gider ödemelerimiz güncellenebilir. Bakanlığa sorunlarımızı anlattığımızda, ‘haklısınız’ diyorlar. Ancak değişen bir şey olmuyor. Aile hekimliklerinde çalışan 20-25 bin dolayında personel var. Böyle giderse personel çıkarmak zorunda kalacağız.”
‘Sistem yürümüyor‘
Aile Hekimliği Çalışanları Sendikası (AHESEN) Başkanı Dr. Gürsel Özer, aile hekimlerinin ya sağlık bakanlığının ya da özel şahısların kiracısı olduğunu vurguladı.
Hem kiraların hem de diğer tüm giderlerin ciddi oranlarda arttığını vurgulayan Özer, şunları ifade etti: “Denizli’de tek aile hekiminin bulunduğu bir ASM’ye 2 bin 400 lira elektrik faturası gelir mi? Elektrik yüzde 150 zamlandı, doğal gaz, asgari ücret vs. tüm giderlerin fiyatları böyle artıyorken, sistem sürdürülebilir olmaktan çıktı.
Sağlık bakanlığına ödediğimiz kiralar daha makul olsa da sonuçta kiracılarıyız. Özel mülklerin kiracıları olan ASM’ler, kira artışları karşısında çok zorlanmaya başladı. Söz verildiği gibi bir an önce aile sağlığı merkezi olacak yerlere kamu binaları yapılmalı ve bize kiralanmalı. Bir tane daha az şehir hastanesi yapılarak, tüm Türkiye’nin aile sağlığı merkez ihtiyaçları karşılanabilir.”