2019’daki 100 liralık vergi gelirinin 10 lirasını içki ve sigara üzerinden alınan ÖTV oluşturdu. Sonuç: 2019’da Google’da “etil alkol” yazarak yapılan arama sayısı 2015’in 5,5 katı
Bu yılın ilk 10 ayında bütçe açığı 100,7 milyar lira olarak gerçekleşti. Vergi toplamakta zorlanan hükümet israf kalemlerini azaltmaya da yanaşmıyor.
Diğer yandan tek seferlik sürdürülebilir olmayan imar barışı, bedelli askerlik, Merkez Bankası ihtiyat akçesi gibi günü kurtarma operasyonları da bütçeyi kurtarmaya yetmiyor. Durum böyle olunca yurttaşın tüketim harcamaları vergilendirilerek kriz halkın sırtına yıkılıyor. Bu noktada hazinenin en verimli gelir ettiği kalemlerin başında da içki ve sigaradan toplanan Özel Tüketim Vergisi geliyor.
İçki ve sigaradan toplanan vergiler bir yandan hazineyi kurtarırken bir yandan da siyasal islamcı düşüncenin toplumu sokmaya çalıştığı kalıba da hizmet ediyor. Zira tüm Avrupa ülkeleri arasında özellikle içkiden Türkiye kadar vergi alan başka bir ülke yok. O kadar ki Türkiye yapımı içkiler Türkiye’de daha pahalı satılıyor.
Ancak toplum siyasal islamcıların sokmaya çalıştığı kalıba girmemekte ısrarcı. Yurttaşlar içki fiyatlarının fahiş şekilde vergilendirilmesinin ardından evde içki yapımına rağbet gösteriyor. Her gün binlerce insan Google’da “evde içki nasıl yapılabilir” sorusunu soruyor. Etil alkol satışları ise patlamış durumda. Aynı zamanda maalesef kaçak içki imalathanelerinde bu durumu fırsata çeviren ve halk sağlığıyla oynayan tüccarlar da ayyuka çıktı. Bu nedenle neredeyse her hafta kaçak içkiden hayatını kaybeden yurttaş haberlerini okuyoruz.
İçki üzerinden alınan vergilerinin hazine için önemini, yurttaşın içkiler karşısındaki alım gücünü ve etil alkol satışlarına mercek tuttuk. Sonuç; içkide vergi kapasitesinin üzerine çıkılmış durumda, toplanan vergiden daha çok, toplanamayan vergi bulunuyor.
NE KADAR VERGİ TOPLANDI?
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre bu yılın ilk 10 ayında içkiden toplanan ÖTV tutarı 12 milyar 112 milyon lira. Bu tutar yaklaşık 540 milyar liralık vergi gelirlerinin yüzde 2,2’si ediyor. Öte yandan sigaradan toplanan 42 milyar 124 milyon liralık ÖTV’de eklendiğinde vergi gelirlerinin tam yüzde 10’unu içki ve sigaradan toplanan ÖTV oluşturuyor. Fakat bu oran özellikle son yıllarda bu hale gelmiş durumda. Geçmişte içki ve sigaradan toplanan ÖTV’nin toplam vergi gelirleri içindeki payı çok daha düşük seviyedeydi.
GOOGLE'A 'ETİL ALKOL' YAZIP ARANIYOR
Son 5 yıldır halkın alım gücünün enflasyon karşısında hızla değer kaybetmesi yurttaşları alternatif aramaya yönlendiriyor. Vergiler yüzünden içki tüketimini marketlerden karşılamayan insanlar etil alkolle evde içki yapımına başlıyor. Bu yıl Google’da “etil alkol” yazarak yapılan aramaların sayısı 5 yıl öncesine göre neredeyse 6 katına çıkmış durumda.
“Etil alkol” araması yıllara göre ne kadar arttı
2016: 2015’e göre yüzde 23,8 arttı
2017: 2016’ya göre yüzde 99,8 arttı
2018: 2017’ye göre yüzde 41,2 arttı
2019: 2018’e göre yüzde 55,7 arttı.
SONUÇ: Google’da “etil alkol” yazarak yapılan arama sayısı 2019’da 2015’ten yüzde 444 daha fazla. Başka bir deyişle yapılan arama sayısı 5,5 katına çıkmış durumda.
TÜM MALLARDAN 2,5 KAT DAHA FAZLA ZAMLANDI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre içkilere gelen zam ortalama enflasyonun çok üzerinde. Durum böyle olunca enflasyon oranı kadar zam alan ücretliler alkollü içkiler karşısında alım gücünü kaybediyor. Rakıya gelen zam oranı son 10 yılda yüzde 423, son 5 yılda ise yüzde 142. Buna karşılık son 10 yılda TÜFE sepetinin ortalama fiyatındaki artış oranı yüzde 159 iken son 5 yıldaki artış oranı yüzde 75. Başka bir ifadeyle rakı fiyatı diğer bütün mallara gelen ortalama zamlardan 2,5 kat daha fazla zamlandı. Diğer alkollü içeceklerde de durum farklı değil.
ÇÖZÜM ETİL ALKOL İTHALATINI YASAKLAMAK MI?
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, hem vatandaşların can sağlığını korumak hem devletin büyük vergi kaybını önlemek adına etil alkol ithalatına sınır getirilmesi gerektiğini söyledi.
Palandöken, yazılı açıklamasında, etil alkol üretim ve ithalatının hızlı şekilde artış gösterdiğini belirterek, etil alkole hızlı ve kolay ulaşımın hem sağlık hem de ekonomi açısından olumsuz sonuçlar doğurduğuna dikkati çekti.
Bu kapsamda cezai yaptırımların artırılmasını isteyen Palandöken, "Aynı zamanda bu kadar kolay ulaşım ve üretimin de önüne geçilmeli. Hem vatandaşların can sağlığını korumak hem devletin büyük vergi kaybını önlemek adına etil alkol ithalatına sınır getirilmeli. Her önüne gelen bu kadar kolay etil alkol üretip satın alamamalı. Asıl kullanılması gereken yerlerde, ilgili kişiler ve kurumlar tarafından alınabilmeli" ifadelerini kullandı.
TÜRK LİRASI BİRA KARŞISINDA ERİYOR
TÜİK verilerine göre ekim ayı itibariyle ortalama bira fiyatı 11,3 lira. Buna karşılık geçen yıl ekim ayında bu tutar 9,2 liraydı. Böylece enflasyonun yüzde 8,5 olduğu ülkede bira fiyatının artış oranı yüzde 36,1. Biraların ortalama fiyatı ise 10 yıl öncesine göre yüzde 401 oranında artış kaydetti.
Yıllara göre 200 lirayla kaç bira alınabilir?
2009: 88,9 şişe
2018: 21,7 şişe
2019: 17,7 şişe
*Veriler TÜİK’in ortalama bira fiyatı verilerinden derlenmiştir.
İÇKİ VE SİGARA VERGİSİ DEĞİL, 'HARAM VERGİSİ'
2002 Kasım’da yüzde 34 oy almasına rağmen TBMM’deki koltukların yüzde 60’ından fazlasına sahip olan AKP ilk kez 2003 bütçesini hazırlayıp onayladı. O yıl içki ve sigara üzerinden toplanan ÖTV’nin vergi gelirleri içindeki payı 2002’ye göre yüzde 65 artırıldı. 2019’a dek oran giderek arttı. Bütçenin battığı 2019 yılında ise günah vergilerinin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 10’u buldu.
Toplam vergi gelirlerinin ne kadar içki ve sigaradan toplanan ÖTV’dir?
2000: 100 liralık vergi gelirinin 3 lirası
2001: 100 liralık vergi gelirinin 3,1 lirası
2002: 100 liralık vergi gelirinin 4 lirası
2003: 100 liralık vergi gelirinin 6,6 lirası (AKP’nin hazırladığı ilk bütçe)
2004: 100 liralık vergi gelirinin 7,4 lirası
2009: 100 liralık vergi gelirinin 7,9 lirası
2014: 100 liralık vergi gelirinin 8,2 lirası
2019: 100 liralık vergi gelirinin 10 lirası (Bütçe açığı rekor kırdı)
*Veri kaynağı: Muhasebat Genel Müdürlüğü
**2019 verisi yılın ilk 10 ayı için derlenmiştir