Alman Deniz Kuvvetleri Komutanı Koramiral Kay-Achim Schönbach, Rusya ve Ukrayna arasındaki gerginliğe dair verdiği bir demeç nedeniyle, kısa bir süre önce istifa etmek zorunda kaldı. Alman amiral, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etme endişesinin saçmalık olduğunu, Putin’in saygıyı hak ettiğini ve Kırım Yarımadasının yitip gittiğini ve asla geri gelmeyeceğini beyan etti.
Ancak basına yansıyan beyanın ayrıntılarını biraz incelediğinizde, amiralin bir konuyu daha gündeme getirdiği görülüyor. O da Çin’e karşı Rusya'ya ihtiyaçları olduğunu ve bir demokrasi olmamasına rağmen Rusya’nın ikili bir ortak olarak yanlarında olması gerektiğini ve Rusya’nın Çin'i kendilerinden uzak tutabileceğini ifade ediyor.
Bu görüşler Batıda bazı çevrelerde konuşulan hususlar mı yoksa amiralin kendi görüşleri mi? Şahsi tahminim her ikisi de… Demokratik bir düzenin hassasiyetleri kapsamında Alman amiral istifa etmiş ya da ettirilmiş olabilir. Ancak sözlerinin içeriği Rusya’ya karşı Batıda izlenmek istenen politikalarda ayrışma olabileceğini gösterir nitelikte. Almanya’nın Ukrayna’ya silah yardımı yapmadığını da dikkate alırsak birçok farklı soruların ortaya çıktığını görebiliriz.
‘‘Karadeniz’de Olan Bitenler’’ başlıklı yazımda Rusya’nın Ukrayna sınırına yaptığı askeri yığınakla, Ukrayna’yı baskı altına almaya çalıştığını ve şimdilik bir saldırı niyetinin olmadığı yönünde bir tahminde bulunmuştum. Baskı operasyonu hala devam ediyor. Ukrayna, Batı’dan gelmesini umduğu sert hamleler geciktikçe, huysuzlanıyor. Bu durum, meselenin kilitlenmesine de sebebiyet verebilir. Ancak o takdirde de ikna edilmesi gereken taraf Ukrayna mı Rusya mı diye sormak gerekiyor. Bu konuda Batı’da bir çatlak yaşanıyor olabilir mi?
ABD’nin Karadeniz’de Ukrayna üzerinden uyguladığı politikanın etkinliğini yakından takip eden diğer müttefiklerin ikna bütünlüğünün sağlanamaması ihtimali, Rusya’nın yığınak baskısını daha da artırmasına neden oluyor. Geçen yazımda bu anlamdaki Bulgaristan’da yaşanan ikilem ve tartışmalardan bahsetmiştim. Almanya’da ise bir kesim Kuzey Akım 2 Doğal Gaz Boru Hattı Projesi için endişe içine girmiş olabilir. Amerikan kaynakları Rus saldırısının artık an meselesi olduğunu belirtiyorlar. Birileri sanki bu saldırının bir an önce yapılmasını istermiş gibi görünüyor. İstifa eden Alman amiralin söyledikleri bu nedenle bazı çevreleri rahatsız edecek boyutta. Bazıları olası bir saldırı sonrasında bölgedeki güvenlik ortamına ait yeni şekillenmelerin daha rahat gerçekleşebileceğinin hesabı içinde olabilirler. İşte bu noktada bizim dikkatli olmamız gerekiyor.
Ancak Rusya, bütün deniz filolarını harekete geçirmiş durumda. Barents Denizi’nden Pasifik’e kadar olan alanlarda deniz tatbikatlarına başladı. Ukrayna’da sıkışmış gibi bir görüntü vermek istemedikleri belli. Bazıları Pasifik’te Çin ve Hindistan donanma unsurlarıyla ortak hareket ediyorlar. Alman amiralin söyledikleri bu durumda daha bir anlam kazanıyor. Üstelik Ruslar sadece Çin’le de hareket etmiyorlar ve her yerde körü körüne bir inadı da gütmüyorlar. Rusya’nın Orta Doğu gibi yerlerde, 19.yüzyılda Kırım harbinde olduğu gibi, herkesi karşısına alıp karşı tepki ve konsantrasyonu Karadeniz’de toplamak gibi bir yanlışa gitmek istemediği görülüyor.
Örneğin geçtiğimiz yılın aralık ayında İsrail, Suriye’ye karşı iki kez hava saldırısı gerçekleştirdi. Aralık ayının 07’si ve 28’inde yapılan iki ayrı saldırıda Lazkiye limanı hedef alındı. Limandaki konteynerlere saldırıldı. Hedefin Suriye’ye verilen İran desteği olduğu açık. Peki bu saldırılar Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığına rağmen nasıl gerçekleşiyor? Lazkiye limanı, Hatay sınırımızın 80 km güneyinde, Rus deniz üssünün bulunduğu Tartus limanının da 100 km kuzeyinde. Yani sınırımızla Tartus arasında yer alıyor. Bize kapalı olduğu söylenen Suriye hava sahası, nasıl oluyor da İsrail’e açık? Ukrayna krizinde başat rol oynayan ABD bu işin neresinde?
Üstelik hiçbir Rus hava savunma sistemi de bu saldırılara karşı devreye sokulmuyor. Belli ki bir anlaşma söz konusu. Genel kanı Rusya’nın, İran’ın Suriye’deki varlığını artırmaya çalışmasından rahatsız olduğu yönünde. ABD de aynı fikirde. Tarafları ezber pozisyonlarında düşünürsek bu işin içinden çıkamayız. İsrail’in bu keyfiyeti Rus istihbaratının gözünden kaçmış olamaz.
İşin ilginç tarafı ise bu saldırı sonrasında Suriye kaynaklarında Rusya’yı hedef alan bir habere rastlanmıyor. Bilinçli mi susuyor yoksa ağzını mı açamıyor? Suriye’nin Lübnan’a elektrik ve doğal kaynaklarının bir kısmını aktarma girişimi içinde olduğunu, Rusya’nın da Lübnan açıklarında Fransız ve İtalyan şirketleriyle arama-sondaj teşebbüslerinde bulunduğunu unutmayalım. İlişkiler o kadar karışık bir ağ düzeni içinde ki bütün bunlar ileride Doğu Akdeniz’de de farklı oluşumları karşımıza çıkarabilir.
Sonuç olarak her ülke, kimi zaman bulundukları ittifakların dışında farklı coğrafyalarda farklı çözüm arama gayreti içine girebiliyor. Bir tarafta birbirine girecekmiş gibi bir görüntü sergileyenler, başka bir yerde birbirlerini görmezden gelebiliyorlar. Buradan hareketle, Karadeniz’de yaşanan güncel Ukrayna krizi dâhilinde, farklı şekillendirmelerin önüne geçmeye yardımcı olacak tarzda, ülkemizin bölgede yumuşamaya yönelik gayretler içerisinde bulunması zorunlu görünüyor.
29 Ekim 1914’te Yavuz ve Midilli gemilerinin de iştirak ettiği Rus limanlarına yönelik saldırı Alman amiral Wilhelm Souchon tarafından planlanmış ve icra edilmişti. Günümüz ortam ve şartları çok farklı olsa da bu olaydan takriben 108 yıl sonra bir başka Alman amiral Kay-Achim Schönbach’ın istifasına neden olan tam tersi bir manidar çıkış tarihin değişik bir tecellisi olarak ele alınabilir.
Çevremizde başkalarının hesapları üzerinden hareket etmeyecek kadar tarihten ders aldığımızı düşünüyorum.
Kaynaklar:
‘‘Alman Deniz Kuvvetleri Komutanı'ndan Ukrayna istifası’’, DW Deutsche Welle, 23 Ocak 2022,https://www.dw.com/tr/alman-deniz-kuvvetleri-komutan%C4%B1ndan-ukrayna-istifas%C4%B1/a-60528416 (23 Ocak 2022)
Kırıkkanat, Alp, ‘‘Karadeniz’de Olan Bitenler’’, Alp Kırıkkanat Seyir Defteri, 13 Aralık 2021, http://www.alpkirikkanat.com/makale-detay/125/karadeniz-de-olan-bitenler (23 Ocak 2022)
Kucuk, Bahtiyar, ‘‘Avrupa'yı 'ikiye bölen' proje: Kuzey Akım 2 Doğal Gaz Boru Hattı tamamlandı’’, Euronews, 10 Eylül 2021, https://tr.euronews.com/2021/09/10/avrupa-y-ikiye-bolen-proje-kuzey-ak-m-2-dogal-gaz-boru-hatt-tamamland (24 Ocak 2022)
‘‘Russia to flex muscles with navy drills involving all its fleets’’, Aljazeera, 21 Ocak 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/1/21/russia-to-flex-muscles-with-navy-drills-involving-all-its-fleets (23 Ocak 2022)
Nilsen, Thomas, ‘‘Northern Fleet exercise area overlaps into Norway's EEZ amid Europe tensions’’, The Barents Observer, 21 Ocak 2022, https://thebarentsobserver.com/en/security/2022/01/northern-fleet-will-exercise-maritime-border-norway-amid-europe-tensions (23 Ocak 2022),
‘‘Israeli airstrike sets port of Latakia ablaze, says Syrian media’’, The Guardian, 28 Aralık 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/dec/28/airstrike-blamed-israel-sets-syrian-port-latakia-ablaze (04 Ocak 2022)
‘‘Israel hits Syrian port for second time this month - Syrian army’’, Reuters, 28 Aralık 2021, https://www.reuters.com/world/middle-east/syrian-air-defences-confront-israeli-aggression-latakia-port-syrian-state-tv-2021-12-28/ (04 Ocak 2021)
Khoury, Jack, ‘‘Second Israeli Strike on Latakia Port This Month, Syria Reports Major Damage’’, Haaretz, 28 Aralık 2021, https://www.haaretz.com/israel-news/second-israeli-strike-on-latakia-port-this-month-syria-reports-major-damage-1.10497905 (04 Ocak 2021)
Berman, Lazar, ‘‘Russia might be testing Israel in Syria, but no reason for panic’’, The Times Of Israel, 29 Temmuz 2021, https://www.timesofisrael.com/russia-might-be-testing-israel-in-syria-but-no-reason-for-panic/ (04 Ocak 2021)
Mikovic, Nikola, ‘‘Why Russia turns a blind eye when Israel bombs Syria?’’, Asia Times, 03 Ocak 2022, https://asiatimes.com/2022/01/why-russia-turns-a-blind-eye-when-israel-bombs-syria/ (08 Ocak 2021)
Khurram, Abdullah, ‘‘The Growing Russian Interest in Lebanon’’, Australian Institute of International Affairs, 04 Haziran 2021, https://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/the-growing-russian-interest-in-lebanon/ (24 Ocak 2022)