Rantın cazibesi ve çıkmaz sokak
Şunu unutmayalım kamu hizmetine talip olmanın iki temel amacı vardır. Bu iki temel amaçtan sadece birini hedef alarak kamu hizmetine talip olursunuz.
Bunlardan biri gerçekten toplumsal yaşamın ortak ihtiyaçları için yapılması gereken hizmetlere talip olmak. Ki burada kamu hizmetlerini toplumun ihtiyaçları dâhilinde en iyi şekilde vermek ön plandadır.
Diğeri birlikte yaşamanın getirdiği zorunluluklar dolayısıyla toplumun ortak yaşam ihtiyaçlarını yerine getirirken ortaya çıkan ranta talip olmak. Ki burada zaten işleyen bir kamu hizmet çarkı vardır. Ve bu hizmet çarkı işlerken ortaya çıkan rantın hizmeti verenler, yakınları, çevresi, çıkar grupları ile paylaşılması söz konusudur.
Hele bu kamu hizmetine talip olmanın yolu seçimden geçiyorsa ki, bu noktada işler karmaşık hale gelir. Bu iki temel amaç bir birine karışır. Karşıdan bu temel amaçları hedefleyenleri bir birinden ayırıp karar vermek zorlaşır.
Son günlerde kamuoyuna yansıyan Porsche araçta pudra şekeri olayı dolayısıyla kamu hizmetlerinde sözünü ettiğimiz iki temel amacın öncelikle üzerinde durulmasını zorunlu hale getirmektedir. Yoksa daha çok bu tür olayları duyarız. Şu an için Türkiye genelinde birçok belediye ve kamu kuruluşunda benzeri çarklar kurulmuş işlemeye devam etmektedir. Kamuoyuna yansıyan konu bunun çok küçük örneğidir.
Şu unutulmasın Ayvatoğlu olayı bir sonuçtur. Buz dağının altı daha derindir. Siz bir belediye başkanlığına, bir milletvekilliğine bir belediye meclis üyeliğine bir il genel meclisi üyeliğine, bir il başkanlığına, bir ilçe başkanlığına neden aday olmak istersiniz. Adam Belediye Başkanı olmak için neden servet döker, bir yere seçilmek için neden rüşvete başvurur.
Bugün seçim dönemlerinde bütün siyasi partilerin çevresinde borsalar kurulur, kulis faaliyetleri yapılır. Herkes karar vericileri etkilemenin peşinde koşturur?
Eğer bir kamu hizmetine talip olmak için birileri servet döküyor, çıkar grupları ile işbirliği yapıyorsa bilin ki döktüğü serveti 10’a katlamak için uğraşacak, kendisini oraya taşıyanlara pastanın büyüğünü dağıtacaktır.
Şunu net söylemekte yarar var. Bugün kamu hizmetinin oluşturduğu rantın dağıtımını denetleyen devlet bünyesinde çeşitli mekanizmalar vardır. En küçük kamu hizmetinde bile bu mekanizma işler. Zannedilmesin en küçük yolsuzluk ve suiistimal kayıtlara geçmiyor. En küçük ayrıntı dahi not ediliyor.
Fakat neden önüne geçilmediğinin cevabı nihai sonuca giderken ara yerde filtrelemeye uğruyor. Bu noktada filtreleme yetkisi olanların ellerindeki dosyalar ile farklı rantı yönetmelerine şahit oluyoruz.
Ayvatoğlu özelinde tartışılan yolsuzluk ve suiistimallerin önüne geçmenin en önemli yolu bugün ister iktidar ister muhalefet partilerinin içinde ve çevrelerinde çöreklenmiş rant çetelerinin bertaraf edilmesinden geçmektedir. Bunların bürokrasi içindeki uzantılarının kesilmesinden geçmektedir.
Hem vatandaşın hem de karar vericilerin dikkat etmesi gereken şey seçimle de olsa atamayla da olsa bir makama talip olanların temel hedefinin kamu hizmeti mi yoksa kamu hizmetinin oluşturduğu rant mı olduğudur.
Yoksa kuzuyu kurda teslim ettiğinizi iş işten geçtikten sonra anlarsınız.