Dünya Sağlık Örgütü'nün Covid-19'u küresel bir salgın ilan etmesinden tam 272 gün sonra, Birleşik Krallık'ta 90 yaşındaki Margaret Keenan ve 81 yaşındaki William Shakespeare, dünyada kapsamlı bir şekilde test edilmiş bir Covid-19 aşısı olan ilk iki kişi oldu.
(Çin ve Rusya insanları çok daha erken aşılamaya başladı, ancak bu aşıların ne kadar iyi test edildiği net değil.)
(Çin ve Rusya insanları çok daha erken aşılamaya başladı, ancak bu aşıların ne kadar iyi test edildiği net değil.)
Covid-19 aşısı için yarış, SARS-CoV-2 virüsünün genetik sekansı 11 Ocak'ta yayınlandığında, Çin dışındaki dünyanın hastalığı öğrenmesinden iki haftadan kısa bir süre sonra başladı.
Birleşik Krallık'ın aşılarının başlamasından sadece birkaç gün sonra, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Pfizer ve BioNTech tarafından yapılan bir mRNA aşısının kullanımına izin veren bir Acil Kullanım İzni (EUA) yayınladı ve başka birinin uygulamasını incelemeye devam ediyor.
ABD'de bulunan diğer dört aşı adayı, aşı onaya sunulmadan önceki son aşama olan 3. aşama denemelerinde bulunuyor.
Nitekim...
Bir kasırga oldu, ancak bir sonraki kasırga, yani halka aşı yaptırmak, daha yeni başlıyor.
Hal böyleyken...
Siz değerli okurlarımızdan aşı ile ilgili gelen sorularınıza artık sık sık cevap vermeye çalışacağım.
Cevaplar, aşı süreci devam ederken sık sık güncellenecek ve eklenecektir.
Burada yanıtlanmayan bir sorunuz varsa, lütfen bildirin, bir sonraki güncellemede bunu değerlendireceğim.
Soru:
2021'in başlarında gerçekten aşı olacak mıyız?!
Cevap:
Evet, zaten yapılıyor!
11 Aralık sonlarında ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Pfizer ve BioNTech tarafından yapılan bir mRNA aşısının kullanımına izin veren "Acil Kullanım İzni" (EUA) yayınladı.
Sonraki hafta içinde tahmini 2,9 milyon aşı sevk edilecek.
Karar, FDA'nın Aşılar ve İlgili Biyolojik Ürünler Danışma Komitesi'nin (VRBPAC) aşının güvenliği ve etkinliği hakkındaki verileri gözden geçirmesinden ve FDA'nın bir EUA yayınlamasını tavsiye etmesinden bir gün sonra geldi.
FDA, başka bir aşı adayını, Moderna tarafından yapılan ve EUA talebini 30 Kasım'da FDA'ya sunan bir mRNA aşısını incelemeye devam ediyor.
FDA, ister geleneksel yöntemle ister EUA kapsamında olsun bir aşıyı onayladıktan sonra, bir sonraki adım Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerindeki Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP) tarafından gözden geçirilir.
ACIP, aşıları çok yakında kimlerin yaptırması gerektiği konusunda tavsiyelerde bulunacaktır.
Tahminen 40 milyon aşı - 20 milyon insanın her birinin iki doz almasına yetecek kadar - dağıtım için şimdiden ayrıldı.
Soru:
Başka hangi aşıların yakında FDA'ya gitmesi muhtemeldir?!
Cevap:
Pfizer/BioNTech aşısı önce bitiş çizgisini geçti, muhtemelen Moderna onu takip edecek, ancak diğer yarışmacılar hemen arkalarında.
Aşama 3 denemelerindeki 12 aşı adayından beşi - şirketin FDA onayına başvurmadan önceki son aşama - ABD'de AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi, 19 Kasım'da Lancet'teki aşama 2/3 denemelerinin verilerini yayınladı ve şu anda aşılarını FDA ve diğer ülkelerdeki düzenleyici makamlara onay için sunmaya hazırlanıyor.
Novavax ve Janssen tarafından geliştirilen iki aşı, denemelerinin gösterdiğine bağlı olarak muhtemelen takip edecek.
Moss, "Diğer aşıların bu önde gelenlerden daha iyi olduğu ortaya çıkabilir" dedi:
"Bu öncü aşılar en uygun aşılar değil.
İdealimiz, mRNA aşılarının gerektirdiği katı soğuk zincir gereksinimlerine sahip olmayan bir aşıya sahip olmak.
İdeal olarak, iki doz yerine tek bir dozdan sonra uzun vadeli koruyucu bağışıklık sağlayan bir aşımız olı.
Ayrıca farklı alt popülasyonlar için en uygun aşıya sahip olduğumuzdan emin olmak istiyoruz."
FDA bu aşıların beşine de yeşil ışık yaksa bile, şu anda aşama 1 veya 2 denemelerinde olan diğer sekiz aşıdan herhangi birini onaylayabilir.
Sonuçta, ABD'de şu anda 10 ruhsatlı grip aşısı bulunmaktadır.
Soru:
İki mRNA aşısı onaylanırsa, neden bu kadar çok başka aşıya ihtiyacımız olsun?!
Cevap:
Şu anda sonuçta kaç aşı yapacağımızı bilmiyoruz, ancak bunun en az üç veya dört olmasını umuyoruz.
Farklı bir popülasyonda farklı seçeneklere sahip olmak da özellikle önemlidir.
Moss, "Bazı aşı türlerinin belirli popülasyonlarda daha iyi olduğunu öğrenebiliriz" dedi.
Soru:
Bir aşının piyasaya sürülmesi, işlerin yakında "normale" döneceği anlamına mı geliyor?!
Cevap:
Moss, "nihayetinde her şey normale dönecek, ancak birkaç aydan fazla sürecek ve kademeli olacak", dedi:
"Bu aşılar, bizi pandemi öncesi döneme geri götüren sihirli değnek olmayacak.
Yine de, özellikle ilerleyen aylarda, maske takmaya, sosyal olarak uzaklaşmaya, ellerimizi sık sık yıkamaya ve büyük toplantılardan kaçınmaya devam etmemiz gerekecek.
Sanırım, 2021 boyunca normal salgın öncesi hayatımıza daha aşamalı bir dönüş göreceğiz."
Soru:
Aşıyı aldıktan sonra Kovid öncesi yaşam tarzıma geri dönebilir miyim (maskesiz, istediğim yere gitmek, gruplarla buluşmak, seyahat etmek)?!
Cevap:
Yeterince fazla sayıda insan aşı olana veya hastalık topluluklar arasında yayılmayı bırakana kadar herkesin toplum içinde veya diğer insanların çevresinde maske takması önemli olmaya devam edecek.
Dahası, hiçbir aşı % 100 etkili değildir ve aşılardan herhangi birinin bulaşmayı engelleyip engellemediğini henüz bilmiyoruz, bu yüzden aşı olmuş olsanız bile hastalığı kapmak veya bulaşmak mümkün olabilir.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi'nin eski bir komisyon üyesi olan Peggy Hamburg, "İnsanlar bunun sihirli bir değnek olmadığını anlamalı" dedi.
Cüneyt Şaşmaz