İstenmeyen sonuçlardan ölümlerin sayılması zordur, ancak yine de sayılmalıdır.
ABD'de gerçekleşen 11 Eylül 2001 saldırılarında 2.977 kişi öldü, uzun bir süre boyunca dünyanın konuşabileceği tek şey buydu.
Patlayan uçakların görüntüleri büyük görünmekle birlikte, birçok Amerikalı, planlanan hava yolculuğunu, karayolu yolculukları için değiştirmenin ihtiyatlı olduğunu düşündü.
Yanıtları anlaşılabilirdi, ancak hesaplamaları yapıldı; mil mil araba ile seyahat etmek, uçmaktan yaklaşık 100 kat daha ölümcül.
Bir uçakta ölmemeye odaklanan bu tek görüşe bağlı araba kazalarında yaklaşık 2.300 kişinin öldüğü tahmin ediliyor.
Covid-19 pandemisine karşı, "üzgünümden daha iyi" bir duruş benimsediğimizde, hangi dersi alabiliriz?!
Anlaşılmadı, daha basit açıklayalım:
Politikalarımızın, Coronavirüs'ün "eğrisini düzleştirme" üzerindeki etkisine bakmak yeterli değildir; politikalarımızın, gizli ve istenmeyen sonuçlarını da dikkate almaya çalışmalıyız.
Nüans?!
Ekonomik maliyetler yıkıcı, ancak neredeyse hiç "gizli" değil.
İşletmeler, göze çarpıyor, işsizlik fırlıyor ve endeksleri serbestçe görüyorlar.
Demem o ki:
Bununla birlikte, bunları "insan yaşamına bir lira rakamı koymayacağız" gerçeği ile reddetmek yanlış.
Groucho Marx'ın dediği gibi, "Hayatta paradan daha önemli birçok şey var, ama hepsi paraya mal oluyor!"
Nitekim...
Duruşlar, depresyonlar ve işsizlik de farklı şekillerde ortaya çıkıyor?!
Kaç tane hayat var?!
Asla kesin olarak bilemeyiz ve veriler çok tartışmalıdır?!
The Big Short filminde Brad Pitt’in canlandırdığı karakter, "her yüzde bir işsizlik artışında, 40.000 kişi ölüyor" diyor?!
İşsizliğin, önümüzdeki aylarda yüzde 30'a çıkabileceği göz önüne alındığında, bizleri ayıktıracak bir formül.
Hollywood senaryoları bilim dergileri değil, BBC iddiayı gerçekten kontrol etti ve makul bir tahmin olduğu sonucuna vardı.
Bir de bilim dergileri var.
Misal, Lancet.
ABD'deki 2008 Ekonomik Krizi'nin, sadece 500.000 ek kanser ölümüyle sonuçlandığını ve "hastaların, işsizlik ve sağlık kesintileri nedeniyle tedavilerini sürdüremediklerini" yazdı.
Hal böyleyken...
BMJ'de yayınlanan bir başka çalışma, ekonomik durgunluğun 2009 yılında sadece intihardan 5.000 ölüme neden olduğunu tahmin etti.
Hasılı:
2008'deki çöküş tamamen finansal idi ve 2020'de de sayısız ekonomik kriz ölümü bekleyebiliriz.
Ancak bu sefer, pandemik cevap ölüm vakalarımız da olacak.
Ezcümle:
Beyin kanseriyle savaşan bir akrabam, pandemi nedeniyle ameliyatını erteledi ve dört gün sonra öldü.
Ameliyatı zaten uzun sürmüştü, sonucu değiştirmemiş olabilir, ancak şüphesiz inme, kalp krizi veya geç tanı nedeniyle sayısız önlenebilir ölüm, aslında pandemi nedeniyle önlenmeyecektir?!
Nüans?!
"Sayısız", operatif kelimedir.
Şu anda bu ölümleri tam olarak sayamayız.
Ancak bu ölümlere kesin bir sayı koyamamamız, sayının trajik bir şekilde yüksek olması gerçeğini de örtmüyor?!
Yani?!
Korona virüs salgını sonucu tüm dünyada meydana gelen ölümler, ikinci dereceden ölümlerden daha az olmayacak.
Ezcümle:
Bilim adamlarının ve sağlık çalışanlarının çözmeye çalıştığı koronavirüs sorunu, -dar bir şekilde de olsa-, "en fazla hayatın kurtarılması" olarak tanımlansa bile, bir noktada yaşadığımız çaresizlik, tüm çabalara rağmen bu virüsün daha fazla cana mal olacağı kaçınılmaz?!
Ama önemsediğimiz, sadece yaşam koruması değil, aynı zamanda hayatı yaşamaya değer kılan şeyleri de önemsemek...
Yani?!
Çocuklarımızın eğitimini önemsiyoruz ve okul dışında bir milyar çocuğa sahip olmak bir sorun?!
Aileleri önemsiyoruz ve ailelerin dağılmasına yol açan karantinaya ilişkin erken raporlardan rahatsız olmalıyız.
Hülasa:
Biz, her zamankinden daha fazla izole olan yaşlıları önemsiyoruz..
Ev içi taciz kurbanlarını önemsiyoruz, şimdi istismarcıları ile ilgileniyoruz..
Yardım hatlarına yardım çağrısıyla başvuran sağlıklarını kaybeden insanlarımızı önemsiyoruz..
Liste devam ediyor...
Demem o ki:
İnsanların çoğunun kesin karantina altında kalmasını sorgulamıyorum.
Fırtınanın gözü aşağıya indiğinde, yerinde barınma mantıklıdır.
Nüans?!
Ancak politikacılar şimdi ne yapacağımızı açıklasa da, bundan sonra ne yapacağımız hakkında çok az şey duyduk?!
Yani?!
Gezegeni kapatma maliyetleri arttıkça, bir tür normal yol haritası giderek daha acil hale gelecektir.
Netice:
Yakın bir tehditle karşı karşıya kaldığımızda, beynimiz adrenalinle dolup taşar, öğrendiklerimiz artar ve görüş alanımız önümüzdeki tehlikeye dikkatle odaklanmak için daralır.
Başka?!
Tehdit açık ve içeride olduğunda (aç bir aslan), bu tünel vizyonu hayatımızı kurtarabilir; ancak çevresel görüşümüzde tehlike (istenmeyen sonuçların yaptığı gibi) gizlendiğinde, kavga veya öfkemiz bizi öldürebilir.
Dolayısıyla, Covid-19 üzerindeki tekil odak noktamız doğal ve savunulabilir olsa da, uzun sürmeyecek?!
Önümüzdeki günlerde içgüdülerimizin üstesinden gelmeli, diyaframımızı genişletmeli ve karşılaştığımız tüm riskleri almalıyız.
Zor kararlar bizi bekliyor...