Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) son yıllık raporuna göre 2020'de hükümetler sivil itaatsizlik ve Corona virüsü salgını haberlerini kısıtlarken, rekor sayıda gazeteci çalışmaları nedeniyle hapsedildi.
Bu yıl 1 Aralık’a kadar geçen sürede en az 274 gazeteci hapse atıldı. Bu, CPJ'in 1990'ların başında veri toplamaya başlamasından bu yana en yüksek sayı. Son beş yıldır en az 250 gazeteci hapse giriyor.
CPJ’in sayımına göre Çin, salgınla ilgili haber yapan birçok kişiyi tutuklayarak, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da en fazla gazeteciyi hapse atan ülke oldu. Çin’i, gazetecileri şartlı tahliyeyle tutuksuz yargılayan ve yenilerini tutuklayan Türkiye izledi. Herhangi bir suçtan hüküm giymeyen gazetecileri gözaltında tutmak için büyük çaba sarf eden Mısır ve Suudi Arabistan, Türkiye’yi izledi.
“Türkiye’de 37 gazeteci hapsedildi”
Raporda Türkiye’deki durumla ilgili, “Hapsedilen her gazetecinin devlet karşıtı suçlamalarla karşı karşıya kaldığı ülkede, 2016’nın Temmuz ayındaki başarısız darbe girişimi sonrası yaşanan (cezaevine gönderilenlerin sayısındaki) artıştan bu yana hapisteki gazetecilerin sayısı azaldı. Basın kuruluşlarının kapatılması, hükümet yanlısı işadamlarının eline geçmesi ve adli husumet, ana akım medyayı etkili bir şekilde ortadan kaldırırken, Türkiye daha fazla gazetecinin cezaevi dışında yargılanmayı beklemesine izin verdi. Bu yıl Türkiye’de 37 gazeteci hapsedildi. Bu sayı, 2016'daki sayının yarısından da az ancak yetkililer gazetecileri ve avukatlarını tutuklamaya devam ediyor” denildi.
Raporda ayrıca, “Türkiye’de Corona salgını nedeniyle 2020'de adli kovuşturmalar üç ay süreyle askıya alındı, bu durum gözaltındakiler için hapis süresini ve şartlı tahliye edilerek yargılanmayı bekleyenlerin endişesini arttırdı. CPJ'in rapor sürecinde Türk yetkililer eleştirel haberleri nedeniyle Kürt yanlısı Mezopotamya Haber Ajansı'nda çalışan en az üç gazeteciyi tutukladı. Bu gazeteciler arasında yer alan ve bir haberinde askeri personelin iki köylüyü gözaltına alıp, işkence edip, helikopterden attığını ve köylülerden birinin daha sonra hayatını kaybettiğini iddia eden Cemil Uğur da vardı. Türk yetkililer, tutuklamaya direnen sivillerin yaralandığını açıkladı” ifadeleri yer aldı.
“Etiyopya ve Belarus’ta ciddi artış”
CPJ’e göre hapsedilen gazeteci sayısında önemli artışlar olan iki ülke, huzursuzluğun silahlı çatışmaya dönüştüğü Etiyopya ve hileli kabul edilen bir seçimde zafer iddiasında bulunan Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko'ya karşı protestoları takip eden gazetecilerin gözaltına alındığı Belarus'tu.
"Salgın sırasında otoriter liderler gazetecileri tutuklayarak sürecin nasıl aktarıldığını kontrol etmeye çalıştı. Davaları ertelediler, ziyaretçileri kısıtladılar ve cezaevlerinde artan sağlık riskini göz ardı ettiler" diyen CPJ, en az iki gazetecinin de gözaltında hastalığa yakalandıktan sonra öldüğünü bildirdi.
CPJ İcra Direktörü Joel Simon, "Küresel bir pandeminin ortasında rekor sayıda gazetecinin hapsedildiğini görmek şok edici ve dehşet verici" dedi.
Simon, asılsız bilgi bombardımanı ya da haber salgınının, toplumda paniğe yol açarak, esas salgının yönetimini zorlaştırması olarak tanımlanan ‘infodemi’ye de değindi ve "Bu baskı dalgası, bilgi akışını kesintiye uğratan ve infodemiyi körükleyen bir sansür biçimidir. COVID-19 dünya hapishanesine yayılırken, gazetecilerin hayatlarını da riske atıyor" dedi.
“ABD’de 110 gazeteci suçlandı”
CPJ'in raporunu kapsayan dönemde ABD'de hiçbir gazeteci hapse atılmadı; ancak ABD Basın Özgürlüğü Takibi projesine göre 2020'de benzeri görülmemiş bir şekilde 110 gazeteci tutuklandı veya suçlandı; en az 12 kişi hala yargılanıyor. Bu gazetecilerin birçoğu polis şiddetine karşı gösterileri takip ediyordu.
CPJ açıklamasında, “Başkan Donald Trump'ın, kritik haberleri ‘yalan haber’ olarak adlandırmak dahil olmak üzere, dönemi boyunca sürdürdüğü sert söylemi, otoriter liderlere kendi ülkelerindeki gazetecilere baskı yapmalarını sağladı. Geçen yıl 31 gazeteciye kıyasla, küresel olarak 34 gazeteci ‘yalan haber’ iddiasıyla hapse atıldı” denildi.
CPJ kısa süre önce, Ocak ayında görevi devralacak olan Biden yönetimine, Basın Özgürlüğü için Özel Başkanlık Temsilcisi atanması ve konunun dış politikada öncelikli konular arasında yer alması dahil olmak üzere, ABD'nin dünyadaki basın özgürlüğü konusunda liderliğini geri alması için tavsiyelerde bulunmuştu
İcra Direktörü Joel Simon da CPJ açıklamasında "Dünyanın dört bir yanında hapsedilen rekor sayıda gazeteci, Başkan Trump'ın basın özgürlüğü mirasıdır. Yeni kurulan Biden yönetimi, sayıyı düşürmek için küresel bir koalisyonun parçası olarak çalışmalıdır" ifadelerini kullandı.
CPJ, Corona virüsü salgını ile ilgili 200'den fazla basın özgürlüğü ihlalini de belgelediğini duyurdu ve dünya liderlerini hapisteki tüm gazetecileri serbest bırakmaya çağırmak için #FreeThePress (BasınıÖzgürBırak) kampanyası başlattı.
CPJ'in son raporu, yıl başından 1 Aralık 2020’ye kadarki dönemi kapsıyor. Yıl boyunca hapsedilen ancak serbest bırakılan çok sayıda gazeteciyi içermiyor. Örgüt, serbest bırakıldıklarını veya gözaltında öldüklerini makul bir kesinlikle belirleyinceye kadar gazetecileri listesinde tutuyor. CPJ, bu yıl dünya çapında en az 75 tutuklu gazetecinin erken tahliye edilmesine yardımcı olduğunu belirtiyor.