Korona virüsüyle mücadele kapsamında düşünülen donanma unsurlarının kullanım konseptlerini; açık kaynaklarda bulabildiğim örnekleriyle, mart ayı sonunda yazdığım ‘‘Donanmaların Korona Uygulamaları’’ başlıklı makalemde ele almıştım. ABD, İngiltere ve İrlanda deniz kuvvetlerinden örnekler sunmuştum. Bu, tabi ki bahse konu mücadeleye yapılan katkıların ne olduğuyla ilgiliydi. Bu çabalar, şimdilik, çok büyük bir getiri sağlamıyor. Üstelik, soruna bir nebze de olsa katkısı beklenen deniz askeri unsurlarının; şimdi, bizatihi bu sorun sarmalının içine girdikleri görülmektedir. Örneğin New York’a gönderilen askeri hastane gemisi Comfort’da da virüs tespit edildi. Bununla birlikte, virüsün görüldüğü Amerikan uçak gemisi sayısı, dörde çıktı. Roosevelt’ten sonra, Nimitz, Reagan ve Vinson gemilerinin de listeye eklendiği belirtiliyor. Fransız uçak gemisi Charles De Gaule de virüs şüphesi nedeniyle Fransa’ya geri dönüyor. Gözle görülmeyen bir virüs, küresel güç aktarım yeteneğinin sanki belini kırıyor. Elbette mesele sadece askeri gemilerle sınırlı değil.
Diğer yandan birçok ülkenin ticari filolarında da bir kısım sıkıntılar yaşanıyor. Sağlık sorunlarının yanı sıra, özellikle limanlardaki personel değişimlerinde açmazlar söz konusu. Farklı yabancı limanlardan, gemi personelinin kendi ülkelerine dönüşlerinde problemler görülüyor. Bazı liman ve demir yerlerindeki bekleme süreleri de uzuyor. Bir kısım önemli deniz ulaşım hatlarının iptaline ilişkin haberler var. Konteyner ve kuru yük taşımacılığında önemli bir gerileme söz konusu. Kruvaziyer hatlarda ise sürekli iptaller var. Tankerler ise, depolama işlemi görüyor. İngiltere ve İrlanda’da denizcilik şirketlerinin maaş kesintisi ve işten çıkarma işlemleri başlattığı açık kaynaklara yansımış durumda. Çin ve Güney Asya’da gemi stoku artıyor. Bu kapsamda, örneğin Fransız Gemi Sahipleri ve Armatörler Birliği hükümete bir mektup göndererek; sorunlarına daha geniş kapsamlı çareler bulunmasını istedi. Bazı uluslararası denizcilik meslek kuruluşlarından da G-20 ülkelerine, bu anlamda, yapılan çağrılar var. Çin’in dünya deniz ticaretinin takriben yüzde 40’ını karşıladığı ve dünyadaki 10 büyük konteyner limanının 7’sinin Çin’de olduğu dikkate alındığında; korona sonrasında nelerin yaşanabileceği konusunda kesin bir hükmü, henüz kimse veremiyor.
Ülkelere ait deniz gücünün bekayı ve refahı sağlayan unsurlarında ve bunların tabi olduğu sistemlerinde sıkıntılar muhtelif.
Roosevelt uçak gemisi komutanının, ilgili üst makama kesin karar gerektiren önlemlerin alınmasını bildiren talebi ile sivil denizcilik dünyasında şirketlerin ve meslek kurumlarının uluslararası kuruluşlara ve hükümetlere yaptığı çağrılar arasında belirgin bir ortak nokta bulunuyor. Bu da denizdeki yaşamın ve şartların normale dönebilmesini sağlamak amacıyla; virüsün etkilerine karşı, kurumsal ve gerçekçi önlemlere ait gerekliliğin vurgulanmasıdır.
Küresel güç aktarım yeteneğine sahip donanmaların bile personel zayiatı/zafiyeti kapsamında belini kırmaya aday olan bu virüs; aynı zamanda denizcilik şirketlerine de bu yıl itibarıyla takriben 25 milyar dolar bir kaybı yaşatacak gibi görünüyor. Bu, bizim şirketlerimizi ve ticari filomuzun gelişimini de menfi yönde etkileyebilecek potansiyelde bir durum.
Peki bu meseleler nasıl aşılacak?
İddialı bir yaklaşım olacağını biliyorum ama problemin sivil tarafında, parçalı küresel bir iş birliğini daha olası görüyorum. Eğer iddia edildiği gibi korona sonrası geçici ya da daimî yeni bir düzen olacaksa; bölgesel iş birliklerin olabileceğini ve kapasite azalmasına neden olsa bile şirket birleşmelerinin ivme kazanabileceğini düşünüyorum. Her bölgesel birleşme bir başka bölge ile zincirleme bir koordinasyona sebep olacak bir bütünlük sergileyebilir. Bu, korona rüzgârı geçene kadar, mevcut uluslararası kurumların yükünü de azaltabilir diye değerlendiriyorum.
Peki, ya donanmalar?
Küresel çaptaki donanmaların ve diğerlerinin; virüs gibi küçük, gözle görülmeyen, etkili ve beklenmedik bir tehdide karşı bile hazırlıksız oldukları ortaya çıktı. Bu, 21. yüzyılın farklı diğer tehditlerine karşı da açık halde olabileceklerini düşündürtmektedir. Komuta kontrol ve liderliğin yeniden sorgulanacağını, deniz gücü konseptleri kapsamında yeni bir muhasebe içine girilebileceğini düşünüyorum.
Diğer yandan, NATO ittifakının da bu öngörülemeyen tehditlere karşı olan imkân ve kabiliyetlerinin masaya yatırılması muhtemeldir.
Bir sonraki yazımda, Türk donanmasının, zor şartlarda da olsa, bu konudaki takdire değer çabalarını ele almak istiyorum. Yunanistan ve FETÖ artıkları, virüsün donanmamıza sirayet etmesini büyük bir ümitle beklemektedir. Ancak her geçen gün, heveslerinin kursaklarında kalıyor olması da sevindirici bir gelişme. Şimdiye kadar durumu iyi getirdik. Açık kaynaklara yansıyan bir şey, şimdilik, yok. Gemilerimiz denizde ve tempolu bir faaliyet içinde gözüküyorlar. Aman dikkat… Korona meselesinde, kritik eşiğin aşılmasına kadar minimum olası sorunla bu faaliyet disiplinini sürdürebilirsek, bu konuda diğer ülkelere de örnek olabileceğimizi söyleyebiliriz.
İçeride tıbbiye, denizde bahriye… Tabi ki daha nice kıymetli kurumlarımızla birlikte…
Selametle.
Kaynaklar:
Kırıkkanat, Alp, ‘‘Donanmaların Korona Uygulamaları’’, Alp Kırıkkanat Seyir Defteri, 24 Mart 2020, http://www.alpkirikkanat.com/makale-detay/75/donanmalarin-korona-uygulamalari (08 Nisan 2020)
Bertrand, Natasha, Seligman, Nara, ‘‘Sailor aboard 4th US aircraft carrier tests positive for coronovirus’’, Polıtıco, 07 Nisan 2020, https://www.politico.com/amp/news/2020/04/07/coronavirus-sailor-aircraft-carrier-navy-nimitz-173210 (08 Nisan 2020)
‘‘New York'a gönderilen hastane gemisinde koronavirüs çıktı’’, 7Deniz, 08 Nisan 2020, https://www.7deniz.net/haber-new-york-a-gonderilen-hastane-gemisinde-koronavirus-cikti-33439.html (08 Nisan 2020)
‘‘Fransa'nın uçak gemisinde Covid-19 şüphesi’’, NTV, 08 Nisan 2020, https://www.ntv.com.tr/dunya/fransanin-ucak-gemisinde-covid-19-suphesi,qas0iOY2J0y4lBFKNqLk9w (08 Nisan 2020)
Esmer, Soner, Prof.Dr., ‘‘Koronavirüs Salgını ve Denizcilik Sektörüne Etkileri-2’’, İskenderun Teknik Üniversitesi, 02 Nisan 2020, https://www.youtube.com/watch?v=Fee7_lnGYzQ (09 Nisan 2020
Chambers, Sam, ‘‘French shipowners urge Macron to enact a shipping Marshall Plan’’, Splash247, 08 Nisan 2020, https://splash247.com/french-shipowners-urge-macron-to-enact-a-shipping-marshall-plan/ (08 Nisan 2020)
Chambers, Sam, ‘‘Liners brace for worst case scenario: $23.4bn combined full year losses’’, Splash247, 06 Nisan 2020, https://splash247.com/liners-brace-for-worst-case-scenario-23-4bn-combined-full-year-losses/ (08 Nisan 2020)
Jacues, Bob, ‘‘Stena Line announces redundancies and furloughing of staff’’, Seatrade Maritime News, 07 Nisan 2020, https://www.seatrade-maritime.com/ship-operations/stena-line-announces-redundancies-and-furloughing-staff (09 Nisan 2020)