Herkesin hemfikir olduğu gibi - ne zaman biteceğinin bilinmediği virüsten sonra- bilinen tek şey; hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağı.
İlk belirtilere göre, dijital dünyaya daha çok yaklaşacağız, robotik ve yapay zekâyı etkin kullanacağımız bir dünyaya doğru gideceğiz.
Mevcut gelişmeler, liberal ekonomi uygulamaları ile devletlerin bir dönem şirketlere devrettiği gücü yeniden kendilerine alacağını da gösteriyor.
Bunu anlamak için Çin ve ABD borsalarına bir ufuk turu yapmak yeterli. Ve aslında bir virüsün nasıl finansal virüse dönüşüp, plan ve programa destek olduğunu ve bunun nasıl planlandığını ortaya koyuyor.
Virüsün ortaya çıktığı Çin’den başlayacak olursak, salgın sonrası tüm yabancılar Çin’den çekildi. Ve çekilirken de hisselerini yok pahasına satıp çıktılar. Tam da Çin ekonomisini bu durumun nasıl zor durumda bırakacağı düşünülürken; bugün Çin’deki tüm şirketler millileşti ve devletleşti.
Öte yandan her ne kadar virüsten ciddi ölümler olsa da, Çin’de bu virüs nedeniyle fabrikalar kapandığı için –aslında Çin’de fabrikalar açıkken oluşan hava kirliliğine bağlı olan ölümler ve fabrikalardaki işçi ölümlerine bakıldığında, bu dönemde ölen vatandaş sayısının daha çok olduğu da bilinmeyen bir gerçek.
Çin Borsası’ndaki virüs değişimi, milliği ve devletleşmeyi getirirken en büyük hareketliliğin yaşandığı ABD Borsası da ilginç gelişmelere sahne oluyor. Zira 1 saat içinde bazı şirketlerin değeri yüzde 25’lere varan değişim gösteriyor. İnanılır gibi değil hatta komik ama gerçek.
Mesela ABD’de bir devlet bankasının hisseleri, yüzde 5-6 yukardayken Brezilya Devlet Başkanının test sonucunun pozitif çıktığı yönündeki haber üzerine önce sıfır değerine geliyor. Ardından söz konusu Brezilya Devlet Başkanının 2-3 gün önce Donald Trump ile görüştüğü haberi servis ediliyor. Bunun üzerine o hisseler eksi 6’lara geriliyor. Gelişmeler bununla da kalmıyor, mevcut medya 9-10 dakika sonra Brezilya Devlet Başkanı’nın oğlunun ağzından ikinci testin negatif çıktığını açıkladığı haberini servis ediyor. Bu kez aynı hisseler artı 7’lere çıkıp yüzde 8 yukarıya gidiyor. Yani yarım saat içinde bir bankanın hisseleri, yüzde 20’lerde el değiştiriyor. ABD’de faizlerin yüzde 2 olduğunu göz önüne aldığınızda, spekülatif haberler ile ABD finans sisteminin nasıl yüzde 20 değişebildiğini yorumlamayı size bırakıyorum. Zira 10 yılda kazanılamayan bir para, 10 dakikada yapılan 3 haber ile artık çok rahat kazanılabiliyor. Her ne kadar basın açısından sorun yokmuş ve işini yapıyor gibi görünse de, 10 dakika sonra oğlunun açıklama haberinin verileceğinden bilgisi olanların nasıl bir kazanç sağladığı da sonuçları itibarıyla bir gerçek! Ki bu gelişme karşısında, ‘koronadan daha büyük bir finansal virüs karşımızda’ dersek yanlış olmaz.
Yine ABD borsası üzerinden koronaya bakmaya devam edersek; petrole bağlı hisselerin yüzde 50 düştüğünü görüyoruz.
En büyük hisse değişimi yaşayan şirketlerden bir tanesi BOING Firması. Zira 1 ayda hisseleri 400 Dolar’dan 95 Dolar’a düşmüş durumda.
Bunlar dünyadaki küresel değişimin göstergesi değil de nedir? İleriye dönük olarak havayolu ve ulaşım sektörünün problem yaşayacağının da göstergesi ve bu alanda iflasların habercisi de değil midir? Oysa söz konusu firma daha düne kadar uçak siparişine yetişemezken bugünkü durumunu nasıl açıklayacağız?
Dow Jones Borsası endüstri endeksi ABD'nin önemli hisse senedi endekslerinden biri. En büyük otuz şirketi içerir. Ve buradaki harekete bakıldığında da son 1 aylık değişimin 29 bin 400’den, 19 bin 100’e düştüğü görülmektedir. Ki bu yüzde 30 fark anlamına geliyor.
Yani özetleyecek olursak, virüs kişilerden daha çok borsayı da vuruyor. Özellikle ABD’deki borsa verilerine göre, durum ABD’deki 2008 krizi gibi algılanıp halk tarafından hisselerin satıldığı gerçeğini ortaya koyuyor.
Bir başka gelişme de, bizde vatandaş un ve makarnaya yönelirken; hissesini satıp veya nakite dönen Amerikalılar, en önemli ihtiyaç olarak silah almayı seçiyor. Zira Amerikalılara göre, günün birinde kıtlık ve daha sonra yağma olacak. Bunun için de silah ve korunma gerekecek algısı çoktan satın alınmış durumda. Zira aşağıdaki resimde gördüğünüz kuyruk da; un, şeker, makarna değil, silah kuyruğu! Kaliforniya’da insanlar sabahın erken saatlerinde silah alma kuyruğuna giriyorlar.
Peki, virüsün finansal silahı kimde? Türkiye için bu durum şans mı, yoksa yeni bir kriz mi? Yarın.