Dünya genelinde Mart ayından itibaren Covid-19’a yakalananların sayısı 115 milyonu geçerken, hastalığa bağlı ölümler de 2 buçuk milyonu aşmış durumda. Hastalığı atlatanların sayısı ise 91 milyon üzerinde seyrediyor.
Salgının başladığı 2019 Kasım ayından yaklaşık 14 ay sonra aşı çalışmaları sonuç verdi. İlk olarak Türk kökenli Alman bilim insanları Özlem Türeci ve Uğur Şahin’in geliştirdikleri BionTech-Pfitzer aşısının virüse karşı yüzde 95 etkili olduğunu duyurmasının ardından birçok ilaç şirketi de Covid-19’a karşı yüksek etkili ilaçların onaylandığını açıkladı. Pfitzer-BionTech aşı ortaklığının yanı sıra Rusya da virüse Sputnik V aşısını açıkladı. ABD merkezli Moderna ve İngiltere merkezli AstraZeneca ortaklığı da koronavirüse karşı aşı geliştirdiklerini duyurdu.
COVAX, 92 ÜLKEYE AŞI ULAŞTIRMAYI PLANLIYOR
Tüm dünyada aşılama çalışmalarının başladığı Ocak ayından bu yana toplamda 268 milyon kişinin aşılandığı duyurulurken, aşı dağıtımındaki adaletsizliği önlemek için ise Avrupa Birliği (AB), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Küresel Aşı ve Aşılama Birliği (GAVI) ortaklığında “COVAX” programı geliştirildi.
DSÖ Genel Direktörü Adhanom Ghebreyesus, COVAX programının, aşıya erişimde yaşanabilecek adil ve eşit aşı dağıtımındaki adaletsizlikleri ortadan kaldırmak için kurulduğunu ve COVAX kapsamında 92 ülkeye aşı yardımında bulunulacağını belirtti.
COVAX programı kapsamında şimdiye kadar ulaştırılan aşı sayısı ise 6 milyon doz civarlarında kaldı.
AŞI'DA ÖNCELİK YÜKSEK GELİRLİ ÜLKELERİN
Yüksek gelirli ülkelerin dört milyara yakın (3.849.200.000) aşı sipariş etmelerine karşın bu sayı, üst-orta gelirli ülkeler için 883.800.000, alt-orta gelirli ülkeler için 1.745.100.000. COVAX ise 700.000.000 aşı sipariş etmiş durumda. Aşı siparişlerine de bakılırsa aşıya erişimde de öncelik yüksek gelirli ülkelerin olacak.
Düşük gelirli ülkelerin aşı siparişine ilişkin herhangi bir bilgi yok ancak böyle giderse bu ülkelerde yaşayanlar ancak COVAX aracılığı ile aşılanabilecekler. İronik olansa, COVID-19 aşısının adil dağılımının sağlanmasına çağrı yapan yazıyı kaleme alan liderlerin başında bulunan Trudeau’nun yönettiği Kanada’nın, nüfusunun beş katı insanı aşılayabilecek dozda aşı sipariş etmiş olması. Kanada şu ana kadar toplamda 1.6 milyar doz aşı sipariş etti.
AFRİKA ÜLKELERİNDE AŞI EŞİTSİZLİĞİ
Şimdilik Batı Afrika’nın yoksul ülkelerinden; Gana, Nijerya, Fildişi Sahili, Senegal ve Kenya’nın ulaştığı aşılarla ilgili zaman zaman yaşanan aksaklıklara dair DSÖ yetkilileri, ‘aşı nakliyatında ve onay aşamalarında birtakım sorunlar’ yaşandığını ifade ediyor.
NİJERYA’DA 200 MİLYON NÜFUSA 3.9 MİLYON AŞI
Yaklaşık 200 milyon nüfuslu Nijerya’da 156 bini aşan vaka sayılarına rağmen sadece 3.9 milyon doz aşı verildi. Nijerya Sağlık Bakanlığı ise COVAX kapsamında gönderilen aşıların sadece sağlık çalışanlarına ve aşırı kötü durumdaki hastalara yapılacağını bildirdi.
Durumu Batı Afrika ülkelerine göre nispeten daha iyi olduğu belirtilen Güney Afrika’da da aşı çalışmaları henüz tam anlamıyla başlayabilmiş değil. Yaklaşık 60 milyon nüfusa sahip ülkede toplamda 1 buçuk milyonu aşkın vaka bulunmasına rağmen şimdiye kadar sadece 70 bin civarı aşı yapılmış durumda.
BİR BUÇUK MİLYARLIK NÜFUSA 15 MİLYON AŞI
Aşıya ulaşamayan tek bölge Afrika’yla sınırlı değil. Dünya nüfusunun 3’te birine sahip olan Asya kıtasında, yüksek vaka ve ölüm sayılarına rağmen henüz etkili bir aşılama yapılabilmiş değil.
Ülke genelinde toplam 11 milyon vaka ve 157 bin ölüme karşın Hindistan’da nüfusun sadece 1’i aşılanabildi. Aşılama çalışmalarının başladığı günden bu yana dünyanın en kalabalık nüfusuna sahip ikinci ülkesi olan Hindistan’da henüz sadece 15 milyon doz aşı yapılabildi.
Hindistan Sağlık Bakanlığı, aşılama listesine 1 Mart’tan itibaren 45-59 yaş arasını dahil etse de henüz ellerinde bu grubu aşılayacak yeterli miktarda aşı olmadığı için çalışmalar başlayamadı.
Aşıya erişimde sorun yaşayan diğer bir yoksul ülke ise 275 milyon nüfuslu Asya ülkesi Endonezya. Yüksek vaka sayısına sahip ülkede şimdiye kadar 1.3 milyon kişi hastalığa yakalandı. Ancak 275 milyonluk ülkede şu ana kadar sadece nüfusun yüzde 1’i aşılanabilmiş halde.
EN FAZLA AŞI ABD’DE
Yoksul ülkeler henüz yeterli aşıya ulaşamazken, yüksek gelirli ülkeler ise şimdiden nüfuslarının ciddi bir bölümünü aşılamış durumda.
ABD, 29 milyondan fazla vakayla en yüksek vaka sayısına sahip ülke konumunda. Şimdiye kadar 529 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği ülkede, 76 milyondan fazla kişinin aşıladığı duyururken bu, ülke nüfusunun yüzde 22’sine tekabül ediyor. Milyonlarca insanın aşılandığı ülkede hala aşılama çalışmalarında bazı adaletsizlikler yaşandığı bildiriliyor.
Hastalık Kontrol ve İzleme Merkezi’nin (CDC) açıkladığı rapora göre, ABD’nin 18 eyaletindeki evsiz nüfusu, henüz aşılama çalışmalarına dahil edilmemiş. Evsizlerin aşılama çalışmalarına dahil edilmemesi ülkedeki adaletli aşılama çalışmalarını sorgulatıyor.
BATI AVRUPA
Birleşik Krallık, 21 milyonu aşkın insanı aşılayarak nüfusun yüzde 31’ini şimdiden aşılamış görünüyor. Nüfusun 3’te birinin aşılandığı İngiltere’de yetkililer, aşılama çalışmalarından sonra vaka sayılarında yüzde 80 oranında azalma olduğu belirtilmişti.
Avrupa’nın en yüksek refahlı ülkelerinin başında gelen Fransa ve Almanya ise henüz nüfusun büyük bir kısmını aşılayabilmiş değil. Almanya, yaklaşık 2 buçuk milyon vaka ve 71 bini aşkın ölüm sayısıyla Avrupa Birliği ülkeleri arasında en fazla vaka ve ölüm sayısı olan 4’üncü ülke konumunda.
Almanya henüz 6 milyon 300 bin aşı sayısıyla kendi nüfusunun sadece yüzde 7 buçuğunu aşılamış durumda.
Avrupa’nın diğer bir yüksek ekonomili ülkesi Fransa’da ise vaka sayısı 3.7 milyonun, koronavirüse bağlı ölüm sayısı ise 87 binin üzerinde seyrediyor.
AB ÜYESİ OLMAYAN AVRUPA ÜLKELERİ AŞIYA ERİŞEMİYOR
AB ülkeleri nispeten de olsa aşıya ulaşmada ciddi sorunlar yaşamazken, AB üyesi olmayan Avrupa ülkeleri ise aşıya erişmede ciddi zorluklarla karşılaşıyor.
Sırbistan, COVAX aşıları henüz ellerine ulaşmayan Bosna Hersek’e 10 bin doz aşı gönderdi. Bosna Herkes Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Şefik Caferoviç, Sırbistan’ın yolladığı aşılarla ilgili, “Başkan Vucic, uluslararası mekanizmaların başarısız olduğu anda bize aşı verme teklifi yaptı ve biz de kabul ettik” diyerek COVAX programındaki aksaklıkları eleştirdi.
SPUTNİK V’YE RAĞMEN SADECE 5 MİLYON KİŞİ AŞILANDI
Sputnik V aşısının üreticisi Rusya 4.2 milyon vaka ve 87 bini aşkın ölüm sayısına rağmen 5 milyon 238 bin aşıyla ülke nüfusunun sadece yüzde 3 buçuğunu aşılayabildi.