2020 yılı başından bu yana birçok devlet yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınını kontrol altına alabilmek için ulusal ve uluslararası seyahatlerde çeşitli kısıtlamalara gitmek zorunda kaldı. Yolcu bütçelerindeki azalmalar ve virüs kaynaklı seyahat algısında meydana gelen güvensizlik, uçuşlara olan talebin düşmesine ve hatta durmasına neden oldu.
Yaşanan kriz sürecinde neredeyse tüm havayolu şirketleri filolarını azaltma ve personel çıkarma kararı aldı. Salgın öncesi finansal durum tablosu güçlü olmayan havayolu şirketleri ise iflas başvurusunda bulundu. 2008-2009 yılları arasında yaşanan Küresel Finans Krizi’nde yüzde 2 daralan havacılık endüstrisinin, Kovid-19 salgınının sebep olduğu ekonomik krizden daha derin yaralar alması bekleniyor.
Havayolu şirketleri salgın sürecinde maliyetlerini düşürmek için farklı adımlar attı. Örneğin, Avrupa’nın önde gelen şirketlerinden Alman bayrak taşıyıcı havayolu Lufthansa Group, bünyesinde bulunan 11 havayolu şirketi genelinde 22 bin personelin işten çıkarılmasının planlandığını açıkladı. Benzer şekilde, İtalyan havayolu firması Alitalia bu dönem içerisinde 6.622 kişiyi ücretsiz izne çıkaracağını duyurdu.
Pandemi sürecinde devletlerin havayollarına sunduğu kurtarma paketleri:
ICAO verilerine göre havacılık endüstrisi, küresel çapta 704 milyar dolarlık ciro yaratan ve 10.2 milyon kişiye istihdam sağlayan hizmet sektöründeki en önemli endüstrilerinden biri halindeyken, devletlerin bu sektörü ayakta tutabilmek için havayolu şirketlerine doğrudan nakit girdi sağlaması gerekti. Almanya, Deutsche Lufthansa AG’ye 9 milyar euroluk, İtalya ise Ailitalia havayolu firmasına 3 milyar euroluk finansal destekte bulunacağını açıkladı. Diğer bir ülke olan Fransa, Air France-KLM firmasına 7 milyar euro finansman desteği sağlarken, Hollanda KLM için 3.4 milyar euroluk fon yardımında bulunacağını duyurdu.
Kaynak: International Air Transport Association (IATA), Covid-19 Outlook for Air Travel in the Next 5 Years, 13 Mayıs 2020.
Havacılık sektörü devletler tarafından destek almasına rağmen beklenilen düzeyde toparlanma gösteremedi. Pandemi öncesi dünya üzerinde 27.884 ticari uçak hizmet verirken, Nisan ayında salgının global düzeye ulaşmasıyla birlikte aktif filonun yüzde 46’sına denk gelen 12.724 ticari uçak park pozisyonuna alındı. Mayıs ve Haziran aylarında ülke ekonomilerinin tekrar açılmaya başlamasıyla global havacılık filosunun yüzde 65’i tekrar hizmet vermeye başladı. Fakat havayolu şirketleri, yolcu sayısının düşük olması ve uluslararası hatlardaki belirsizlik nedeniyle halen filolarını verimli bir şekilde kullanamıyor. IATA’nın yapmış olduğu son tahminlere göre, havacılık sektörünün pandemi öncesi seviyeye dönmesi en az 5 yıl alabilir.
Zeynep Bayar/ Bloomberg HT Editörü