Antik dönemde İdyma Antik Kenti'nin bir mahallesi olarak görülen turistik Akyaka Mahallesi'nde Bizans döneminden kalma tarihi kalede ise Ula Belediyesinin girişimleri ve Muğla Müze Müdürlüğü'nün gözetiminde başlayan kazı çalışmaları sürüyor. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Arkeoloji Bölümünden Doç. Dr. Abdulkadir Baran’ın bilimsel başkanlığında, Dr. Nil Dirlik’in alan sorumlusu olarak görev aldığı çalışmalara Ula Belediyesi de mali olarak destek veriyor.
Eylül ayında yüzey temizlik çalışmaları ile başlayan ve bugün kazı çalışmalarının yapıldığı İdyma Antik Kenti'nin uzantısı durumundaki turistik Akyaka Mahallesi'ndeki Bizans döneminden kalma kalede hummalı bir çalışma yürütülüyor. Bakanlık ve Ula Belediyesinin katkıları ile devam eden kazı çalışmaları için önümüzdeki günlerde ekip sayısı arttırılacak.
Ula Belediye Başkanı İsmail Akkaya, "Antik kentin uzantısı olan Akyaka Kalesi'nde Ula Belediyesi olarak kendi imkanlarımız ile başladık. Daha sonra ilgi çekmeye başlayınca Sayın Valimiz Orhan Tavlı ile görüşerek 12 ay boyunca yaklaşık 2 milyon 500 bin TL’lik maddi olarak bir destek sağlayacağı belirtmesi sonrası önümüzdeki günlerden itibaren 20 işçi ve 10 hocamız ile birlikte toplam 30 kişilik bir ekip çalışma yapacak burada. Şu anda yapılan tüm çalışmaları kendi imkanlarımız ile yapıyoruz. Bundan sonra inşallah YİKOB’un imkanlarını kullanacağız” dedi.
Akyaka’nın deniz, kum ve güneşinin yanında kültür turizmine katkı sunmak istediklerini belirten Akkaya, “Akyaka’daki bu kültür mirasımızı turizme sunmak istiyoruz. Bizim bütün hedefimiz bu. Kale’yi tamamen ortaya çıkardıktan sonra turizmin hizmetine sunacağız. 2000 yılında bu bölgede Karayolları ile birlikte ortak çalışarak kaya mezarlarını ortaya çıkarmıştık. Şimdi de hocalarımız ile bu eseri turizme kazandırmaya çalışıyoruz. Süreç olarak bir yılı hedefliyoruz. Ama ileriki zaman diliminde burada bir eser ortaya çıkmaya başladığında Bakanlığımızın da desteğinin olacağı kanaatindeyim” dedi.
İdyma Anadolu kökenli bir isim olduğu için kentin tarihinin oldukça eskiye uzanmış olduğu tahmin ediliyor. Hitit metinlerinde geçen Utima yer ismi ile gösterdiği benzerlik kentin eski kökenini desteklerken, antik kaynaklarda çok fazla bahsedilmemiş olan İdyma, Karia’da bir kent ya da İdymos nehri yakınındaki İdyma olarak anılmıştır. Kentin MÖ 5’inci yüzyıl itibarıyla darp ettiği gümüş sikkeler ekonomik gelişimini göstermektedir.
Kentin Rhodos’a doğrudan bağlı olmayıp idaresi altındaki yerleşimlerden biri olduğu önerilmiş olsa da yapılacak kazı çalışmalarında bu durum netleşecek.
Kentin erken tarihi ile ilgili çok net veriler bulunmazken, özellikle Arkaik dönem görünümlü duvar sıralarının varlığı sebebiyle kentin tahkimat sisteminin MÖ 6-5’inci yüzyıllara tarihlenebileceğini öneriliyor. Yapılan araştırmalarda da yüzeyde M.Ö 5’inci yüzyılda ve sonrasına tarihlenebilecek seramikler tespit edilmiştir. Erken dönemlerde deniz kıyısında olup olmadığı net olarak bilinmese de nehrin hem körfeze hem de Karia’nın iç kesimlerine ulaşım sağlaması ve eski çağlarda geçiş noktaları olan vadilerin kesişim noktasını kontrol eden pozisyonu ile her zaman önem taşımış bir kenttir.
Korunaklı bir tepenin güney yamacında yer alan iç ve dış kale olarak düzenlenmiş kent planı ile tipik bir Karia yerleşimi olduğu görülen kentin güneydeki alt yamaçları ve özellikle güneydoğudaki kayalık kısımlar nekropolis olarak işlev görmüştür.