Osmanlı Devleti'nin kurulduğu günden itibaren uyguladığı birçok sistem olmuştur. Tabi her zaman aynı şekilde sonuçlar görülmemiştir. İyi sonuçlar görüldüğü gibi kötü sonuçlarda görülmüştür. Sizler için İltizam sistemi nedir ve niçin uygulanmıştır? Osmanlı'da İltizam sisteminin yararları ve zararları nelerdir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Tarihte bilinen en yaygın sistemlerden birisi iltizam sistemidir. Bu sistemin uygulanması Osmanlı için oldukça farklı sonuçlar ortaya çıkmasına neden olmuştur. Osmanlı Devleti, askeri, ekonomi, eğitim ve diğer tüm alanlarda yaptığı sistemler ile kolaylıklar elde etmeye çalışmıştır. İltizam sistemi de kolaylık sağlamak için ortaya çıkmıştı.
İltizam Sistemi Nedir?
İltizam, vergi toplama usulü olarak düşünülmüş olan bir yöntemdir. Kullanıldığı dönemlerde bu sistem ile çok iyi sonuçlar alınmıştır. İltizam sistemi uygulanan bölgelerde Osmanlı daha güçlü bir hale gelmiştir. Çünkü, iltizam her ne kadar bir vergi toplama usulü olsa da Osmanlı'nın otoritesini güçlendirmeye de yaratmıştır. Tabi bu olumlu sonuçlar her zaman aynı şekilde devam etmemiştir.
İltizam Sistemi Niçin Uygulanmıştır?
Osmanlı Devleti, hüküm sürdüğü topraklarda yıllar boyu mücadele etmiştir. Sınırlarını koruyan Osmanlı Devleti, uyguladığı genişleme politikası ile topraklarını çoğaltmıştır. Tabi toprak arttıkça ekonomik sıkıntılar görülmeye başlamıştır. Bunun çözümü ise vergi toplama usulünü değiştirmekte bulunmuştur.
Osmanlı Devleti, sahip olduğu topraklarda İltizam sistemi ile vergi toplamaya başlamıştır. Bu vergi toplama yöntemi Osmanlı ekonomisi için oldukça önemliydi. Bu yüzden Osmanlı Devleti, vergi toplama işini tek bir elden yapmak yerine bölgelere göre ayırmıştır. Vergiler toprak karşılığı şahıslara verilmiştir. Bu şahıslar mültezim adı ile bulunduğu bölgenin vergisini toplamaya başlamıştır.
İltizam sistemi ile hem kolay bir şekilde vergi toplamak hem de ekonomiyi canlandırmak amaçlanmıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti, bu sistem ile her bölgede güçlü olmayı ve varlığını göstermeyi sağlamak istemiştir.
Osmanlı'da İltizam Sisteminin Yararları Nelerdir?
İltizam sistemi, ilk başlarda Osmanlı'nın amaçlarına uygun bir şekilde ilerlemiştir. Osmanlı, hedeflediği amaçlara kısa bir süre içerisinde ulaşmıştır. Durum böyle olunca iltizam sistemi ile devam edilme kararı alınmıştır.
- İltizam sistemi ile vergi alımı kolaylaşmıştır,
- Mültezimler, Osmanlı'ya bölgesel anlamda güç kazandırmıştır,
- Ekonomi daha iyi bir duruma gelmiştir,
- Vergi toplamak için vakit kaybetmek son bulmuştur,
- Vergi alınan bölgedeki halk toprağını daha sık işlemeye başlamıştır.
Osmanlı'da İltizam Sisteminin Zararları Nelerdir?
İltizam sistemi oldukça iyi sonuçlar vererek bir süre devam etmiştir. Uzun yıllar böyle devam etmesi beklense de bu istek gerçekleşmemiştir. Zamanla bozulmaya başlayan iltizam sistemi, Osmanlı Devleti için büyük bir sorun halini almıştır. Sorun öyle büyük bir hal almış ki, halkın Osmanlı yönetimine karşı tutumu değişmiştir.
İltizam sistemi, sağladığı yararlar ile uzun süre devam ettikten sonra devlete zarar vermeye başlamıştır. Tabi bu durum Osmanlı Devleti'nin bu sisteme karşı olan bakış açısını değiştirmesine neden olmuştur.
- Osmanlı Devleti'nin merkez otoritesi zayıflamıştır,
- Mültezimler bulundukları bölgeleri ele geçirmeye çalışmıştır,
- Devletin gelirleri önemli ölçüde azalmaya başlamıştır,
- Mültezimler halka karşı uygunsuz bir şekilde davranmıştır,
- Halkın huzuru bozulunca devlete karşı olumsuz düşünceye kapılmışlardır,
- Halka kötü davranan mültezimlerden dolayı bazı bölgelerde göç başlamıştır,
- Ekonomide büyük bir olumsuzluk görülmüştür,
- Devlet vergi toplayamaz hale gelmiştir.
II. Mahmut iltizam sistemini kaldırmaya karar vermiş ancak başaramamıştır. Abdülmecid dönemine gelindiğinde sistemi kaldırma düşüncesi tekrar ortaya çıkmıştır. Kısmen başarılı olunsa da asıl sonuç ancak Cumhuriyet döneminde alınabilmiştir.
Bozulan iltizam sistemi Osmanlı'ya ciddi derecede zararlar vermiştir. Kaldırılması zor olsa da Cumhuriyet döneminde iltizam sistemi kalmamıştır.