Ortadoğu'nun en kilit ülkesi İran'ın da sokakları hareketlendi.
Gerekçe benzin zammı!
Ama...
Ama İran’daki protestonun nedeni sadece "benzin" değil..
Hatta, ' protestolar protesto değil '!
Bu cümleyi okurken kafanız karışacak biliyorum ama karışmasın. Hepsine sırayla açıklık getireceğim.
Zira İran'da inanılmaz güçlü bir 'devlet aklı' ve yapısı var. Devlet geleneği var.
Yakıt probleminden başlayacak olursak;
İran'ın yakıt sübvansiyonlarını azaltma kararıyla ilgili bir yanlış anlaşılma var. Tepki varsa da bu tepkiler de hükümete. Ve Ruhani'nin açıkladığı, IMF'nin 2018'inci IV. Sağlam maliye politikasına.
Zira IMF, yakıt sübvansiyonlarının 2017/2018 döneminde İran'ın GSYİH'sının% 1.6'sına mal olduğunu tahmin ediyor.
Çoğu enerji üreticisi gibi, İran devleti de, (Şah dönemi dahil) onlarca yıl boyunca vatandaşlarının yaşam standardını yakıt ile sübvanse etti. Bu, satın alma gücünün artmasına yardımcı olsa da, sübvansiyonlar şimdi büyümeyi zorluyor.
Şu anda sıradan İranlıların refahını desteklemek için gerçekten yetersiz bir yakıt sünvansiyonu var.
Oysa nakit transferleri çok daha iyi etki yaratacak. Ayrıca gaz tüketmeyen fakir vatandaşlar yeni uygulama ile yani nakit transferi ile daha fazla destek alıp daha fazla refaha kavuşacak.
Bu nedenle de Ruhani sübvansiyonu düşürerek, nakit transferlerini genişletmek için mali alan yaratıyor.
Zaten yapılan açıklamalarda, yakıt zammından elde edilecek gelirin de halka nakit olarak dağıtılacağı da yönetim tarafından ilan edilmiş durumda.
İran’daki herhangi bir yeni hükümetin şu anda İslam Cumhuriyeti’nin karşısına çıkan aynı mali sıkıntı ile tam olarak yüzleşmesi ve tam olarak yaptıklarını yapmaları (IMF tarafından da tavsiye edileceğine göre) ortada garip bir durum var.
Tam da bu sıraladığımız gerçekler bu kadar açıkken, İran'da rejim değişikliğinin savunucularının yakıt protestolarının videolarını paylaşmalarını görmek de ayrı bir ironi.
Aslına bakarsanız İran'da protestolar, 5 şehirde ve 2-3 bin kişilik gruplar tarafından yapılıyor. Göstericilere toptan bir müdahale de yok. Grupların içine girilip 3-5 kişi gözaltına alınıyor. Yönetim tarafından toplu bir ceza ya da tepki de verilmiyor.
Bu nedenlerle de içerde , 'Ruhani yönetimi, iletişimde ve kaçınılmaz protestolara cevap verme konusunda daha tedbirli olabilirdi. Gerçek, protestoların *kaçınılmaz* olduğudur.' yorumları yapılıyor.
Başta ABD olmak üzere, dünya kamuoyunda gösteriler İran'da rejime bir başkaldırı olarak yorumlanırken; İran'a içerden bakınca tam tersi bir durum görülüyor.
İran'ın 'devlet aklı', en güçlü ekonomik değişim ile bir protesto iklimi yaratarak safraları tespit ediyor. Ve dünyanın bir çok ülkesinde olduğu gibi toplu polis müdahaleleri yapmadan sorunu çözüyor. Bir taşla beş kuş.....Büyük devlet aklına sahip olmak da böyle bir şey.