Basra Körfezi’nin mavi sularında yer alan, İran'ın turizm cazibe merkezlerinden Kiş Adası’ndaki “Kariz yer altı şehri” bir yandan adaya tatlı su sağlarken diğer yandan binlerce yıllık geçmişiyle tarihe tanıklık ediyor.
Mercan kayalarından oluşan, zemininden adaya içilebilir tatlı su sağlamak için yapılan su kemerlerini barındıran Kariz, doğal bir mağara iken daha sonra insan müdahalesiyle genişletilerek, farklı amaçlarla kullanılıyor.
Yaklaşık 2 bin 500 yıllık Kariz, yüzyılın başında bölgenin tanınan isimlerinden Mansur Hacı Hüseyin’in girişimleri ve yatırımlarıyla, 10 bin metrekare alana sahip bir yer altı şehrine dönüştürülmüş.
Su kanalları boyunca uzanan koridorunun yanı sıra birçok oda ve köprüsü olan labirentimsi yer altı şehri, İran ve dünya el sanatları ürünlerinin sergilendiği stantlar, geleneksel ve modern restoranlarla Kariz’i anlatan müzeye ev sahipliği yapıyor.
Yer altı şehrinin doğal duvarlarının önüne örülen taş duvarların ise doğal yapının bozulmasını önlemek için yapıldığı ifade ediliyor.
Yer yer çökmelerin yaşandığı alanda, bulunan 6 köprüden geçen yol, başka bir alanın girişine varıyor. Alanların büyük çoğunluğu ise ziyarete kapalı durumda.
Turistik mekanın duvar ve tavanları ise adeta deniz kabukluları ve su canlıları fosili müzesi gibi. Almanya’nın Münih Üniversitesi’nin fosiller üzerinde yaptığı araştırmaya göre, adanın yer katmanının milyonlarca yıllık olduğu tahmin ediliyor.
Su kanalı tarihte ana karadaki yerleşim yerlerine de su sağlamış
Restorasyon kazıları sırasında elde edilen fosiller de Kiş Yer altı şehri müzesinde sergileniyor.
Son dönemde yer altı şehri olan bu eski su kanalının güzergahı boyunca su toplama amacıyla çok sayıda kuyusu da bulunuyor. Su toplama kuyularının tam üstünde ise suyu yeryüzüne çıkarmak için kullanılan bacaların varlığı dikkati çekiyor.
Son dönemde sadece bir kısmı restore edilerek ziyarete açılan yer altı şehrinin uzunluğunun 15 kilometre olduğu ifade ediliyor.
Yerin sadece 16 metre derinliğinde bulunan bu tatlı su kanalının, tarih boyunca adanın haricinde Basra Körfezi’nde bulunan ana karadaki yerleşim yerlerine de su sağladığı belirtiliyor.
Deniz ticareti yolu üzerinde bulunan adaya uğrayan gemilerin Kariz’den aldıkları içme suyunu satmak ve takasta kullanmak üzere çevrede bulunan yerleşim yerlerine götürdüğü bilgisi de tanıtım panosunda yer alıyor.
Havanın, dışarıya çıkmayı engelleyecek derecede sıcak olduğu saatlerde ziyaretçiler, Kariz yer altı şehrinin doğal serin havasında gezerek, bir sonraki gezi yerlerine gitmeden önce burada bir nevi mola da veriyor.