2019'da garanti bedelinin üzerinde gelir elde edip DHMİ'ye 22,4 milyon euro aktaran İstanbul Havalimanı'nın 2020 yılı için DHMİ'den alması gereken ödeme yaklaşık 230 milyon euro. Kira için bir kez daha öteleme gündemde.
Pandemiden en olumsuz etkilenen sektörlerden biri havacılık olurken, havalimanı işletmecileri de destek için Devlet Hava Meydanları İşletmeleri'nin (DHMİ) kapısını çaldı.
Tav Havalimanları, “mücbir sebep” gerekçesiyle işlettiği Antalya, Ankara, Gazipaşa-Alanya, İzmir ve Milas-Bodrum havalimanları için işletme süresinde ikişer yıllık uzatma ve 2020 yılı kira ödemeleri için de dört yıllık erteleme aldı.
Sonucu en çok merak edilen ise Kalyon, Cengiz, Limak ve Mapa’nın ortak olduğu İGA’nın işlettiği İstanbul Havalimanı'nın destek talebi. DHMİ ile İGA arasındaki görüşmeler devam ediyor. Masada kira erteleme, indirim ve sözleşme uzatma seçenekleri bulunuyor.
Bloomberg’e konuşan iki kaynak, İGA için opsiyonlardan birinin de kamu yolcu garantisi ödemesi ile yıllık kiranın mahsuplaşılması olabileceğini kaydetmişti.
Sözleşmeye göre İGA'nın DHMİ'ye ödemesi gereken yıllık kira bedeli 1 milyar 45 milyon euro. DHMİ'nin İGA'ya verdiği yolcu servis ücreti garantisi ise 2020 yılı için 333,8 milyon euro.
Bu seviyenin altında kalırsa DHMİ İGA'ya, bu seviyeyi geçerse İGA DHMİ'ye ödeme yapmak zorunda.
2020 YILI GARANTİSİ 333,8 MİLYON EURO
İstanbul Havalimanı'nda yolcu servis ücretleri; dış hat giden yolcu başına 20 euro, transfer giden yolcu başına 5 euro ve iç hat giden yolcu başına 3 euro olarak tahsil ediliyor.
6 Nisan 2019'da hizmete giren havalimanı, 31 Aralık 2019'a kadar geçen sürede 52 milyon yolcuya hizmet verdi ve 2019'da yolcu hizmet geliri 255,5 milyon euro olarak açıklandı. DHMİ'nin 9 aylık dönem için garanti ettiği 233,1 milyon euronun üzerine çıkıldığı için aradaki fark olan 22,4 milyon euro İGA tarafından DHMİ'ye ödendi.
Ancak 2020 yılında pandemi nedeniyle tablo tersine döndü.
2020 yılında İstanbul Havalimanı sadece 23,4 milyon yolcuya hizmet verdi. Servis ücreti pahalı olan dış hat yolcu sayısındaki düşüşün iç hat yolcu sayısındaki düşüşten daha fazla olduğu da düşünüldüğünde, İGA 2020'de tahminen 100 ile 115 milyon euro arasında yolcu servis geliri elde etti.
Bu durumda, DHMİ tarafından İGA'ya ödenmesi gereken para yaklaşık 230 milyon euro oldu. Bugünkü kurla hesaplandığında rakam 1 milyar 930 milyon TL'ye denk geliyor.
İGA ile DHMİ arasındaki olası kira indirimi ya da öteleme anlaşmasına göre, yolcu garanti ödemesi yapılacak ya da mahsuplaşmaya gidilecek.
SORUN SADECE 2020 YILI DEĞİL
İstanbul Havalimanı'nın kapasitesi 90 milyon ancak 2019'da ekonomik kriz, 2020 yılında ise pandemi nedeniyle kapasite kullanım oranında istenilen oranlar yakalanamadı.
2021 ve sonraki yıllardaki yolcu sayılarını ve dolayısıyla da yolcu hizmet geliri garanti ödemelerini de pandeminin seyri belirleyecek.
DHMİ'nin internet sitesinde yer alan tahminler, yolcu sayılarında 2019 seviyelerine ancak 2023 sonrasında dönülebileceğini gösteriyor.
2019'da 208 milyon olan Türkiye genelindeki havalimanlarında hizmet verilen toplam yolcu sayısı, 2020'de yüzde 60,8 düşüşle 81 milyona geriledi. DHMİ'nin tahminleri ise bu rakamın 2021'de 122 milyon, 2022'de 178 milyon, 2023'te 203 milyon olacağı yönünde.
Yani 2023 yılında, 2019 rakamı yakalanamayacak. Tabii aşılamanın yaygınlığı ve etkinliği, toparlanmayı hızlandırabilir.
Öte yandan, Türkiye ekonomisinde son üç yıla damga vuran kriz ve dolar cinsinden gelir azalması da, yolcu sayısını aşağı çeken bir faktör olmaya devam edebilir.
İstanbul Havalimanı'nda Ocak 2021'de geçen yılın aynı dönemine göre toplam yolcu sayısında yüzde 68'lik düşüş olması da, 2020'deki sorunun 2021 yılında da devam edeceğinin göstergesi oldu.
YOLCU GARANTİLERİ GİDEREK ARTIYOR
2020'de 333,8 milyon euro olan DHMİ'nin İstanbul Havalimanı için garanti ettiği yolcu hizmet geliri, 2021 yılında 350,8 milyon euroya çıkacak. 12 yılda toplamda 6,3 milyar euro olan bu rakam, kademeli olarak yükselecek ve 2030 yılında 689,8 milyon euroya ulaşacak.
2019'da DHMİ lehine, 2020'de ise DHMİ aleyhine işleyen bu garantinin, 2021 yılında da DHMİ aleyhine işlemesi muhtemel.
Sozcu.com.tr’ye konuşan Prof. Dr. Uğur Emek, İstanbul Havalimanı'nda 2019 yılı kirasının da ertelendiğine dikkat çekti.
İGA, geçen yıl 5,7 milyar euroluk kredi borcunun refinansmanı için görüşmeler yaptığını açıklamıştı. Proje için gerekli kredinin büyük kısmı kamu bankalarından çekilmişti.
2020: HAVACILIK TARİHİNİN EN KÖTÜ YILI
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), dünya genelinde hava yolu şirketlerinin 2020 yılında toplam zararının 118 milyar dolar olduğunu açıkladı. Söz konusu şirketler 2019'da 25,9 milyar dolar net kâr elde etmişti.
Merkezi Kanada’nın Montreal kentinde olan ve 290 hava yolu şirketini temsil eden IATA, yolcu sayının yüzde 65,9 düştüğü 2020 yılını “havacılık tarihinin en kötü yılı” olarak nitelemişti.
2021 yılında da hava yolu firmalarının 38,7 milyar dolar zarar etmesini bekleyen IATA da, sektörde 2019 rakamlarına dönüşün birkaç yıl alabileceğine, aşılama ve virüs varyantlarının seyrinin gidişatı beliryeceğine işaret ediyor.
Emre Deveci/Sözcü