TEMA Vakfı Ankara Temsilcisi Nevzat Özer, havzanın durumu ve bölgedeki suyun verimli kullanımına ilişkin AA muhabirine yaptığı açıklamada, insanların her zaman suya muhtaç olduğunu ve bu nedenle uygarlıkların su havzalarında geliştiğini söyledi.
Nil, Fırat, Dicle, Ganj, Sarı Nehir, Kızılırmak, Sakarya ve Gediz nehirleri gibi su kaynaklarının binlerce yıl sayısız uygarlığı beslediğini ve bu uygarlıkların ulaşımlarını sağladığını ifade eden Özer, toprak ve suyun yanlış kullanıldığı durumlarda ekolojinin çöktüğünü ve toplumların dağıldığını, bu bakımdan Türkiye'de de kaybedilen toprak ve ormanlar ile kurutulan göller ve sulak alanların Anadolu'yu yorduğunu söyledi.
Bu kötü gidişin iklim değişikliğinin olumsuz etkileriyle de birleşerek devam ettiğinin atını çizen Özer, "Kısa bir süre içinde Marmara Denizi'nden daha büyük bir göl alanı kurutuldu. Yüzlerce nehir ve derenin doğal işleyişi bozulurken, bugün yer altı su seviyelerin onlarca metre aşağıya indiğine tanıklık ediyoruz." diye konuştu.
"Yapılan yanlışlıklar yer altı su kaynakları üzerindeki baskıyı artırıyor"
Özer, Türkiye'de her biri birbirinden kıymetli 25 akarsu havzası olduğunu anımsatarak, bu bölgelerde kirlilikten tarımda yanlış su kullanımına, sektörlerin su rekabetinden suyun hatalı yönetimine kadar birçok sorun yaşandığını dile getirdi.
Geride kalan dönemde yer altı su rezervlerinde ciddi azalmalar meydana geldiğini anlatan Özer, sadece bugünün değil gelecek nesillerin hakkı olan yer altı su rezervlerinde yıllık 1,5 metreyi bulan azalmalar yaşandığının altını çizdi.
Yer altı su seviyesinin azaldığı havzaların başında Türkiye'nin en az yağış alan ve iklim senaryolarında en riskli olarak değerlendirilen Konya Kapalı Havzası'nın geldiğini belirten Özer, şu ifadeleri kullandı:
"Havza 5,5 milyon hektarlık yüzölçümü ile ülkemizin yüzde 7'sini oluştururken, yer altı su potansiyelimizin de yüzde 17'sine sahiptir. Havzada toplam yıllık kullanılabilir su kaynağı 4,5 milyar metreküp, yıllık su tüketimi ise 6,5 milyar metreküp seviyesinde. Yani havzanın su bütçesinde her yıl 2 milyar metreküp açık olduğu görülüyor."
Özer, 300 milimetre yağışın düştüğü havzada 800-1200 milimetre su ihtiyacı duyan yonca, şeker pancarı, mısır gibi ürünlerin ekim alanlarında büyük artışlar görüldüğüne dikkati çekerek, ürün seçiminden tarımsal üretim tekniklerine kadar uzanan yanlışlıkların yer altı su kaynakları üzerindeki baskıyı artırdığını belirtti.
"Su talebini azaltacak önlemler alınmalı"
Toplamda 7 şehri kapsayan havzada içme ve kullanma suyu sıkıntısı çekildiğini vurgulayan Özer, "Yer altı su seviyelerindeki düşüşe bağlı toprak çökmeleri ve obruk oluşumları endişe verici düzeydedir. Suların azalması yer altı su depolarında tuzlulaşmayı da beraberinde getirmektedir." dedi.
Özer, havzada sayısı 13'ü bulan ulusal ve uluslararası koruma statüsüne sahip çok sayıda sulak alanın bu niteliğini kaybettiğini belirterek, şu önerilerde bulundu:
"Bölgede acilen su talebini azaltacak önlemler alınmalıdır. Yetiştirilen ürün deseni, suyun gelecekteki durumu düşünülerek oluşturulmalıdır. Sulama şebekeleri iletim hatlarından tarla içine kadar su kayıplarını en aza indirecek kapalı, basınçlı sistemlerle yenilenmelidir. Toprak ve su kirliliğini önlemek, atık suyu geri dönüştürmek, su kullanılan bütün alanlarda kayıp ve kaçakları en aza indirmek hedeflenmelidir."
Konya Kapalı Havzası'nda yer altı suyuna yakın takip
Öte yandan Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, yazılı açıklamasında, Türkiye'nin tahıl ambarı olarak bilinen ve ülkenin sulanabilir arazilerinin yüzde 13'üne sahip havzada yer altı suyunun yakın izlemeye alındığını belirtti.
Ülke tarımı açısından önemli bir yere sahip Konya Ovası'nda yapılan tarımın sürdürülebilirliğinin sağlanması ve mevcut yer altı sularının korunmasının önemine dikkati çeken Pakdemirli, şunları kaydetti:
"Konya Kapalı Havzası'nda 122 kuyuya yerleştirilen sensörlerle su seviyesi anlık takip ediliyor. Bu sistem sayesinde Konya Kapalı Havzası'nda yer altı suyu seviye değişimleri ile su çekimleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı hedefliyoruz. Ayrıca, Konya Kapalı Havzası'nda yer alan alt havzaların birbirleriyle olan su ilişkilerinin araştırılması ve miktarlarının belirlenmesi, elde edilen veriler ışığında yer altı suyunun kullanımının sürdürülebilirliğinin belirlenmesini amaçlıyoruz."
Pakdemirli, yapılan çalışmalarla dış havzalardan Konya Kapalı Havzası'na su getirildiğini belirterek, böylece Konya tarımı için büyük öneme sahip yer altı suyunu da desteklemeye başladıklarını bildirdi.
Yer altı sularının anlık takibiyle Türkiye'nin yer altı su haritasını güncel olarak önlerinde tuttuklarına dikkati çeken Pakdemirli, "Elde edilen veriler ışığında geleceğe dönük yol haritamızı oluşturuyor, suyun her damlasının kıymetini bilerek çalışmaya devam ediyoruz." ifadesini kullandı.