Yıllardır ekonomik krizle boğuşan Lübnan'da 89 yaşındaki Cumhurbaşkanı Avn'ın 6 yıllık görev süresi bugün sona eriyor.
Avn'ın yerine kimin geçeceği henüz belirsiz. Mecliste cumhurbaşkanı seçimi için şimdiye kadar yapılan dört oylamada hiçbir aday yeterli oy alamadı.
Yaklaşık 6 aydır yeni hükümetin kurulamadığı ülkede yarından itibaren "başkomutan" statüsüne sahip bir cumhurbaşkanı da olmayacak.
Avn giderayak hükümeti "müstafi" ilan etti
Lübnan'da 15 Mayıs'ta yapılan genel seçimlerin ardından Başbakan Necib Mikati, teamüller gereği istifasını sunmuş, Cumhurbaşkanı Avn da yenisi kuruluncaya kadar hükümetin göreve devam etmesini istemişti. Avn, 22 Haziran'da da Mikati'yi yeniden hükümeti kurmakla görevlendirmişti.
Ancak Avn'ın dün Baabda Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda yaptığı açıklama yeni bir tartışma doğurdu. Avn, Mikati başbakanlığındaki geçici hükümetin istifa kararnamesini imzaladığını ve hükümetin müstafi olduğunu duyurdu.
Bu durum, ekonomik kriz nedeniyle 3 yıldan uzun süredir zor bir süreçten geçen Lübnan'da yeni bir yönetim krizine kapı araladı.
"Avn halefi olarak damadının seçilmesi arzuluyor"
Lübnan Meclisi, Hristiyan olma şartı bulunan yeni cumhurbaşkanını seçebilmek için 29 Eylül'den bu yana 4 oturum düzenledi.
Normal şartlarda Avn cumhurbaşkanlığından ayrılmadan önce yerine geçecek ismin seçilmesi gerekiyordu. Ancak oturumların hiçbirinde adaylar oyların 3'te 2'sini alamadı.
Cumhurbaşkanının seçilememesinin nedeni, ayrışmanın çok olduğu parçalı Meclis çatısı altında ve siyasi partiler arasında "dengeleri koruyabilecek" ve "herkesin rıza göstereceği" mutedil bir aday üzerinde konsensüsün sağlanamaması.
Avn, 29 Ekim'de, yerel basına yaptığı açıklamada, görev süresinin dolacağı 31 Ekim'den itibaren halefinin seçilmemesi nedeniyle bir "anayasal kriz" ortaya çıkabileceği uyarısında bulunmuştu.
Cumhurbaşkanı'na göre bu kriz, yetkilerini devralacak bir hükümetin olmamasından kaynaklanıyor. Avn'a göre Mikati hükümeti "geçici" olarak iş başında olduğu ve Meclisten güvenoyu almadığı için cumhurbaşkanının yetkilerini üstlenemez.
Lübnan basınında ve kamuoyunda, ülkede milletvekili sayısına göre ikinci parti konumundaki Özgür Yurtseverler Hareketi Partisi (ÖYHP) lideri ve aynı zamanda Avn'ın damadı olan Cibran Basil'in kayınpederinin yerine geçmek istediği sürekli dillendiriliyor.
Ancak Basil'e, Kasım 2020'den bu yana ABD Hazine Bakanlığı tarafından Hizbullah’a destek, yolsuzluk ve zimmetine para geçirme gerekçesiyle yaptırım uygulanıyor.
Avn'a göreyse söz konusu yaptırımlar Basil'in cumhurbaşkanlığı yarışına girmesinin önünde engel değil. Avn, daha önce yaptığı açıklamada, "O (Basil) cumhurbaşkanı seçildiği gibi yaptırımlar da kalkacaktır." demişti.
Başbakan Mikati, Avn'ın kararını reddetti
Başbakan Necib Mikati, 22 Haziran'dan bu yana hükümet kurma çalışmalarını tamamlayamadı.
Cumhurbaşkanı Avn, 28 Ekim'de yaptığı açıklamada, hükümetin oluşturulmasında Mikati'nin tüm partilerin taleplerini kabul ettiğini ancak kendi partisi ÖYHP'ninkini reddettiğini söylemişti.
Mikati'yi hükümeti kurmak istememekle suçlayan Avn, dün sürpriz bir açıklamayla geçici hükümetin istifa kararnamesini imzaladığını belirterek Mikati hükümetini müstafi ilan etti.
Buna karşı çıkarak görevinin başında olduğunu bildiren Mikati ise Avn'ın kararının anayasal dayanaktan yoksun olduğunu savundu.
Hükümetinin daraltılmış yetkilere sahip olduğunu hatırlatan Mikati, olağanüstü durumlarda kabineyi toplayabileceğinin altını çizdi.
ÖYHP lideri Basil de daha önce Avn'ın görev süresinin sona ermesi halinde Mikati hükümetini tanımayacaklarını ilan etmişti.
"Anayasa yönetim boşluğu oluşmasını engelliyor"
AA muhabirine konuşan, Lübnanlı anayasa uzmanı Avukat Haysem Azzavi'ye göre Avn'ın kararnamesi sadece bir ilandan ibaret.
Mikati hükümetinin zaten seçimlerden sonra istifa ettiğini ve ardından yine hükümeti kurmakla görevlendirildiğini hatırlatan Azzavi, "İstifa kararnamesini imzalamak sadece bir hatırlatma; hükümet için bir şey ifade etmiyor. Yeni hükümet kurulana kadar Mikati görevini sürdürebilecek." ifadelerini kullandı.
Lübnan Anayasası'nın 69'uncu maddesine atıfta bulunan Azzavi, "Yeni Meclis göreve başladıktan sonra zaten hükümet doğrudan müstafi sayılıyor. Hükümetin müstafi duruma geçişi mayısta gerçekleşti." dedi.
Azzavi'ye göre anayasa, yeni hükümet kurulana kadar yönetim boşluğunun önüne geçmek için geçici hükümete görevlerini sınır şekilde icra yetkisi tanıyor.
"Avn'ın son kararı Taif Anlaşması'na darbe"
Lübnan'da siyasi denklem, iç savaşın ardından 1989'da imzalanan Taif Anlaşması'na göre kuruluyor. Meclisteki güç dağılımı da ülkedeki mezhep ve dinler arasında bu anlaşmaya göre şekilleniyor.
Lübnan Meclisinde muhalefet cephesinde yer alan Bilal Abdullah, Avn'ın son kararını tamamen siyasi olarak nitelendirdi.
Kararın siyasi partiler arasındaki Taif Anlaşması ve anayasa ile örtüşmediğini savunan Abdullah, "Bu, Avn'ın son 6 yıl içinde Taif'e yönelik gerçekleştirdiği darbe zincirinin yeni bir halkası." dedi.
Avn'ın bu adımının başarısız olacağını söyleyen Abdullah, "Seçilmiş bir Meclis ve Meclis Başkanı var. Meclisteki siyasi partiler yeni bir cumhurbaşkanı seçecekler." diye konuştu.
Lübnanlı milletvekili de kurumlarda boşluğun önüne geçmek için geçici hükümetin görevini sürdürmesine ilişkin anayasada hüküm olduğunu söyledi.