(NASA)
Mars'ta ilk kez halojen gazı bulunması Kızıl Gezegen'in tarihine yeni bir ışık tutuyor.
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Rus Uzay Ajansı Roscosmos'un ExoMars Trace Gas Orbiter adlı uzay aracı bir hidrojen atomuyla bir klor atomundan oluşan hidrojen klorür tespit etti.
Klor veya kükürt bazlı gazlar, Mars uzmanı bilim insanlarının keşfetmeye çalıştığı olası volkanik hareketliliğe işaret ediyor fakat yeni bulgunun bazı garip nitelikleri var.
Bu sıradışı keşfin eşzamanlı olarak birbirine uzak noktalarda ve Mars'taki yanardağlardan beklenebilecek başka hiçbir gaz gözlemlenmeden yapılması, gezegenin yüzeyiyle atmosferi arasında bilinmeyen bir sürecin cereyan ettiği anlamına geliyor.
Bilim insanları Mars'taki okyanusların kalıntısı olan tuzun rüzgarlarla atmosfere taşındığını öne sürüyor. Güneş ışığı atmosferi ısıtarak toz ve su buharının yükselmesine sebep olur. Bu iki bileşen birbiriyle etkileşime girerek klor meydana getirir ve nihayetinde hidrojen klorür üretir.
ESA'nın ExoMars Trace Gas Orbiter projesinden sorumlu bilim insanı Håkan Svedhem açıklamasında "Mars'ın atmosferindeki yeni iz gazın ilk emaresinin keşfi Trace Gas Orbiter görevi için büyük bir dönüm noktası" dedi.
Bu, ESA'ya ait Mars Express tarafından 2004'te gözlemlendiği iddia edilen metandan sonra bulunan ilk yeni gaz sınıfı. 2004'teki gözlem bizi başka organik molekülleri araştırmaya sevk etmiş ve nihayetinde birincil amacı yeni gazları tespit etmek olan Trace Gas Orbiter görevinin geliştirilmesiyle sonuçlanmıştı.
Dünya'dan 194,65 milyon kilometre uzaktaki bir gezegende yaşanan bu süreçleri daha ayrıntılı olarak anlamak, özellikle de gezegendeki döngünün Dünya'dakine çok benzediği göz önünde bulundurulursa, Mars ikliminin evrimini anlamak için hayati önem taşıyor.
Håkan "Mars'ta değişen mevsimler ve özellikle güney yarımkürede nispeten sıcak geçen yaz, artan atmosferik su kaybı ve son iki çalışmada gördüğümüz hidrojen klorür tespitiyle bağlantılı toz hareketliliği gibi yeni gözlemlerimizin arkasındaki itici güç gibi görünüyor" diye ekledi.
Trace Gas Orbiter gözlemleri Mars atmosferini daha önce hiç olmadığı kadar araştırmamızı sağlıyor.
Bilim insanları ayrıca su buharını ve bileşikteki bir hidrojen atomunun yerini bir döteryum atomunun aldığı durumlarda görülen "yarı ağır" suyu da ölçebilir.
NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nden Geronimo Villanueva "Döteryumun hidrojene oranı, yani D/H, bizim kronometremizdir; yani bize Mars'ta suyun tarihini ve zaman içinde su kaybının nasıl gerçekleştiğini anlatan güçlü bir ölçüdür" dedi.
Bu gelişmeler artık daha önce hiç olmadığı kadar ayrıntılı bir şekilde ölçülebilir. Bu araştırma için kullanılan Nadir and Occultation for MArs Discovery (NOMAD) aracının baş araştırmacısı Ann Carine Vandaele "Sanki daha önce sadece iki boyutlu görebiliyorduk, şimdi atmosferi üç boyutlu keşfedebiliriz" dedi.
Yakın zamanda başka bir keşif aracı da çevresini incelemek için en yakın komşu gezegene gönderildi.
Birleşik Arap Emirlikleri'nin Home isimli araştırma görevi, keşif aracını Mars'ın çevresindeki bir yörüngeye sokmak amacıyla aracı uzaya gönderme riski taşıyan zorlu bir manevrayı başarıyla tamamladı.
Home keşif aracı şimdi hidrojen ve oksijen atomlarının hareketi de dahil, Mars atmosferinde enerjinin nasıl hareket ettiğini inceleyecek. Bu çalışma insan yerleşimlerinin bir başka dünyada kurulabileceğinin temelini kanıtlayabilir.