Koronavirüs salgınında dünya genelinde şu ana kadar 24 milyona yakın kişi aşı oldu. İlaç firmaları sağlık otoritelerinden onay almak için yarışırken, ülkelerin hangi aşıyla anlaşma yaptığı, hangilerini tescillediği ve tercihlerinde neleri dikkate aldığı da tartışma konusu oldu. İlk toplu aşılamayı başlatan İngiltere, Pfizer ve BioNTech'in geliştirdiği aşıyla sağlık kampanyasına başlarken sonrasında listeye AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi'nin aşısı ile ABD merkezli Moderna'nın ürettiği aşıyı da ekledi. Türkiye ise tercihini Çinli Sinovac firmasının CoronaVac adlı aşısından yana kullandı.
Peki adlarını sıkça duyduğumuz bu aşılar bilimsel verilere göre ne kadar etkili?
Pfizer/BioNTech
Son araştırmalar, ABD'li ilaç firması Pfizer ile Alman BioNTech'in geliştirdiği, halk arasında Pfizer olarak bilinse de adı Comirnaty ya da 'BNT162b2' olan koronavirüs aşısının yüzde 95 oranında etkili olduğunu ortaya koydu.
Aşı 3 hafta arayla 2 doz halinde alınıyor. Bu aşının diğerlerine göre en büyük dezavantajı eksi 70 derece muhafaza edilme gerekliliği. Depolamada ve logistikte alt yapı yetersizliği, aşıların hızlı ve sorunsuz bir şekilde dağıtımında engel oluşturabiliyor.
Aşıya ilk onay veren İngiltere, daha fazla kişinin aşı olabilmesi için ilk ve ikinci doz aralığını 3 haftadan 4 ila 12 haftaya kadar uzatmayı planlıyor. İngiliz uzmanlar ilk dozun yeterince etkili olduğundan ikinci dozun daha geç yapılmasıyla çok daha uzun süre koruma sağlayacağını savunuyor. İngiliz bilim dergisi The British Medical Journal'da yer alan bir makaleye göre, klinik deneylerde farklı doz aralıkları denenmediğinden, Pfizer, İngiliz otoriteleri teyit edecek veri sunamıyor.
New England Journal of Medicine adlı dergide yayınlanan bir raporda, Comirnaty'nin ilk dozda yüzde 52, ikinci doz sonrasında ise yüzde 95 oranında etkili olduğu yazıldı.
Pfizer ve BioNTech, 2021'in sonuna kadar 1,3 milyar doz üretmeyi hedefliyor.
Moderna aşısının etkinliği
Amerikalı firma Moderna'nın geliştirdiği mRNA-1273 aldı aşının etkinlik oranı yüzde 94,1 olarak açıklandı.
Dört hafta arayla 2 doz halinde uygulanan aşının raf ömrü, eksi 20 derecelik bir buzlukta 6 ay, normal aşı buzdolabında ise 30 gün, oda sıcaklığında ise 12 saat.
Kadın erkek fark etmeksizin, tüm ırk gruplarında da aynı etkinliği sağladığı belirtilen mRNA-1273'ün yaş gruplarındaki verileri ise değişkenlik gösteriyor. 18 Aralık'ta aşıya acil kullanım onayı veren Amerikan Gıda ve İlaç Dairesine (FDA) göre 65 yaşının altındakiler için yüzde 94,1 etkili olan aşı, 65 yaş üstüler içinse yüzde 86,4 koruma sağlıyor.
New York Times'ın haberine göre 4 Ocak'a kadar ABD'ye 200 milyon dozluk siparişin 18 milyonunu tedarik eden Moderna'nın, AB ile 160 milyon dozluk anlaşması bulunuyor. Kanada, Japonya, Katar ve Güney Kore'nin de aralarında olduğu çok sayıda ülke Moderna'ya aşı sipariş etmiş durumda.
AstraZeneca/Oxford
İlaç otoritelerinin tescillediği diğer bir aşı ise İngiliz-İsveçli fima AstraZeneca ile Oxford Üniversitesi'nin geliştirdiği AZD1222 adlı aşı.
Dört hafta arayla 2 doz halinde alınan aşının etkinlik oranına ilişkin veriler net değil. Bilimsel veriler, aşının doz ayarında göre yüzde 62'den yüzde 90'a kadar etkili olduğunu gösteriyor.
Aşının arkasındaki bilim insanları, ilk seferde yarım, ikincisinde tam doz alanlarda etkinlik oranının yüzde 90 olduğu, iki tam doz alanlarda ise bu rakamın 62'ye düştüğünü söylüyor.
Aşıya temkinli yaklaşan bazı uzmanlarsa, yarım ve tam dozluk deneylerle ilgili yeterli verinin bulunmadığı kanısında. Aşının etkinlik oranına ilişkin net bir bilgi bulunmamasına rağmen, İngiltere AstraZeneca'ya yeşil ışık yaktı. Firmanın ürettiği aşılar toplu aşılama kampanyalarında en çok kullanılan aşı oldu.
AZD1222, Standart bir buzdolabında 6 ay saklanabiliyor.
Sinovac Biotech
Türkiye'nin tercih ettiği Çinli Sinovac Biontech'in CoronaVac aşısının etkinlik oranı ülkeden ülkeye değişiyor.
Brezilya'da yapılan testler sonrasında Sinovac aşısının etkinlik oranı yüzde 78 olarak açıklandı.
Türkiye'de sürdürülen Faz-3 çalışmalarına ilişkin ön değerlendirme raporu ise aşının yüzde 91,25 oranında etkili olduğunu ortaya koydu.
Son olarak aşıya onay veren Endonezya Gıda Güvenliği Ajansı (BPOM) kayıtlarına göre, ülkede yapılan deneylerde aşının yüzde 65 oranında etkili olduğu sonucu çıktı.
İlk etapta 3 milyon doz Sinovac aşısından alan Endonezya partiler halinde 122,5 milyon doz daha alacak.
Çinli firma, iki hafta arayla 2 doz halinde alınan aşıdan yıllık 600 milyon doz üretmeyi hedefliyor.
Gamaleya Research Institute
Rusya Sağlık Bakanlığı'nın kolu olan Gamaleya Araştırma Enstitüsü'nün geliştirdiği Sputnik V adlı aşının yüzde 91,4 oranında etkili olduğu belirtiliyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 11 Ağustos'ta, henüz üçüncü faz klinik deneyleri tamamlanmamış aşıya onay verdiklerini ve isminin Sputnik V olacağını söylemişti Bilim insanlarından gelen tepkiler üzerine geri adım atan Kremlin, tescilin koşullu olduğunu ve üçüncü aşama deneylerin sonuçlarına bağlı olduğunu duyurdu.
Rusya Ulusal Varlık Fonu, Sputnik V aşısının virüsle mücadelede yüzde 92 oranında başarılı olduğunu bildirmişti. 11 Kasım'da yapılan bu açıklamadan ve Pfizer ile Moderna'nın etkinlik oranlarının yüzde 94'lerin üzerinde olduğunun duyurulmasından sonra, 24 Kasım'da aşının etkinlik oranının yüzde 95 olduğu aktarılmıştı.
26 Aralık'ta aşıyı geliştirenlerin bir paylaşımında Sputnik V'in 60 yaş üstü üzerinde yüzde 90'dan fazla koruma sağladığı duyuruldu.
Üç hafta arayla iki doz halinde uygulanan aşının Rusya'da yaygın kullanımına kasım ayında başlandı.