Aşkım TAN / Ankara
Bu yazı başlığı her ne kadar Aşık Mahzuni Şerif’in
“Parsel parsel eylemişler dünyayı
Bir dikili taştan gayrı nem kaldı
Dost köyünden ayağımı kestiler
Bir akılsız baştan gayrı nem kaldı
Padişah değilem çeksem otursam
Saraylar kursam da asker yetirsem
Hediyem yoktur ki dosta götürsem
İki damla yaştan gayrı nem kaldı
Yiğit geçinenler namert çıktılar
Sonra ettiğine pişman çıktılar
Eski dostlar bize düşman çıktılar
Birkaç tane itten gayrı nem kaldı
Mahzuni Şerifim çıksam dağlara Rastgelsem de avcı vurmuş marala
Doldur tüfeğini beni yarala
Bir yaralı döşten gayrı nem kaldı”
anlamlı sözlerindeki bir kısmını “parsel parsel eylemişler vatanı” olarak değiştirerek, rahmetle anıyorum değerli ozanımızı.
Bu ülkede tek tek satılarak yok edilen milli değerlerimizle ilgili olarak Atatürk döneminde milli burjuvazi/milli sermaye alanındaki çabaları ve uygulanan iktisadi politikaları kısaca hatırlatmak isterim.
Teknolojik gelişmelerin dışında kalan Osmanlı, dış borçların altında ezileren ve yıkılan bu imparatorluktan bir Cumhuriyet kuran Atatürk’ün “Tam bağımsızlık için şu kural vardır: Milli egemenlik, mali egemenlikle desteklenmelidir. Bizleri bu hedefe götürecek kuvvet ekonomidir.” sözleri durumu sizce çok güzel özetlemiyor mu?
Cumhuriyet rejimi, önce güçlü bir devlet, sonra da özel sektör yaratmak amacındaydı. Ekonomik sistem de kamu sektörü ve özel sektörün bileşiminden oluşan karma ekonomi olacaktı.
Meşrutiyet’ten gelen “milli iktisat” anlayışı çerçevesinde, Lozan Antlaşması’nın ekonomik anlamda kısıtlayıcı koşullarında devlet desteği ile bir yerli ve milli burjuvazi yetiştirilmesi, kalkınma ve modernleşmenin ana unsuru olarak kabul edilmişti.
Buna yönelik uygulamalar ise;
- Devlet tekellerinin imtiyazlı özel şahıs ve şirketlerce işletilmesi
- İş Bankası’nın kurulması ve sermaye çevrelerine siyasi kadrolar aracılığı ile destek sağlanması idi.
Osmanlı’da olduğu gibi kapitülasyonlara dönüşmemek üzere yabancı sermayeye destek verilmesi ve yabancı sermayenin ülkeye davet edilmesi ile 1920-1930 döneminde kurulan 201 Türk anonim şirketinden 66’sında yabancı sermaye ortaklığı vardı.
Bunlar tüm anonim şirketlerin toplam ödenmiş sermayesinin 31,3 milyon lira ile yüzde 43’ünü oluşturmakta idi.
Yeni Türk devletinin dünya içindeki yerini belirleyen Lozan Antlaşması, tüm çabalara rağmen iktisadi ödün vermeyen şartlardan tümüyle arındırılamamıştı.
Osmanlı’nın borçlarının 2/3’ü 85 milyon altın olarak belirlenmiş ve ilk taksit “ekonomik buhran yılı” olan 1929’da ödenecekti.
Saptanan gümrük tarifesi ulusal ekonomiye yüzde 12,9’luk bir koruma derecesi sağlıyordu.
Lozan Antlaşması’nın sınırlayıcı ve zorlayıcı hükümlerine rağmen Cumhuriyet kurucuları siyasi ve askeri zaferleri iktisadi zaferlerle taçlandıracaklardı.
1923 Şubat ayında İzmir’de toplanan İktisat Kongresi’nde temenni edilen iktisadi politikaların temel felsefesi, gümrük tarifeleri dışında ılımlı bir korumacılığın uygulanması idi.
-Demiryolu şebekesi ve tütün rejimi millileştirildi.
-1926 yılında Türk limanları arasında deniz ulaşımı yapma (kabotaj) hakkı, yabancı sermayeye yasaklandı.
-Tarımda uygulanan, feodal ortaçağ vergisi olan aşar kaldırıldı.
-Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927), Türkiye tarihinde özel sektöre sağladığı teşvik ve sübvansiyonlar bakımından rakipsizdir. Yağ, şeker, tütün, patlayıcılar, alkol, kibrit, limanlar, iskeleler gibi devlet tekelinde olan alanlar, özel sektörün devletten teşvik gördüğü alanlardır. Tekel oluşturulan ürünlerdeki üretim, ihracat ve ithalat, belli koşullarla özel sektöre bırakılmıştı.
-1925 yılında kurulan Sanayi ve Maadin Bankası Osmanlı’dan devraldığı dört sanayi işletmesini özel sektöre aktardı. Kredi ve iştiraklerle özel sanayi ve maden işletmeleri desteklendi.
-1929 yılında İstanbul burjuvazisinin önerileri doğrultusunda yeni gümrük tarifesi uygulanmaya başlandı. Bu tarife ile ortalama koruma oranı yüzde 45,7’ye çıktı.
Dünya 1929 ekonomik buhranını yaşarken, Türkiye kapalı ekonomi uygulayarak devlet eliyle milli sanayileşme çabası içine girmiş, Türkiye gibi hammadde ihracatçısı ve sınai ürün ithalatçısı olan ülkeler dışa kapanarak bu buhranın olumsuz etkilerinden kendilerini korumaya çalışmışlardır.
Türkiye’de korumacılık 1932’de devletçilikle tamamlanmıştır.
Devletçilik anlayışı, koruma duvarları arkasında özel girişimi desteklemek ve özel sınai birikim sağlamak şeklinde bir anlayışı ifade ediyordu.
Bu dönem sanayileşmede önemli mesafelerin kaydedildiği, un, seker ve giysi gibi temel malların artık ithal edilmeyip Türkiye’de üretilir hale geldiği ve milli sanayi ve milli sermayenin oluştuğu bir dönem olarak iktisadi tarihte yerini alacaktı.
Dünya savaşından yenilgi ile çıkıp kurtuluş savaşı ile yok olan bir imparatorluktan bize Cumhuriyet’i hediye eden büyük önder Atatürk ve Cumhuriyet kurucuları, Osmanlı’dan devralınan yıkık bir ekonomi, Lozan Antlaşması’nın ekonomik anlamda zorlayıcı hükümleri, 1929 dünya ekonomik buhranı karşısında yorgun bir milletle daha başka ne yapabilirdi?
Özetle, ülke ekonomisinin kalkınması adına tarihe adını altın harflerle yazdıran Türkiye, günümüzde ise ekonomik anlamda gitgide kötüye doğru ilerlemesinin ana nedeni “itibarda tasarruf olmaz” anlayışı mıdır?
Satılan kurumların parlak dönemlerinde ihracat yaptıkları ve ülke ekonomisine ciddi katkılar sundukları hepimizin malumudur.
Mevcut iktidar yüzünden bugün döviz kuru her geçen gün yükselmekte ve ülke ekonomisi kangren olmuş duruma geldi.
Bütün bunların yanısıra, özelleştirmeler nedeniyle parayla satın alınacak ürün bile bulunamıyor artık.
AKP döneminde satılan işletmeler:
– Paşabahçe Cam Sanayi
– Ereğli Demir Çelik
– İskenderun Demir Çelik
– ASELSAN Hisseleri
– HAVELSAN Hisseleri
– ETİ Holding
– PETKİM
– TÜPRAŞ
– BURSAGAZ
– ESGAZ
– EÜAŞ Ahlat Akarsu Sant.
– TEDAŞ Başkent Elektrik
– Ünye Çimento A.Ş.
– Türkiye Gübre Sanayi A.Ş.
– TEKEL Alkollü İçkiler A.Ş.
– İstanbul Sigara Fabrikası
– Kıbrıs Türk Tütün Ltd. Şti.
– Merinos Halı Markası
– Seydişehir Eti Alüminyum
– Mazıdağı Fosfat Tesisleri
– Hekimhan Demir Madeni
– Güney Ege Linyit İşletmesi
– Ayvalık Tuz İşletmesi
– Çankırı Kaya Tuzlası
– Et Balık Samsun Soğuk Hava
– Sümer Holding
– Yeşilova Halı, Yün, İplik
– Manisa Pamuklu Mensucat
– Beykoz Deri ve Kundura
– Manisa Et-Tavuk Kombinası
– Kütahya Şeker Fabrikası
– OYAKBANK
– T. Sınai Kalkınma Bankası
– Yapı Kredi Bankası
– Sabiha Gökçen Havaalanı
– SEKA
– THY-USAŞ Hisseleri
– Türk Telekom
– AyCell
– Araç Muayene İstasyonu
– Ray Sigorta A.Ş.
– Başak Sigorta A.Ş.
– İskenderun Limanı
– SÜTAŞ Malatya İşletmesi
– Ortadoğu Teknopark A.Ş.
– İstanbul İmar LTD. Şti.
– TCDD Mersin Limanı
– Büyük Efes Oteli
– SEKA'nın fabrika ve tesisleri
– Başkent Doğalgaz Dağıtım
– Koç Holding hisseleri
– THY- Lojmanları
– Trakya Cam ve Anadolu Cam
– KTHY hisseleri
– TOFAŞ hisseleri
– ÇELBOR
– TAKSAN
– Oymapınar Barajı
– Antalya Limanı
– GERKONSAN
– DİTAŞ
– TÜMOSAN
– Ortadoğu Teknopark A.Ş.
– Sakarya Traktör İşletmesi
– HEKTAŞ A.Ş.
– Büyük Ankara Oteli
– Büyük Tarabya Oteli
– Kızılay Emek İşhanı
– Kuşadası Tatil Köyü
– İstanbul Hilton Oteli
– Çelik Palas Oteli
– Erciyes Sosyal Tesisleri,
– Ataköy Otelcilik A.Ş.
– Ataköy Marina
– Kuşadası Tatil Köyü
– Yeditepe Beynelmilel
– Otelcilik hisseleri
– OYAK İnşaat hisseleri
– MEYBUZ A.Ş.
– ARÇELİK hisseleri
– ASPİLSAN Askeri Pil San.
– TKİ'ye ait 79528 ve 73021no.lu maden ruhsatları
– Cam ve Çimento Sanayi
– Soda Sanayi ve Metal
– BUMAS
– ERYAĞ
– İstanbul İmar Ltd. Şti.
– SÜTAŞ hisseleri
– Tercan İşletmesi makineleri
GÜBRE SANAYİ İŞLETMELERİ
– Gemlik, Samsun, İstanbul ve Kütahya fabrikaları, İstanbul Satın Alma Müdürlüğü Binası, Şanlıurfa, Tekirdağ ve Fatsa depoları
TEKEL İŞLETMELERİ
– Alkollü İçki. Sanayi
– Adana, Tokat, Bitlis, Malatya, Samsun-Ballıca sigara fabrikaları, ambalaj fabrikası müdürlüğü
– Ankara Başmüdürlük Binası (İkiz Kuleler)
– Bodrum tesisleri ve taşınmazları
– Gemlik Suni İplik Müessesesi taşınmazları
– İnegöl Kibrit Fabrikası
– İstanbul Tütün Mamulleri
– Kastamonu Jüt İpliği Fabrikası makine ve teçhizatı
– TEKA
– Sigara San. İşletmesi'ne ait puro marka ve varlıklar
– İzmir Yaprak Tütün İşletmesi makine – teçhizatı
TUZ İŞLETMELERİ
– Çamaltı, Tuzluca Tuzlası, Yavşan Tuzlası, Kağızman Tuzlası,Kaldırım Tuzlası, Kayacık Tuzlası, Kristal Tuz Rafine, Sekili Tuzlası
SÜMER HOLDİNG
– Adıyaman, Bakırköy, Diyarbakır, Malatya, Sarıkamış ve TÜMOSAN işletmesi
– Sarıkamış Ayakkabı İşletmesi
– Çanakkale Sentetik Deri İşletmesi
– Akdeniz İşletmesinin Makine ve teçhizatları
– Merinos İşlet. makine ve teçhizatları
ŞEKER FABRİKALARI
– Adapazarı Şeker Fabrikası
– Amasya Şeker Fabrikası
– Et ve Balık Üretim A.Ş.
– Mersin Soğuk Hava Depoları – 11 Mağaza, 23 büro
SANTRALLER
– Akyazı, Anamur, Bayburt, Berdan, Besni, Bozkır, Bozüyük Bozyazı, Bünyan, Büyükkızoğlu, Cerrah, Çağ, Çamardı, Çemişgezek, Değirmendere, Derinçay, Dere, Dereköy, Derme, Durucasu, Engil, Erciş, Erkenek, Ermenek, Esendal, Finike, Girlevik, Göksu, Hendek, Hoşap, İvriz, Karaçay, Karaköy, Kayadibi, Kayaköy, Kernek, Kısık ve Kiti, Kovada I, Kovada II, Koyulhisar, Kuzuculu, Malazgirt, Otluca, Pınarbaşı, Sızır, Silifke, Sönmez, Suuçtu, Telek, Uludere, Visera (Işıklar) ile Zeyne akarsu santralleri.
– Hamitabat Elek. Üretim
– Çatalağzı Termik Santrali
– Kangal Termik Santrali
– Kemerköy Termik Santrali
– Kemerköy Liman Sahası
– Orhaneli Termik Santrali
– Seyitömer Termik Santrali
– Soma Termik Santrali
– Tunçbilek Termik Santrali
– Yatağan Termik Santrali
– Yeniköy Termik Santrali
ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİ
– Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ)
– Akdeniz Elektrik Dağıtım
– ARAS Elektrik Dağıtım
– Başkent Elektrik Dağıtım
– Boğaziçi Elektrik Dağıtım
– Çamlıbel Elektrik Dağıtım
– Çoruh Elektrik Dağıtım
– Dicle Elektrik Dağıtım
– Fırat Elektrik Dağıtım
– Gediz Elektrik Dağıtım
– İstanbul Anadolu Yakası
– Elektrik Dağıtım
– Meram Elektrik Dağıtım
– Osmangazi Elektrik Dağıtım
– Sakarya Elektrik Dağıtım
– Toroslar Elektrik Dağıtım
– Trakya Elektrik Dağıtım
– Uludağ Elektrik Dağıtım
– Vangölü Elektrik Dağıtım
– Yeşilırmak Elektrik Dağıtım
BANKALAR
– İş Bankası hisseleri
– Halk Bankası hisseleri
ETİ HOLDİNG
– Mazıdağ Fosfat, Divriği Demir Madeni, Alümina Madeni
– Bursa Linyitleri İşletmesi, ETİ Bakır, ETİ Elektro Metalurji, ETİ Gümüş, ETİ Krom, Çayeli Bakır İşletmeleri, Karadeniz Bakır İşletmesi, Samsun İşletmesi, Murgul işletmesi, Giresun'da 2 Maden ruhsatı Murgul Hidroelektrik Santrali Samsun'daki taşınmazlar ve 1 maden ruhsatı.
TERSANE, LİMAN VE GEMİLER
– Taşucu Tersane Alanı Afyon, Aksu, Balıkesir, Kastamonu Akkuş, Çaycuma ve Karacasu işletmeleri
– Ankara Alım Satım Müdürlüğü binası, Ardanuç İşletmesi varlıkları, YİBİTAŞ Torba İşletmesi, İskenderun Limanı, Derince Limanı, Taşucu Limanı, İskenderun İSDEMİR Limanı, Ereğli ERDEMİR Limanı
TDİ İŞLETMELERİ
– Türkiye Denizcilik İşletmesi'ne (TDİ) ait 9 gemi, Çeşme Limanı, Trabzon Limanı, Deniz Nakliyatı T.A.Ş. 3 tanker, Dikili Limanı, Fenerbahçe-Kalamış Yat Limanı, Kuşadası Limanı, Ankara Feribotu, Samsun Feribotu, Karadeniz Gemisi
– Nakliyat İnşaat Turizm İhracat Pazarlama A.Ş., Salıpazarı Liman Sahası, Turan Emeksiz Yolcu Gemisi,Yakıt II Gemisi
KAPATILAN İŞLETMELER
-SSK Eczaneleri (Tasfiye Edildi)
-Köy Hizmetleri (Tasfiye edildi)
-REYTEK
KAMUNUN ELİNDE KALAN ŞİRKETLER
(Devletin ortak olduğu ya da hisselerinin bir kısmını elinde tuttuğu kurumların listesi)
-Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. (PTT)
-Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT)
-Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş.
-İstanbul Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kurulu
-Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ)
-TKİ Ege Linyitleri İşletmesi
-TKİ Garp Linyitleri İşletmesi
-TTK Amasra Taşkömürü İşletmesi
-TTK Armutçuk İşletmesi
-TTK Kozlu İşletmesi
-TTK Üzülmez İşletmesi
-TTK Karadon İşletmesi
-Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)
-T. Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ)
-Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ)
-Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ)
-Yeniköy-Yatağan Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş.
-Kemerköy Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş.
-Soma Elektrik Üretim ve Ticaret. A.Ş.
-T. Elektromekanik Sanayi Genel Müdürlüğü (TEMSAN)
-Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. (ADÜAŞ)
-T.C. Devlet Demiryolları (TCDD
-Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. (TÜVASAŞ)
-Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. (TÜLOMSAŞ)
-Türkiye Demiryolu Makineleri Sanayii A.Ş. (TÜDEMSAŞ)
-T. Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ)
-Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. (TDİ)
-Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ)
-Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM)
-Türkiye Petrolleri A.O. (TPAO)
-Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ)
-Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım A.Ş. (TPPD)
-TÜBİTAK Marmara Teknokent A.Ş.
-Toplu Konut İdaresi (TOKİ)
-Vakıf İnşaat Restorasyon ve Ticaret A.Ş.
-Çay İşletmeleri (ÇAY-KUR)
-Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)
-Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ)
-TTA Gayrimenkul A.Ş.
-Doğusan Boru Sanayi ve Ticaret A.Ş.
-Tarım İşletmeleri (TİGEM)
-Et ve Süt Kurumu (ESK)
-Milli Piyango
-Devlet Malzeme Ofisi (DMO)
-T.C. Ziraat Bankası A.Ş.
-Ziraat Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
-Ziraat Portföy Yönetimi A.Ş.
-Ziraat Finansal Kiralama A.Ş.
-Ziraat Sigorta A.Ş.
-Ziraat Hayat ve Emeklilik A.Ş.
-Ziraat Teknoloji A.Ş.
-Ziraat Katılım Bankası A.Ş.53.
-Türkiye Halk Bankası A.Ş.
-Halk Sigorta A.Ş.
-Halk Hayat ve Emeklilik A.Ş.
-Halk Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş.
-Halk Yatırım Menkul Değerler
-Halk Finansal Kiralama A.Ş.
-Halk Portföy Yönetimi A.Ş.
-Halk Faktoring A.Ş.
-Bileşim Alternatif Dağıtım Kanalları ve Ödeme Sistemleri A.Ş
-Türkiye İhracat Kredi Bankası
-İller Bankası A.Ş. (İLBANK)
-Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
-Tasfiye Halinde Kalkınma Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
-Arıcak Turizm ve Ticaret A.Ş.
-Türkiye Emlak Bankası A.Ş.
-Eti Maden İşletmeleri
-Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE)
-T.H. Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş.
-Sümer Holding A.Ş.
Son olarak 25 yıllığına Katar ortaklı Ethem Sancak’a kiralanan Tank Palet fabrikası da unutulmamalıdır.
“Parsel parsel eylemişler vatanı, bir yaralı halktan başka nem kaldı…”