Almanya Radyasyondan Koruma Dairesi’nin, yaşanabilecek olası bir nükleer felakete karşı 189,5 milyon iyot tableti stokladıklarını duyurmasıyla birlikte (Basından) kurumlarımız ve milletimiz olarak nükleer bir faciaya karşı ne kadar bilinçli ve hazırlıklı olduğumuz sorusu akıllara gelmiştir.
Bu sebeple olası bir nükleer felakette bahse konu iyot haplarının rolünün ne olduğu konusundaki merakları gidermek ve kamuyu bilgilendirmek adına Adli Bilimciler Derneği Nükleer Adli Bilimler ve Adli Eczacılık Komisyonları tarafından bu yazı kaleme alınmıştır.
Çağımızda insanlar alternatif enerji kaynaklarına yönlendirilse de, üetilebilen enerjinin sürdürülebilirliği ve büyüklüğü açısından nükleer enerji hemen her ülkenin sahip olmak istediği vazgeçilmez bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu enerjiye sahip olabilmek için nükleer reaktörler yapılmakta ve bu reaktörlerin sayısı dünyada gün geçtikçe artmaktadır. Doğal afetleri bir tarafa bırakırsak insan faktörünün olduğu her yerde kaza olma ihtimali de mevcuttur.
Bu sebeple özellikle nükleer teknolojiye sahip olan veya nükleer bir saldırıya uğrama ihtimali olan ülkeler nükleer felaketlere karşı hazırlıklı olmalı felaket öncesi, esnası ve sonrası için acil durum eylem planları geliştirmelidirler.
Özellikle felaketin hemen sonrasında alınabilecek tedbirlerin başında felaketin gerçekleştiği ve etkili olduğu bölgedeki insanlara iyot tabletlerini (potasyum iyodür KI) kullandırmak gelmektedir.
Peki nedir bu iyot tabletlerinin işlevi?
TAEK in web sitesinde de belirtildiği üzere, İyot tabletleri, radyoaktif olmayan iyot bileşikleridir.
Nükleer serpintide ortaya çıkan radyoaktif iyot yani I-131 tiroid bezimiz tarafından emilmekte ve bu da ileride tiroid kanserlerine yol açmaktadır.
İlaç olarak kullanılan İyot tabletleri tiroidi iyoda doyurmakta, Tiroid radyoaktif iyodu alamamaktadır (Soğuramamaktadır). Böylece Tiroit radyoaktif iyottan korunmaktadır..
Nükleer tehlike durumlarında ortaya çıkabilecek radyoaktif bulut içerisinde yer alan radyoaktif iyotun tiroitte tutulmasını önlemek üzere, iyot tabletlerinin en kısa süre içinde alınması gereklidir. Eğer tiroit bezi radyoaktif olmayan iyot ile doyurulursa, kaza durumunda ortaya çıkan radyoaktif iyodu kullanmayacak ve böylece korunmuş olacaktır.
Radyoaktif iyot yani I-131 in yarı ömrü 8 gündür. Yaklaşık en az 4 yarı ömür etkisini sürdürecektir.
.Yakıt olarak U-235 kullanan bir nükleer reaktörde, Fisyon işlemi sonucu ortaya çıkan radyoaktif elementler aşağıdaki şekilde de gösterildiği gibi, Br, Kr, Sr, Cs, I, Xe dur. Fisyon başına % oranları yüksek olanlar Sr, Cs ve I dur.
İyodun yarı ömrü 8 gün, Sr-90 nın yarı-ömrü 28 yıl Cs-137 nin yarı ömrü 33 yıldır.
Bu radyoaktif elementlerin solunmasının önemli sağlık sorunları oluşturduğu bilinmektedir.
İyot tabletleri kazadan hemen sonra ve önerilen dozda uygulandığında, radyoaktif iyotun solunması veya yutulması riskini taşıyan bireylerde veya popülasyonlarda tiroid kanseri riskini azaltmada etkilidir. Ülkelerin iyot tabletlerini stoklamalarının sebebi budur.
İyot tabletleri (KI) radyoaktif iyota karşı koruma dışında bir patlamadan yayılan radyasyon için bir koruma sağlamaz. Potasyum iyodür (KI) yalnızca radyoaktif iyotun tiroid bezine alımını önleyecek şekilde çalışır. İyot tabletlerinin (KI), vücudun diğer radyoaktif maddelere maruz kalmasını engelleyici özelliği yoktur. Genel bir radyasyodan koruyucu ajan değildir.
İyot tabletleri maksimum toplam doz 1 gramı geçmemek üzere aşağıdaki dozlarda kullanılır;
Şekil . Dünya Sağlık Örgütü’nün radyoaktif iyot içeren radyolojik acil durumlar için önerdiği günlük ……………iyot dozları (KI veya KIO3 olarak). https://www.taek.gov.tr/tr/2016-06-09-00-44-19/156-radyasyon-tehlikesi/1044-iyot-tabletleri.html
İyot tabletleri radyoaktif tehlike geçinceye kadar belirtilen yaş grupları için belirtilen dozlarda alınmalıdır. Bir nükleer kaza olması durumunda, özellikle 18 yaşının altındaki çocuk ve gençler, hamilelerin ve emzirenlerin tiroid kanseri riskinin daha yüksek olması nedeniyle kullanmaları özellikle önemlidir. Bazı özel durumlarda 18-40 yaş aralığındaki kişilerin de iyot tableti almaları gerekebilir. 40 yaşından sonra tiroid kanseri riski azalmaktadır bu sebeple iyot tabletlerinin alınmasına gerek olmadığı belirtilmektedir.
Tiroid bezini aldırmış olan kişilerin de iyot tableti almalarına gerek yoktur.
Tabletler, mümkünse aç karnına alınmamalıdır. Kolaylık sağlamak için tercih edilen bir sıvıda eritilip içilebilir.
Bir iyot tableti dozu yaklaşık 24 saatlik bir koruma sağlamakla birlikte unutulmamalıdır ki bu koruma yüzde yüzlük bir koruma anlamına da gelmemektedir. Özellikle kaza sonrası bir tedbir olan iyot tableti kullanımı diğer acil durum eylem planlarına da uyulması ile birlikte daha etkili bir koruma sağlayacaktır.
İyot tabletleri genellikle iyi tolere edilir. Sindirim bozuklukları gibi yan etkiler çok nadiren görülmekle beraber, uygulama kesildiğinde kendiliğinden geçer. Hipertiroit tedavisi görenler, iyot tabletleri aldıkları süre içinde de tedavilerine devam etmeli, ancak tehlike durumu sona erdiğinde, doktora başvurmalıdırlar.
İyot tabletlerinin radyoaktiviteye maruz kalınmadan 6 saat öncesinde alınması durumunda maksimum koruma sağlanır. Radyoaktiviteye maruz kalınmasından sonraki ilk 10 saatten sonra alınması durumunda ise hiç bir etkisi olmayacaktır. Bir iyot tableti dozu ile 24 saat korunma sağlanmaktadır.
Peki İyot tabletleri stoğumuz hazır mı.?
Adli Bilimciler Derneği olarak yaptığımız araştırmada Piyasadaki tek İyot tableti olan J… nin Eczanelerde ve Ecza depolarında bulunmadığı belirlenmiştir. Bazı Eczacı arkadaşlarımız "Bize ya da Arkadaşıma da lazım bulamadık" demişlerdir. Ecza depoları veri tabanlarında da mevcut değildir.
Bu hayati ilacın olmamasına karşın, zayıflama amaçlı potasyum iyodür çözeltileri "iyot damlası" adı altında internetten satılmaktadır. Hatta eczacılara hazırlatmak için "lugol solüsyonu" hazırlama tarifleri de vardır. İnternette Potasyum iyodür satışı da mevcuttur.
Bu konuda Sağlık Bakanlığımız , AFAD , TAEK , TSK ve Askeri ilaç fabrikamızın organize ve koordine şekilde hazırlıklarını sürdürmeleri,
Dünyada olduğu gibi yeterli ilaç stoklamamız,
Bir Nükleer afet durumunda vatandaşların bu ilaçlara ulaşımının nasıl sağlanacağının, ilgili Afet ve Acil Durum Planlarına eklenmesinin yararlı olacağı kanaatindeyiz.
Prof. Dr. A. Güneş TANIR Adli Bilimciler Derneği Nükleer Adli Bilimler Komisyonu Başkanı
Prof.Dr.İ.Hamit HANCI Adli Bilimciler Derneği Başkanı
Doç. Dr. M. Hicabi BÖLÜKDEMİR Adli Bilimciler Derneği Nükleer Adli Bilimler Komisyonu
M.Sc. Gülper AKSOY Adli Bilimciler Derneği Nükleer Adli Bilimler Komisyonu
M.Sc. Hasan ÜNLÜ Adli Bilimciler Derneği Nükleer Adli Bilimler Komisyonu
Av.Alp ASLAN Adli Bilimciler Derneği Adli Yöneylem Komisyonu Başkanı
Prof.Dr.Göknur AKTAY Adli Bilimciler Derneği Adli Eczacılık Komisyonu Başkanı
Kaynak: Prof. Dr. İ. Hamit Hancı Yazdı: Nükleer Serpintiye Karşı Hazır Mıyız?