Sanayide üretim ağustosta hızlandı. İç pazardaki talep artışının yanı sıra ihracat pazarlarında başlayan toparlanma ile birçok sektörde kapasite kullanım oranlarını yukarı çekti.
Yüksek talebe yetişmek için üç vardiyaya kadar çıkan otomotivci tam kapasiteye yaklaşırken, tekstil ve mobilya ihracatla gaza bastı. Kimya, beyaz eşya, demir-çelik, makine, maden ve iklimlendirmede üretim kapasiteleri geçen yıla yaklaştı. Sanayiciler, eylül ayına daha da umutlu giriyor.
PMI’da yeni rekor beklentisi
Sanayideki hızlı yükselişin bu hafta açıklanacak ağustos ayı Satın Alma Yöneticileri Endeksi’ne (PMI) de önemli etki yapması bekleniyor. Birçok sektör temsilcisi, temmuz ayında Şubat 2011’den bu yana en yüksek seviyesine çıkarak 56,90’a ulaşan Türkiye İmalat PMI endeksinde bu ay yeni bir rekor bekliyor. Hatırlanacağı gibi, endeks, mart, nisan ve mayıs aylarındaki gerilemelerin ardından güçlenen bir toparlanma yaşamış, uzun dönem ortalaması olan 50,8 PMI, son 2 aydır üst üste artış göstermişti.
Sanayinin önde gelen sektörlerinin temsilcileri, üretim, iç pazar ve ihracatta yaşanan son gelişmeleri DÜNYA’ya anlattı...
OTOMOTİVDE KAPASİTE %90’I AŞTI
En hızlı toparlanan sektörlerden biri olan otomotivde kapasite kullanım oranları yüzde 90'ı aşarken, eylül ve sonraki aylarda üretimin daha da hızlanması bekleniyor. Otomotivciler, ihracatta da toparlanmanın sürdüğüne dikkat çekiyor. Otomotiv Sanayii Derneği'ne göre, toplam üretim geçen yıla göre yüzde 27 azalarak 636 bin 757 adet oldu. Toplam ihracat, bir önceki yıla göre adet bazında yüzde 36 azalarak 480 bin 425 adet şeklinde gerçekleşti. Salgın etkisiyle normalleşme sürecine devam eden otomotiv sanayiinin hem fiziki mesafe kullanımı hem de talebin kademeli canlanması nedeniyle yılın ilk yedi aylık döneminde kapasite kullanım oranı yüzde 55 olarak gerçekleşti. Temmuzda iç pazarda yaşanan yüzde 387.5'lik artışla birlikte üretim de hızlandı. Böylece, üretimdeki daralma temmuzda yüzde 12'lere kadar düştü. Ağustosta ise sanayide çarklar daha da hızlı dönmeye başladı. Honda ve Ford yetkilileri ağustos satışlarında geçen yıla oranla yüzde 200'e yakın artış beklendiğine dikkat çekti.
? Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Başkanı Alper Kanca: İç pazardaki yüksek talebe bağlı olarak hem ana sanayi hem de yan sanayide büyük bir yoğunluk yaşanıyor. Bazı fabrikalarda üç vardiyaya tekrar dönüldü. Bazılarında ise fazla mesai var.
MOBİLYADA SON DÖRT YILIN EN HIZLI ARTIŞI OLDU
Mobilyada PMl'ın üretim endeksi ve yeni siparişler endeksinde eşik değer olan 50 puanın üzerindeki istikrar sürüyor. Sektör sene sonu için yüzde 20 ihracat artışı bekliyor.
? Mobilya Dernekleri Federasyonu (MOSFED) Başkanı Ahmet Güleç: Temmuzda Türkiye imalat PMI'nde yaşanan artışın benzerini de mobilya sektöründe yaşıyoruz. Özellikle sektörün PMI endeksinin, üretim endeksi ve yeni siparişler endeksinde eşik değer olan 50 puanın üzerindeki istikrarı sürüyor. Hatta yeni siparişler ve üretim endeksleri 2016 Ocak'tan beri en hızlı artışını gösterdi. Bunda pandemi döneminde ertelenen satın alma davranışlarının gerçekleşmesi rol oynadı. Üretim tarafına baktıklarında endeks mobilya sektörü için yüzde 62,1. İhracat pazarlarından gelen yeni talepler hem yeni talep başlığındaki endeksin yüzde 60.7'ye yükselmesini sağlarken bir yandan da üretim kapasitelerinin artışa geçmesini tetikledi. Mobilya sektöründeki ihracatın temmuzda yüzde 11 artması da bunun temel göstergelerinden birisi olarak görülmeli. Haziran ve temmuz ayındaki toparlanmanın 2020 için umut vermeye devam ediyor. Yılsonunda geçen yıla göre yüzde 20'ye yakın bir ihracat artışı bekliyoruz. Bu 4 milyar dolar ihracat demek.
KİMYADA KAPASİTE GEÇEN YILA YAKLAŞTI
Kimya sektöründe kapasite kullanım oranları mayıs ayında ortalama yüzde 67,08'a kadar inmişken, hazirandan itibaren yükselmeye başladı. Ağustosta kimya sektörünün kapasite kullanım ortalaması 70,85'e çıktı. Ancak sektörün ağustos ayları kapasite kullanım ortalaması yüzde 73,28 olurken, 2020 Ağustos ayında kayıp yüzde 3,5 ile sınırlı kaldı.
? İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Başkanı Adil Pelister: Sektörde bu yıl temmuz ayı ihracatımız önceki aya göre yüzde 11 arttı. Geçen yıla göre ise yüzde 8,5 geriledi ve 1 milyar 586 milyon dolar oldu. Sektörün 7 aylık ihracatı ise geçen yıla göre yüzde 13,78'lik bir gerilemeyle 10,15 milyar dolara ulaştı. İmalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı ağustos ayında geçen yıl 75,49 iken bu yıl 70,13 olarak gerçekleşti. Kimya sektörü kapasite kullanım oranını, imalat sanayi genel kapasite kullanım oranı ile karşılaştırdığımızda sektörümüzün daha iyi bir performans sergilediğini görüyoruz. Kapasite kullanım oranına bakarak ağustosta da PMI’nin yüksek olacağını söylemek mümkün. Eylül ayı ve sonraki aylarda ise pandeminin seyri ve alınacak tedbirlere göre veriler değişkenlik gösterecek.
TEKSTİL SEKTÖRÜ, PMI ENDEKSİ'NDE REKOR BEKLİYOR
Tekstil ve hammaddeleri sektöründe ihracat, üretim endeksi, PMI endeksi ve kapasite kullanım oranları gibi ekonomik göstergeler sektörün hızla toparlandığını gösteriyor. Bu veriler ışığında sektör ağustos PMI endeksinde rekor bekliyor.
? İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz: Sektörün ihracatının son 2 ayda artarken 1-27 Ağustos tarihinde de yüzde 12'nin üzerinde bir artış ortaya koyduğunu söyledi. Ağustos ayı kapasite kullanım oranlarının bir önceki aya göre yüzde 6, haziran ayı tekstil sektörü üretim endekslerinin ise yüzde 2,7 artarak imalat sanayii ortalamasının üzerinde bir artış yakaladı. Tüm bu ekonomik göstergeler çerçevesinde sektörümüz PMI endeksinin bu ay rekor kırabileceğini, ihracatımızda da yüzde 15'e yakın bir artış gerçekleştireceğini öngörüyoruz. Nisan ve mayıs aylarında gerileme hazirandan itibaren hızla toparlanma başladı. Dolayısıyla önümüzdeki aylarda ihracatımızdaki toparlanmanın daha güçlü hissedileceğini ve salgının etkilerini hızla kapatacağız.
DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ PANDEMİ ÖNCESİNE HIZLA DÖNÜYOR
Demir-çelik'te de temmuz itibarıyla kapasite kullanım oranında pandemi öncesi seviyesinin üzerine çıktı. Çelik sanayinde temmuz ayı kapasite kullanımı 76,2'ye yükselirken ilk yedi aylık oran 67,3 oldu. Ağustosta da bu yükselişin devam etmesi bekleniyor.
? Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Veysel Yayan: Normalleşmeyle birlikte haziran ve temmuz aylarında yeniden artış dönemine girildi. Ham çelik üretimi temmuzda yüzde 7,5 arttı. İlk 7 ayda ham çelik üretimi ise bir önceki yıla göre 7,5 artarak 19 milyon 433 tona yükseldi. Ayrıca iç piyasa da nihai mamul tüketimi haziran ayında yüzde 8,7 arttı. Hem ham çelik üretiminde, hem de nihai mamul tüketiminde yaşanan artışın, ağustosta, döviz kurlarındaki dalgalanmanın ve Doğu Akdeniz'deki gerginliğin sebep olduğu belirsizlik sebebiyle, yavaşlayarak da olsa devam edeceğini öngörüyoruz. Sektörümüzün, yılın geri kalan bölümünde de, nihai mamul tüketimindeki artışa bağlı olarak, ham çelik üretimini en az geçen yılın üretimi ile başa baş seviyede bitireceği, benzer durumun çelik kullanan sektörler için de geçerli olacağı ve bu durumun PMI endekslerini olumlu yönde
MAKİNEDE KAPASİTE KULLANIMI YÜZDE 66.32’YE ÇIKTI
Makine sektöründe yılın ilk yarısında yüzde 30 daralma yaşandı. Ancak haziran ve temmuz aylarında iç siparişlerde normale dönüş çarkların hızlanmasını sağladı. Yine de imalatın normal düzeye döndüğünü söyleyen sektör firmalarının oranı yüzde 50'nin altında kaldı.
? Türkiye Makina Federasyonu (MAKFED) Genel Sekreteri Zühtü Bakır: Haziran ve temmuz PMI verilerinin çoğu ülkede olduğu gibi Türkiye'de de yüksek değerler göstermesini pandemi sürecinde dipten dönüş. Sektörde koşulların normalleşmeye devam etmesinin ve müşterilerin faaliyetlerine yeniden başlamasının siparişlere etkisini yapılan anketlerde de gözlemliyoruz. Buna göre yılın ilk yarısında yaklaşık yüzde 30 daralma gösteren sektörde haziran ve temmuz aylarında iç siparişlerdeki normalleşme seyri ivme kazandı. Nisan ayında yüzde 51,3'e kadar düşen kapasite kullanım oranı kademeli olarak artışa dönerek temmuzda yüzde 64,1 ve ağustosta yüzde 66,3'e yükseldi. Ancak tam olarak iyileşmenin sağlanabilmesi için bu büyümenin daha uzun süre devam etmesi gerekiyor.
? Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Başkanı Kutlu Karavelioğlu: Temmuz sonu durumunu ve yılsonuna dair beklentileri sorguladığımız ankette, imalatının normal düzeyde sürdüğünü söyleyen firmaların oranı yüzde 50'nin altında kaldı. Ellerindeki siparişlerin üç aya kadar tamamlanacağını söyleyen firmaların oranı ise yüzde 78,8 ki, bu da eğer siparişler tamamen durursa her 5 firmadan 4'ünün üç aya kadar boşa çıkacağını gösteriyor. Firmaların yüzde 46'sı bu yılsonunda cironun geçen yıla göre artmasını, yüzde 40'ının da bilanço kârının yükselmesini bekliyor. Dış satışların 2019 sonundaki seviyeye yükselmesi konusunda beklentiler ise büyük oranda 2021'in ikinci çeyreğine dönük yoğunlaşıyor.
İKLİMLENDİRMEDE KAYBIN YARISI AĞUSTOSTA TOPARLANDI
İklimlendirme sektöründe birçok firma kapasite artırdı. Ortalama kapasite kullanımı yüzde 80'lere çıktı. Pandemi nedeniyle yaşanan kaybın yarısı ağustosta toparlandı.
? TOBB İklimlendirme Meclisi Başkanı Zeki Poyraz: İklimlendirme sektörü 2019 yılı cari fazla vererek kapattı. 2020 yıla yüzde 2 ihracat artışı ile girdi. Salgın başlaması ile Nisan 2020'den itibaren yüzde 12 ihracat kaybı yaşadı. Salgını en şiddetli dönemlerinde bile üretimi kesmeden en fazla yüzde 20 üretim kaybı ile üretimlere devam edildi. İhracatta son 4 aydır yüzde 12 olan kayıp, Ağustos sonu itibarıyla yüzde 6 oldu. Kaybın yarısı ağustosta toparlandı. Kapasite kullanımı yüzde 80'lerde devam ediyor. Sektörde birçok firma kapasite artırımı yapıyor. İklimlendirme sektörünün de rekora koşan sektörlerden olduğu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bildiğiniz gibi sektörümüz yüzde 50 ihracatını Euro bölgesine yapıyor.”
MADENDE YÜKSELİŞ YIL SONUNA KADAR SÜRECEK
Ağustosta geçen yıla göre tüm madenleri kapsayan genel maden ihracatı miktarda yüzde 4,78, değerde de yüzde 0,37 artış kaydetti. Sektörde yılsonuna kadar yükselişin devam etmesini bekliyor.
? Türkiye Madenciler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ali Emiroğlu: Ağustosta madencilik sektöründe bir toparlanma başladı. Eylül ayı ve takip eden aylarda dünyada pandemi ve uluslararası gerginlikler konusunda anormallikler yaşanmadığı sürece bu toparlanmanın gelişerek devam edeceğini öngörüyoruz. Önümüzdeki aylarda madencilik sektörünün hareketlenmesi doğal olarak madenleri hammadde olarak kullanan cam, seramik, demir-çelik, kimya, döküm, boya gibi onlarca sektöründe hız kazanmasını sağlayacak.
? Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinaları Üreticileri Birliği (TÜMMER) Başkanı İbrahim Alimoğlu: TÜlK'in haziran ayı Sanayi Üretimi Endeksi Raporuna göre madencilik ve taşocakçılığı sektöründe bir önceki yılın aynı göre yüzde 8 geriledi. Haziranda doğal taş ihracatı değerde yüzde 16 düştü. Ancak, temmuz ve ağustosta önceki aylara göre gözle görülür bir toparlanma oldu. Eylül ayı ve sonrasında fabrikalarımızdaki kapasite kullanımının artarak devam edeceğini öngörüyoruz.
BEYAZ EŞYADA İHRACAT EYLÜLDE HIZLANACAK
Beyaz eşyada karantina süresince ertelenen talebin harekete geçmesiyle üretimde de hatlar çalışmaya başladı. Sektörde iç pazar canlanırken, ihracatta kan kaybı sürüyor.
? Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) Can Dinçer: Haziranda toparlanma sürecine girdik, temmuzda ise satışlarımızı rekor seviyelere taşıdık. Ağustosta da toparlanma ivme kazandı. Eylülde ise pozitif ivmenin süreceğini öngörüyoruz. Temmuzda 6 ana üründe iç pazar, geçen yıla kıyasla adet bazında yüzde 58 yükseldi. İhracat da büyük ivme kazanarak geçen yıla göre yüzde 18 arttı. İç satış ve ihracat olmak üzere toplam satışlar temmuzda geçen yıla göre 2 milyon 974 bin 388 adet satışla yüzde 28 arttı. Bu sonuçta ihracat pazarlarımızda ertelenen talep; iç pazarda ise ertelenen taleple birlikte düğün sezonu, devletimizin sağladığı düşük faizli tüketici kredisi imkânı ve konut satışlarındaki artışın etkisi oldu. Ocak-Temmuz 2020 dönemi olarak baktığımızda ise iç satışlarımızın geçen yılın ilk 7 ay ile karşılaştırıldığında yüzde 12 arttığını, ihracatta ve üretimde yüzde 9’luk bir daralma olduğunu görüyoruz.
Hasan Kuş/ Erkan Çakan/ Mehmet Gülel/Dünya