Karadeniz’deki olumsuz durumlarla birlikte krizi tetikleyen ve kontrolümüz dışında gelişen çok fazla olgu mevcut. O nedenle, Ukrayna’daki savaşın en azından bir ateşkesle bile olsa bir an önce durması gerekiyor.
Bir ateşkes ihtimali var mı?
Ukrayna adına buna karar verecek olanın, şimdilik, ABD olduğu görünüyor. Biden yönetiminin Rusya’yı bu kadar sıkışmış bulduktan sonra onu kolay kolay rahat bırakmayacağı belli. Ancak Ukrayna’nın, silah ve malzeme desteğine rağmen harekât alanında isteneni veremediği de açık. Ukrayna tarafı ise bu yardımların yeteri kadar olmadığını ve üstelik yardımların yavaşladığına dair endişelerini her fırsatta dile getiriyor. Ukrayna, en azından, Kasım 2024 ABD seçimlerine kadar, az ya da çok, kendilerine olan desteğin süreceğini hesap ediyor.
Öyle bile olsa peki ya sonrası?
Harbin seyri ve belki de neticesi; tüm tarafların kendi kamuoylarına vereceği hesabın ve meyledecekleri istikametin sonuçlarını farklı hale getirebilir.
Nitekim ilginçtir; Cumhuriyetçi Başkan adaylarından Vivek Ramaswamy, ABD'nin Ukrayna'ya müdahalesinin Rusya-Çin askeri ittifakını güçlendirdiğini ve bu ittifakı bozmanın ve Rusya'yı Amerikan tarafına çekmenin tek yolunun Putin'e istediğini vermek olduğunu söylüyor.
Bu görüş, kamuoyunda oluşmuş kanaatlerin tam aksine görülebilir. Ancak Avrupa’da artan savaş maliyetinin; sosyal yaşamı, ekonomiyi ve enerji krizini tetiklediği görüldü. Bu durumun derinleşmesi AB ve NATO arasındaki uyumu bozabilecek nitelikte. Sadece Almanya’da ağustos ayında iflas başvurularının yüzde 13,8 arttığı açıklandı. İflas eden şirket sayısının, 2023’ün ilk 6 ayında 8 bin 571’e ulaştığı ortaya çıktı. İflasların en fazla taşımacılık, depolama ve hizmet sektöründe olduğu belirtiliyor.
ABD tarafında ise 2024 Başkanlık seçimlerine kadar Ukrayna lehine bir netice alınamadığı takdirde Ukrayna’ya yapılan yardıma dair hesabın Demokratlar tarafından verilmesi zorlaşabilir.
Afganistan’dan nasıl çekildikleri ortada. ABD kamuoyunda, yapılan hatalara dair eleştiriler hala sürüyor. Tartışmalar, plan ve uygulamalardaki tutarsızlıklar ile süre uzadıkça kanıksanan hatalar üzerinde yoğunlaşıyor. Bunun Ukrayna için de olması muhtemel.
Ancak, bazı çatlak seslere rağmen, iktidardaki Demokratların Rusya ile bir barış müzakeresi yapma niyetleri yok. Rus cephesini rölantiye alıp bu defa Çin’e karşı yeni bir vekâlet cephesini Tayvan’a kaydırabilirler. Üstelik ABD’deki Çin karşıtı şahin bir grup, şu sıralar Çin’in yol kuşak projesine karşı Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridorunu oluşturma peşinde. Çin’i, Tayvan’ın yanı sıra, sınır anlaşmazlıkları olan Hindistan ile de karşı karşıya getirme çabaları var gibi.
Amerikalı yetkililer yaz başında başlayan Ukrayna taarruzunun 30 ila 45 gün daha sürebileceği kanaatindeler. Bu haber 10 Eylül’de ajanslara düştüğüne göre Ekim sonunda duruma bakılıp yeni bir değerlendirme yapılacağı anlaşılıyor.
Bu noktadan sonra Avrupa’yı zorlayacak yeni bir siyasi ve askeri bir girişimin sosyal ve ekonomik bir kırılma yaratıp yaratmayacağı çok önemli. Aksi takdirde, kör dövüşüne dönebilecek bu kavganın sonu; Batının önüne, Berlin Duvarının bedelini ödetebilecek ağır bir fatura çıkarabilir.
Bu riske girileceğini zannetmiyorum. Öyle olsaydı; sahibi belli olmayan ve Rus Gölge Tanker Filosu olarak adlandırılan gemilerden değişik usullerle, ambargo olmasına rağmen, petrol alan gölge Avrupalı alıcıların olması garip kaçardı.
Diğer yandan Rusya, Ukrayna limanlarına giden sivil gemilerin potansiyel askeri kargo taşıyıcısı olarak kabul edileceğini ilan etmişti. Palau bandralı bir Türk gemisi haricinde, bir müdahalesi olmadı. Olursa, Gölge Tankerleri dâhil farklı denizlerdeki olası mütekabiliyetleri karşılayabilecek bir imkânı olmadığını biliyor. Tabi, çok sıkışırsa, göze alamayacağı bir şey de değil.
Rusya tarafı, genel olarak, şimdiye kadar olan toprak kazanımlarının dışına çıkmadan, şimdilik, durumu kontrol altında tutacak savunma refleksleri gösteriyor. Buna karşılık, Ukrayna’nın altyapısına büyük zararlar verdi ve Odesa’ya yaptığı füze saldırılarıyla da vermeye devam ediyor. Wagner meselesi ve ordusunun durumu; geçici bile olsa şimdilik bir noktada ona temkinli olması gerektiğini dikte ediyor olabilir.
Ekim ayı sonuna doğru ABD’nin Ukrayna’nın performansına yönelik yapacağı değerlendirme; yeni bir yol haritasını ortaya koyacak gibi görünüyor. Savaşın uzaması Ukrayna için, kazanımı ne olursa olsun, bir Pirus zaferi oluşturabilir. Rusya için ise yönetim tartışmasına ve itibar kaybına neden olabilir. Her iki durum da farklı yeni sorunlar demektir.
Kaynaklar:
Petraeus, David, W. Kagan, Frederick, ‘‘Ukraine’s counteroffensive might yet surprise critics’’, The Washington Post, 24 Ağustos 2023, https://www.washingtonpost.com/opinions/2023/08/24/ukraine-counteroffensive-victory-breakout/ (Son Erişim Tarihi: 06 Eylül 2023)
‘‘Zelensky Says Future of War in Ukraine Hinges on U.S. Presidential Election’’, The New York Times, 08 Eylül 2023, https://www.nytimes.com/live/2023/09/08/world/russia-ukraine-news (Son Erişim Tarihi: 10 Eylül 2023)
Midttun Hans Petter, ‘‘West’s fear feeds Putin’s ambition: not arming Ukraine counteroffensive risks wider war’’, Euromaidan Press, 21 Ağustos 2023, https://euromaidanpress.com/2023/08/21/wests-fear-feeds-putins-ambition-not-arming-ukraine-counteroffensive-risks-wider-war/ (Son Erişim Tarihi: 10 Eylül 2023)
‘‘Almanya'da şirket iflasları ocak-haziran döneminde yüzde 20,5 arttı’’, TRT Haber, 13 Eylül 2023, https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/almanyada-sirket-iflaslari-ocak-haziran-doneminde-yuzde-205-artti-795277.html (Son Erişim Tarihi: 14 Eylül 2023)
‘‘ABD Genelkurmay Başkanı: Ukrayna'nın karşı saldırısında 30 günü kaldı’’, Euronews, 10 Eylül 2023, https://tr.euronews.com/2023/09/10/abd-genelkurmay-baskani-ukraynanin-karsi-saldirisinda-30-gunu-kaldi (Son Erişim Tarihi: 20 Eylül 2023)
Krastev, Ivan, ‘‘Dünyadaki seçimler Ukrayna Savaşı’nın akıbetini şekillendirecek’’, Dünya Gazetesi, 09 Ocak 2023, https://www.dunya.com/kose-yazisi/dunyadaki-secimler-ukrayna-savasinin-akibetini-sekillendirecek/681349 (Son Erişim Tarihi: 10 Eylül 2023)