Sayıştay, Meclis adına kamu idarelerinin gelir ve giderleri ile mallarının kullanımını denetlemek ve mevzuata aykırı işlemlerle ilgili yargılama yapma görevinin AKP iktidarları döneminde sürekli engellenmesine karşın 17 yılda milyarlarca liralık kamu zararı tespit etti. 10 milyar TL’lik zararın 6 milyarı, 2011 yılında yap işlet devret modeli ile yapılan otoyol projeleri nedeniyle ortaya çıktı.
Yasal düzenlemelerle “hesap soramaz” hale getirilen, denetçiler tarafından hazırlanan denetim raporları, ‘Değerlendirme Kurulu’nda ele alındıktan sonra TBMM’ye sunulan Sayıştay’ın denetlediği kurum sayısı azalırken, geçmişte yüzlerce sayfadan oluşan raporları da üstü örtülü ifadeler ve sınırlı tespitlerle anlaşılamaz hale getirildi.
“Hesap yargısı” olarak kamu yönetimi içinde önemli bir misyonu bulunan Sayıştay’da sekiz ayrı daire “Sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak” görevi bulunan Sayıştay, Turbo Yasalar içinde yer alan düzenlemelerle etkisizleştirildi.
Buna karşın Sayıştay denetçilerinin yaptıkları “kamu zararı” tespitleri raporlarda milyarla lira ile ifade edilmeye devam etti. 17 yılda Sayıştay’da yargılaması tamamlanan 245 dosya için savcılıklara suç duyurusunda bulunuldu ya da ilgili dairelerine gönderildi.
ETKİNLİK AZALDI, ZARAR ARTTI
Sayıştay’ın faaliyet raporlarında yer alan bilgilere göre, yıllar itibarıyla tespit edilen usulsüzlüklerin bilançosu şöyle:
2002: 2 bin 194 raporun yargılaması sonucu 46 milyon 761 bin liralık kamu zararı tespit edildi. 9 milyon 930 bin lira tahsil edildi.
2003: 2 bin 219 yargı raporundaki tespitlerle ilgili 39 milyon 806 bin lira tazmin hükmü verildi, 10 milyon 363 bin lira tahsil edildi.
2004: 2 bin 976 yargı raporu karara bağlandı. 46 milyon 740 bin lira tazmin hükmü verildi.
2005: 3 bin 67 rapor yargılandı. 102 milyon 6 bin liralık tazmin hükmü verildi, 20 milyon 264 bin lira tahsil edildi.
2006: 2 bin 495 yargı raporu hazırlandı. 39 milyon 894 bin TL’lik tazmin hükmü verildi, 16 milyon 859 bin liranın tahsilatı yapıldı.
2007: 2 bin 398 yargı raporundaki tespitlerle ilgili alınan 73 milyon bin 255 TL’lik tazmin hükmünün 18 milyon 458 bin lirası tahsil edildi.
2008: 2 bin 406 yargı raporunun yargılaması sonucu 73 milyon 103 bin TL ve 12 milyon 969 bin dolar tazmin hükmü verildi.
2009: 2 bin 771 yargı raporundan 1411’inin yargılaması yapıldı. 126 milyon 44 bin TL ve 14 milyon 700 bin TL tazmin hükmü verildi. 25 milyon 953 bin 9 dolar, 44 bin 844 avro tahsil edildi.
2010: 3 bin 201 yargı raporu intikal etti, 1908’inin yargılaması yapıldı. 745 milyon 127 bin TL, 4 milyon 88 bin dolar, 5 bin 9 avro tazmin hükmü verildi. 64 milyon 823 bin TL tahsil edildi.
ZARARDA ZİRVE
2011: 2 bin 914 raporundan 2 bin 123’ünün yargılaması yapıldı. 6 milyar 108 milyon TL tazmin kararı verildi. Bu rekor zararın iktidara yakın konsorsiyumlara ihale edilen ve ağırlıklı olarak ülkenin güneyinde yer alan otoyollardan kaynaklandığı öğrenildi. Yap işlet devret modeli ile yapılan bu otoyollarda Sayıştay tarihinin en büyük zararı tespit edildi.
2012: Bin 497 yargı raporu intikal etti. Bin 191’inin yargılaması yapıldı.146 milyon 116 bin TL tazmin hükmü verildi.
2013: 960 adet yargılamaya esas rapor hazırlandı. 567’sinin yargılaması yapılarak ilamı düzenlendi. 181 milyon 259 bin tazmin hükmü verildi, 46 milyon 769 bin tahsilat yapıldı.
YARGILAMA ÖNCESİ TAHSİLAT
2014: Bin 107 rapordan 709’unun yargılaması yapıldı. Yapılan bir düzenleme ile kesin olan zararlarla ilgili yargılama öncesi sorumlularından tahsil yöntemine başvurulmaya başlandı. 95 milyon 494 bin TL yargılama öncesi, geriye kalan 94 milyon 656 bin TL’si için yargılama sonrası tazmin kararı verildi.
2015: 911 rapordan 586’sının yargılaması yapılarak ilamı düzenlendi. Kamu zararının 46 milyon 366 TL’sinin yargılama öncesi, 835 milyon 682 bin TL’sinin yargılama sonrası tazmini kararlaştırıldı.
2016: 898 rapordan 567’si ile ilgili yargılama yapıldı. 38 milyon 801 bin TL yargılama öncesi, 309 milyon 333 bin TL’si için yargılama sonrası tazmin kararı, 509 milyon 577 bin TL ve 88 bin 208 dolar için beraat kararı verildi.
2017: 493 raporun yargılama yapıldı, kamu zararı tutarlarından 50 milyon 435 bin TL’si yargılama öncesi, 119 milyon 824.920 TL’si için yargılama sonrası tazmin kararı alındı. 200 milyon 716 bin TL’lik kamu zararı için mevzuatına uygunluk kararı verildi.
2018: 2119 tespitin yer aldığı 680 rapor sunuldu. Yargılanan raporlarda kamu zararı olarak ileri sürülen tutarlardan; 127 milyon 539 bin TL tazmin kararı, 172 milyon 51 bin TL için hesap ve işlemlerin yasal düzenlemelere uygunluğuna karar verildi. 894 milyon 28 bin TL ve 2 milyon 305 bin ABD Doları ise sorgu üzerine yargılama öncesinde tahsil edildi.
Kaynak: Nurcan Gökdemir/Birgün