Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) Başkan Mustafa Şentop'un himayesinde ve Bilkent Üniversitesi işbirliği ile '16 Mart 1921 Moskova Antlaşması'nın 100. Yıl Dönümünde Türk-Rus İlişkileri Paneli' düzenleniyor.
Rusya'nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov da panele katılarak açıklamalarda bulundu. Sözlerine "Bugün Moskova Antlaşması’nın imzalanmasının 100. yıldönümünü kutluyoruz" diye başlayan Yerhov, bu tarihi belgenin isminin 'Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması' olduğuna dikkati çekti.
Bunun diplomasi alanında son derece seyrek kullanılan bir formül olduğunu belirten Yerhov, "Bu isim, o zor dönemin romantik ruhunu tam olarak yansıtmaktadır. Bununla birlikte Antlaşma, kulağa tamamen güncel gelen ve günümüzdeki Rusya-Türkiye ilişkilerinin gelişmesi açısından çok ilgi çeken bazı fikirleri içermektedir" diye konuştu.
Yerhov, şöyle devam etti:
- "Mesela, Antlaşmada 'iki halktan biri için ortaya çıkan her türlü zorluklar diğerinin durumunu kötüleştirir' ifadesi yer alıyor. Bu belge, iki ülke arasında 'kalbî ilişkiler ve yıkılmaz dostluk' geliştirmeye yönelik stratejik yolu da tanımlamaktadır. Antlaşmanın birçok maddesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenliğinin Rusya tarafından kabul edilmesiyle doğrudan ilgilidir. Bu da, genç Türk devleti için en önemli meseleyi teşkil ediyordu.
- Antlaşma, Sovyet Rusya’nın 'daha önce Türkiye ile çarlık hükümeti arasında akdedilen her türlü parasal ve başkaca yükümlülüklerden' feragat etmesini kapsamakta, kapitülasyon rejimini iptal etmekte olup Antlaşmayla birlikte tarafların kendi topraklarına yerleşmiş olan diğer tarafın vatandaşlarına en elverişli duruma erişme hakkının sağlanması da kabul edilmiştir.
'Rusya tarafından Türkiye’nin egemenliğinin desteklenmesi sadece kağıt üzerinde kalmadı'
- Rusya tarafından Türkiye’nin egemenliğinin desteklenmesi sadece kağıt üzerinde kalmadı. Sözleşmenin hazırlanmasına paralel olarak, Moskova’da Dışişleri, Dış Ticaret Halk Komiserlikleri (bakanlıkları) ve Devrimci Askeri Konseyin temsilcilerinin yer aldığı bir askeri heyet çalışmalar yürütüyordu. Türkiye’nin acil ihtiyaç duyduğu silah, mühimmat ve diğer malzemelerin listesi Sovyet hükümetine sunulmuştu.
- Taraflar, iki ülke arasındaki bağlantıların kesilmeden sürdürülmesi amacıyla, demiryolu, telgraf vb. gibi ulaşım ve iletişimi koruma ve geliştirmeyi ayrıca iki ülke arasında zorlukla karşılaşmaksızın kişi ve malların özgürce geçişini sağlamak için gerekli önlemleri alacaklardı."
Yerhov, Sovyet Rusya'nın Türk halkının bağımsızlık mücadelesine yaptığı katkının çok iyi bilindiğini belirterek "Antant ve müttefiklerine karşı yürütülen bu savaşta Türk askeri tarafından kullanılmış tüfek mermilerinin yarısından fazlası, her dört tüfekten biri, her dört toptan biri ve her üç top mermisinden biri Sovyet Rusya tarafından temin edilmiştir" diye konuştu.