Merkezi sinir sistemi, mide, bağırsak ve idrar yolu rahatsızlıkları ilaçlarının üretiminde etken madde olarak kullanılan ve yurt dışında 24 saatte yapılabilen sentezleme işlemi, İnönü Üniversitesinde Türk bilim insanları başkanlığındaki ekip tarafından yaklaşık bir dakikada yapıldı.
Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sedat Yaşar, Dr. Nesrin Buğday, Malatya Turgut Özal Üniversitesinden Dr. Öğretim Üyesi Mitat Akkoç ve Pakistan'ın İslamabad Quaid-i-Azam Üniversitesi doktora öğrencisi ve Türkiye Bursları Başkanlığı bursiyeri Siraj Khan ile bir yıl önce merkezi sinir sistemi, mide, bağırsak ve idrar yolu rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan ilaç etken maddeleri üzerinde çalışmalara başladı.
Ekip, üniversite bünyesindeki Kataliz Araştırma Merkezi'nde yeni tip koronavirüs (Kovid-19) sürecinde de laboratuvar çalışmalarına ara vermeyerek çalışmalarını sürdürdü.
Bilim insanları, merkezi sinir sistemi, mide, bağırsak ve idrar yolu rahatsızlıklarının tedavisinde "tachykinin reseptör" engelleyicisi olarak kullanılan "piperidin türevli" ilaç etken maddelerinin üretiminde yararlanılan ve Japon bilim adamlarıncazor şartlarda sentezi gerçekleştirilen ve 2005 yılında Amerika ve Dünya patenti alınan "sübstitüye biariler" gibi yardımcı kimyasalların sentez süresini kısalttı.
Yurt dışında "piperidin" türevli ilaçların sentezinde kullanılan kimyasallar, oksijen ve nemden arındırılmış bir ortamda yüksek sıcaklıklarda 24 saatte sentezlenebilirken, Türk akademisyenlerin başkanlığındaki ekip, aynı kimyasal maddeleri oda sıcaklığında normal atmosfer şartlarında bir dakika gibi kısa sürede su-alkol karışımıyla sentezlemeyi başardı.
Prof. Dr. Sedat Yaşar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. İsmail Özdemir ve Kataliz Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Nevin Gürbüz'ün liderliğinde ilaç etken maddeleri üretmek için yeni nesil katalizörlerin sentezi ve dizaynıyla ilgili Ar-Ge projeleri yürüttüklerini belirtti.
Üniversitenin Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Biriminin desteğiyle yaptıkları araştırmada, merkezi sinir sistemine etkileyen, etken maddeyi sentezlendiklerini aktaran Yaşar, sentezin Japon bilim adamlarının patentlerine göre oldukça kısa sürede su içerisinde yüksek verimlerle başardıklarını söyledi.
Ar-Ge projelerini farklı ülkelerden bilim insanlarının katılımıyla yaptıklarını anlatan Yaşar, "Kardeş ülke Pakistan, Tunus ve Cezayir gibi ülkelerden yabancı araştırmacılarla oldukça pahalı ve ülkemizde üretilmeyen, merkezi ABD, Japonya, Çin ve Ukrayna gibi ülkelerde üretilen (ilaç etken maddeleri) özel kimyasallar üzerinde çalışıyoruz. Bu kimyasallar ilaç etken maddesi olarak kullanılmakta, bunların üretimi için değişik projeler yürütmekteyiz." diye konuştu.
"Amacımız ülkemize katma değeri yüksek kimyasalları kazandırmak"
Prof. Dr. Sedat Yaşar, çalışmaları hakkında bilgi vererek, şöyle devam etti:
"2005 yılında Japon bilim insanları tarafından patentlenen bir kimyasalı biz, oda sıcaklığında normal atmosfer şartlarında bir dakika gibi kısa sürede sentezlemeyi başardık. Etken maddeyi üretmek için çalışmalar 6 ayda sonuçlandı ama öncesi var. Sonuçta bir noktaya varabilmek için önce çalışmalar yapılması gerekir. Bu çalışmalar sonucuna elde edilmiş bir başarı. Çok yüksek verimler elde ettik. Bu maddeyle ilgili yurt dışından etken madde üreten şirketlerle iletişime geçtik. Gerekli malzemeleri kendileri gönderdik, videoları çekerek firmalara gönderdik, çok etkilendiler. Ürettiğimiz malzeme merkezi sinir sistemine etki eden bir kimyasal, aynı zamanda alzaymır hastalığı tedavisinde etken madde olarak kullanılıyor. Bununla ilgili biyolojik çalışmalar devam ediyor. Amacımız ülkemize katma değeri yüksek olan kimyasalları kazandırmak. Örnek vermek gerekirse bir gramı 1500 dolar civarında olan bir kimyasal. Bu kimyasal oldukça önemli."
Merkez olarak ilaç etken maddelerini üretmek için yeni nesil katalizörler üzerinde çalışmalara devam edeceklerine işaret eden Yaşar, "Ülkemizin ihtiyaç duyduğu ilaç etken maddelerini kendi imkanlarımız doğrultusunda kendi başımıza sentezleyebilmeyi ve üretebilmeyi amaçlıyoruz. Bu çok zor değil başaracağımıza eminim. Sonuçta yapmış olduğumuz ürünler var." diye konuştu.