ANKARA (AA) - Ticaret Bakanlığı, 2020 yılında hayata geçirdiği dijital uygulamalar ve temassız ticaret sayesinde, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) tedbirlerinin dış ticaret üzerindeki etkisini azaltırken, ihracatçı sayısının artırılması ve gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması için de önemli projeleri uygulamaya aldı.
AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, tüm dünyayı etkileyen Kovid-19 salgını dolayısıyla Türkiye de bir taraftan ekonomik faaliyetler ve ticari ilişkiler açısından destek ve önlemler uygularken, diğer taraftan söz konusu tedbirlerin ticareti olumsuz etkilememesi için dijitalleşme projelerini hayata geçirdi.
Ticaret Bakanlığının bu yıl başlattığı uygulamalar ve alınan önlemler sayesinde özellikle yılın ilk yarısında Kovid-19 salgınının etkilerinin görüldüğü ihracatta rakamlar yılın ikinci yarısında toparlandı.
Haziran ayı ihracatı, mayısa göre yüzde 35, 2019'un aynı ayına göre yüzde 15,8 artış kaydetti.
Temmuzda da ihracatta bir önceki aya göre yüzde 11,5 artış olurken, hem 2020 yılının en yüksek ihracat değerine hem de toplamda yüzde 84,5, altın hariç ise yüzde 93,9 ile yılın en yüksek ihracatın ithalatı karşılama oranına ulaşıldı.
Ocak-kasım döneminde ihracat geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 8,31 azalışla 151 milyar 704 milyon dolar, ithalat ise yüzde 3,55 artışla 197 milyar 47 milyon dolar oldu. İthalat artışında altın ithalatı etkili olurken, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 76, altın hariç söz konusu oran ise yüzde 86,3 olarak hesaplandı.
IMF’ye göre 2020'de dünya ihracatının yüzde 11,7 azalması öngörülürken, Türkiye'deki ihracat düşüşü bu oranın altında gerçekleşti.
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, salgın koşullarına rağmen 2020 yılı ihracatının 25 Aralık itibarıyla 166 milyar doları geçerek Yeni Ekonomi Programı'ndaki 165,9 milyar dolar hedefini aştığını bildirdi.
Temassız ticaret ile mal sevkıyatının sürekliliği temin edildi
Özellikle mart ayından itibaren, Kovid-19 nedeniyle dünya genelinde sınır geçişlerinin kapatılması veya kısıtlanması gibi ciddi tedbirler alınırken, Ticaret Bakanlığı teknolojik yatırımların da desteğiyle mal sevkiyatlarının gerçekleştirilmesi için Habur, Kapıkule ve Kapıköy gümrük kapılarında ve Ro-Ro limanlarında "temassız ticaret" uygulamasını hayata geçirdi.
Temassız ticaretle, ticari araçların giriş-çıkış işlemleri için bazı tampon bölgeler belirlenerek, konteyner, dorse ve şoför değişimi yöntemiyle ticaretin devamlılığı sağlandı. Söz konusu uygulamalarda bazı bölgelerde demir yollarında vagonların karşılıklı lokomotifler ile itilip çekilmesi yöntemi kullanıldı.
Salgın sürecinde devreye alınan bir diğer yenilikçi uygulama da "sanal ticaret heyetleri" ve "sanal fuarlar" oldu. Sosyal temasın kısıtlandığı bu dönemde Türk ürünleri birçok ülkeye sanal fuar ve ticaret heyeti organizasyonları sayesinde tanıtıldı. Öte yandan, "Pazara Girişte Dijital Faaliyetlerin Desteklenmesi Hakkında Cumhurbaşkanı Kararı" ile bu organizasyonları düzenleyen sektöre özel destekler sağlandı.
Bu kapsamda, 48 ülkeye yönelik 27'si sektörel, 12'si genel olmak üzere 39 sanal ticaret heyeti faaliyeti gerçekleştirilirken, firmaların yaklaşık 6 bin ikili iş görüşmesi yapması sağlandı. Düzenlenen 8 sanal fuarda da 54 binin üzerinde katılımcı sayısına ulaşıldı. Buna ilave olarak hizmetler sektörlerinde, eğitim, bilişim, film ve yayın konularında 5 sanal fuar yapıldı.
İhracatçılara destek yağdı
Yıl içinde ihracatçılara yaklaşık 2,75 milyar lira destek ödemesi gerçekleştiren Ticaret Bakanlığı, 2021 yılı bütçesinde ihracatta devlet desteklerinin oranını yüzde 63 (4,1 milyar lira) olarak öngördü.
Öte yandan Türk Eximbank da yıl içinde geçen yılın aynı dönemine göre ihracatçılara yüzde 6 artışla 41,9 milyar dolar finansman desteği sağladı.
Ayrıca, İhtisas Serbest Bölge modelini hayata geçiren Bakanlık, bu bölgelerde yatırım yapacak firmalar için destekler sundu. "Yurt Dışı Lojistik Merkezlerinin Desteklenmesi Projesi" ile de yurt dışındaki stratejik noktalarda kurulacak lojistik merkezlerin Bakanlık tarafından desteklenmesinin önü açıldı.
Yoğun ticari diplomasi trafiği meyvelerini verdi
Bu yıl içinde ticari diplomaside de birçok önemli adım atıldı. Salgının getirdiği fiziki kısıtlamalara rağmen, yıl genelinde, çoğu video konferans yöntemiyle olmak üzere Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve bakan yardımcıları seviyesinde 164 ikili üst düzey resmi görüşme gerçekleştirildi.
Yürütülen üst düzey görüşmeler ve teknik müzakereler neticesinde Brexit sonrasında Türkiye ile Gümrük Birliği ilişkisi sona erecek olan Birleşik Krallık ile Serbest Ticaret anlaşmasına imza atıldı. Söz konusu anlaşma ile Gümrük Birliği'nin 25 yıl boyunca getirdiği kazanımlar korunurken, STA ile sanayi ürünlerinde gümrük vergileri sıfırlandı, tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinde AB ile mevcut tavizler ölçeklendirilerek yeni ticari ilişkilere yansıtıldı. Anlaşmaya eklenen bir hükümle STA kapsamının hizmetler, yatırımlar, ileri tarım tavizleri gibi alanları da içerecek şekilde yakın zamanda genişletilmesi üzerinde de mutabık kalındı.
Öte yandan Azerbaycan ile de Tercihli Ticaret Anlaşması imzalayan Bakanlık, Ukrayna, Japonya, Tayland ve Endonezya ile Serbest Ticaret Anlaşması, Moritanya, Mozambik ve Özbekistan ile Tercihli Ticaret Anlaşması, Rusya ile Hizmet Ticareti ve Yatırım Anlaşması müzakerelerini yürütüyor.
Gümrük Birliği'nin güncellenmesi yönünde de Avrupa Birliği'ne üye ülkelerle yoğun temas halinde olan Bakanlık, Yeşil Mutabakat çerçevesinde finansal imkanlara erişim noktasındaki talepleri için de görüşmeler yaptı.
Bakanlık 11 ülkeyle Karma Ekonomik Komisyon (KEK) ve Ekonomik ve Ticaret Ortaklık Komite (ETOK-JETCO) toplantılarını çevrim içi olarak gerçekleştirdi.
İhracata ilk adım için hayata geçirilen projeler
Bakanlık, KOBİ'ler başta olmak üzere ticaret erbabının da ihracatçı olabilmesi, ihracatçıların da pazarlarını genişletebilmesi için "Kolay İhracat Platformu" ve "Akıllı İhracat Robotu" uygulamalarını hayata geçirdi.
Yapay zeka ve makine öğrenmesi gibi teknoloji altyapılarını kullanarak ihracatçılara kapsamlı bir dijital danışmanlık hizmeti sunan Kolay İhracat Platformu ile ihracatçıların ülke bazında somut pazar bilgileri ve öneriler alabilmelerine olanak sağlandı. Platform, ağustos sonundan bugüne kadar 75 bin kişiye hizmet verdi.
Bakanlığın söz konusu uygulamaları sayesinde, Ocak-Kasım 2020 döneminde ihracatçı firma sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,1 artışla 84 bin 344 oldu.
KOBİ'leri ihracatçı yapmak için "81 İlde İhracata İlk Adım Programı"nı başlatan Bakanlık, tüm Türkiye'ye yönelik bir analiz gerçekleştirerek, ihracat potansiyeline rağmen henüz ihracat yapmamış 76 ilde 15 bin 770 firma belirledi. Ticaret Bakanlığı bu firmaları sürdürülebilir şekilde ihracatçı yapmak için kendilerine özel mentorluk sağlayacak.
Öte yandan, kadın ve genç girişimcilere yönelik eğitim, mentorluk ve network sağlamak için Bakanlık, Export Akademi, Kadın Girişimci Network Platformu ve Ulusal Kadın İhracatçı Network Platformu çalışmalarını yürüttü. Bu programlar Uluslararası Ticaret Merkezinin "SheTrades Outlook Platformu" tarafından, dünyadaki iyi uygulama örnekleri arasında gösterildi.
İhracatçı tabanını genişletme açısından eğitim faaliyetlerini de sürdüren Ticaret Bakanlığı, mart ayında devreye aldığı Sanal Ticaret Akademisi ile dış ticaret, iç ticaret ve girişimcilik alanlarında vatandaşlara çevrim içi ve ücretsiz eğitim verdi. Bugüne kadar 29 bin kullanıcı akademiye erişim sağlarken, eğitimlerini tamamlayanlara 4 bin 864 sertifika verildi.
Gümrüklerde dijitalleşme ticareti kolaylaştırdı
Öte yandan, gümrüklerde de dijitalleşme anlamında dikkat çekici adımlar atıldı. Kapıkule, Hamzabeyli ve Öncüpınar gümrük kapılarındaki yenileme çalışmaları tamamlanırken, dış ticarete konu eşya için gerekli belgelerin elektronik ortama aktarılması kapsamında elektronik belge sayısı 187’ye, Tek Pencere Sistemi kapsamındaki belge sayısı da 159'a yükseltildi.
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası'nı haiz firma sayısı 534'e ulaşırken, bu firmalar yılın 11 aylık döneminde ihracatın yüzde 29,1'ini ithalatın ise yüzde 34,7'sini gerçekleştirdi.
İthalatta "Yerinde Gümrükleme" ve "İzinli Alıcı" uygulamaları hayata geçirildi. Menşe ispat ve dolaşım belgelerinin elektronik olarak düzenlenebilmesi, hava yolu eşyasının elektronik takibi ve antrepo izleme sistemleri, Gümrük Rehberi, Gümrük Tarife Arama Motoru, GET-APP ve SHIP gibi dijital uygulamalar ihracatçı ve ithalatçıların hizmetine sunuldu.
Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı ile Ticaret Bakanlığı arasında koordineli olarak yürütülen Milli Tarama Sistemi (MİLTAR) Projesi kapsamında ilk yerli x-ray tarama sisteminin tasarımına başlandı.
Kaçakçılıkla mücadelede 3 rekor yakalama
Kaçakçılıkla mücadelede risk analiz etkinliğini artırmak ve görüntüleme kapasitesini güçlendirmek üzere TÜBİTAK ile makine öğrenmesine dayanan "Veri Yönetimi ve Hedefleme Yazılımı Projesi" ile "Tarama Ağı Projesi" çalışmaları yürütüldü.
Bütünleşik Veri Analitiği Çözümü (Veri Madenciliği) Projesi kapsamında Bakanlığın sahip olduğu yüksek ölçekli verinin verimli ve modern yöntemlerle analizi yapıldı. Veri Analitiği Mükemmeliyet Merkezi kurulması çalışmalarında ilk 2 faz tamamlandı.
Kaçakçılıkla mücadele operasyonları çerçevesinde yıl içinde 8 uluslararası operasyona imza atıldı. Gümrük muhafaza ekiplerince yılın başından itibaren 3’ü rekor niteliğinde yakalamayla sonuçlanan 260 operasyonda toplam 8,2 ton uyuşturucu madde, 1879 ton kaçak akaryakıt ele geçirildi.