Kiev Barajı Koruma Altında:
Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı ve nerede duracağı bilinmeyen işgal harekâtı maalesef sürüyor. Harekatın başlangıcında Rusya’nın hedeflerinin askeri üsler, havaalanları, daha çok askeri hedef teşkil eden altyapılar olduğu açıklandı. Ancak bir nükleer santralin yakınına düşerek yangına sebep olan füzeden sonra endişeler arttı. Bu endişelerin artmasına neden olan şey Rusya’nın gerekirse Nükleer Santrali de hedef alırım şeklinde yarattığı algı idi. Bu durum askeri harekatının uzaması durumunda tarafların farklı hedeflere yönelebileceği düşüncesini de doğurdu.
Bugünlerde TV’lerde askerî harekât analistleri ve savunma uzmanları tarafından çokça yapılan analizlerin birinde Ukrayna’nın Kiev kentini çevrelemeye çalışan Rus Zırhlı birliklerinin Kiev barajının kapaklarını açarak yaratılacak bir suni taşkınla durdurulacağı da yer aldı.
Bu yazı esas olarak hem bu durumun açıklanması hem de suyun askeri hedef ve silah olarak kullanımına dikkat çekmek için kaleme alınmıştır.
Su kaynakları ilkçağdaki savaşlardan bu yana hem askeri hedef hem de bir savaş silahı olarak kullanılmıştır. Yakın geçmişte barajların bir savaş silahı olarak kullanabileceği endişesi İŞİD’in Irak’taki Musul Barajını ele geçirmesi ile yaşanmıştı. Bu barajın tahrip edilmesi durumunda Bağdat’ın sular altında kalma riski ortaya çıkmıştı.
Dinyeper Nehri
Dinyeper Nehri’nin Önemi:
Karadeniz’e boşaldığı yerde yıllık ortalama olarak saniyede 1500 m3 su taşıyan Dinyeper nehri, Ukrayna için hem sulama hem de enerji üretimi için vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Dinyeper nehri aynı zamanda kömür, cevher, mineral yapı malzemeleri, kereste ve tahılın taşındığı Karadeniz’e çıkan bir su yolu görevini de yapmaktadır. Dinyeper yaklaşık 1100 km boyunca Ukrayna topraklarından akmakta olup bu nehir Ukraynalılar için bir tür ulusal semboldür.
Sovyetler Birliği döneminde Dinyeper nehrinin suyu çok amaçlı olarak geliştirilmiştir. 1932'de nehrin ilk hidroelektrik santrali, Zaporizhzhya'da tamamlanmıştır. Ancak İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman ordusu tarafından tamamen yıkılan bu baraj, 1947 yılında kapasitesi artırılarak yeniden inşa edilmiştir. Dinyeper üzerinde 1958’de Kakhovka, 1961’de Kremenchuk, 1965’te Dniprodzerzhinsk, 1966’da Kiev ve 1973’te Kaniv hidroelektrik santralleri inşa edilmiştir.
Dinyeper nehrinin suyu çevresindeki ovaların sulanması için de kullanılmış ayrıca Kakhovka Rezervuarından alınan su 1971 yılında yapımı tamamlanan 400 km uzunluğundaki Kuzey Kırım Kanalı ile Kırım yarımadasına taşınmıştır. Bu suyun akışı Ukrayna tarafından 2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı işgali ile kesilmiştir. Son askeri operasyon ile Ukrayna’ya giren Rus ordusu 27 Şubat’ta kanala giden suyu kesen yapıyı tahrip ederek su yolunu açmıştır.
Dinyeper Nehri üzerindeki barajlar
Dinyeper nehri üzerinde yukarıda sayılan arka arkaya sıralanmış kaskat şeklinde bir baraj sistemi mevcuttur. Bu baraj sistemi taşkınları önlemek gibi çok önemli bir işlev de görmektedir. Ukrayna'daki Dinyeper Nehri'nin su rezervuarları, işletme hatası, deprem, terörist atak ve hatta Ukrayna ordusu tarafından tahrip edilmesi gibi etkilerle yıkılmaları durumunda büyük ölçekli, insan kaynaklı bir taşkın felaketi yaratma tehdidi oluşturmaktadır. Dinyeper nehri kıyısı boyunca birçok yerleşim bölgesi ve sulanan alanlar mevcuttur. Nehir çevresindeki arazide geniş düz ovalar mevcut olup bu bölgelerde taşkın çok geniş bir alana yayılabilecektir.
Dinyeper rezervuarları bir başka büyük tehdit daha taşımaktadır. Dinyeper baraj sistemi, Çernobil Bölgesi'ne yakınlığı nedeniyle özellikle tehlikeli görülmektedir. 1986'daki Çernobil Nükleer Felaketinden sonra, yağmurlarla yıkanan radyoaktif kirlilik taşıyan sürüntü malzemeleri, Kiev Rezervuarının ve diğer rezervuarların tabanına birikmiştir. Felaketi takip eden yıllarda, çok sığ olduğu için Kiev Rezervuarının boşaltılması düşünüldü ancak tüm Avrupa’yı etkileyebilecek radyoaktif tozun rüzgarla taşınması tehdidi nedeniyle uygulanmamıştır.
Kiev Barajı ve Kiev kenti
Kiev Barajında oluşacak bir sorun nedeniyle suyun acil olarak tamamen aşağıya bırakılması durumunda Kiev’in özellikle yoğun nüfuslu alçak yerleşim bölgeleri sular altında kalacaktır. Ayrıca böyle bir boşaltma işleminin ardından, rezervuarlarda bulunan Çernobil felaketinden gelen radyoaktif maddeler de yayılacaktır.
Barajı Terörden Koruma Tatbikatları Yapılmış:
2001 ve 2003 yılları arasında Ukrayna Güvenlik Servisi tarafından Kiev Hidroelektrik santraline olası bir terör saldırısına yönelik tatbikatlar düzenlenmiştir. 2005 yılında Kiev Baraj Rezervuarını geçen bir kargo trenine bomba yerleştirildiği şeklinde sahte bir terör tehdidi vakasının ardından yeni tedbirler alınmıştır. 2012 yılında, eski Kiev Hidroelektrik Santrali yöneticisi barajın büyük bir askeri saldırı dışında diğer fiziksel tehditlere dayanma kabiliyetinin garanti edildiğini belirtmiştir. Bununla birlikte barajın bu tehditlere yönelik bir acil durum planının mevcut olduğunu da belirtmiştir.
Dinyeper Nehri’nin Karadeniz çıkış ağzı
Kiev Barajı’na Füze Saldırısı Haberi:
Interfax-Ukrain haber ajansı 26 Şubat 2022 tarihinde, aynı gün saat 03:50'de Ukrayna hava savunmasının, Kiev'in kuzeyinde bulunan Kiev Barajı yönünde ilerleyen bir Rus füzesini düşürdüğü haberini geçmiştir. Aynı haberde barajın yıkılması halinde Kiev’in Obolon, Podil bölgeleri dahil büyük bölümü ile daha aşağıdaki diğer yerleşim alanlarının ve köylerin sular altında kalacağı ve yüz binlerce insanın hayatının tehlikeye gireceği de yer almıştır.
Haberde Kiev barajının yıkılmasının Dinyeper Nehri’nin kıyısında bulunan Zaporizhzhya Nükleer Santrali’nde bir kazaya bile yol açabileceği belirtilmiş ve bunun sonuçları sadece Ukrayna için değil, tüm Karadeniz bölgesi için vahim olacaktır denmiştir.
Ukrayna’da Su Bir Savaş Silahı Olur mu?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal amacı ile başlattığı askeri harekatın sürdüğü bu günlerde uzmanlar çatışmaların hangi aşamaya evirilebileceği konusundaki belirsizlikten söz etmektedir. Bazı uzmanlar ise bu sürecin kontrol dışına çıkma ve askeri hedeflerin dışındaki hedeflere de saldırı yapılma ihtimalinin bulunduğunu belirtmektedir.
Rusya’nın Kiev kentini çevrelemeye çalıştığını açıklayan bazı uzmanlar, Ukrayna Ordusunun Kiev Barajı’nın kapaklarını açıp kentin bazı bölgelerini sular altında bırakmaya çalıştığı şeklinde duyumlar aldıklarını belirtmiştir.
Son günlerde kısmi olarak uygulanan ateşkes ve güvenlik koridoru oluşturma süreci tamamlandıktan sonra çatışmaların şiddetinin daha da artacağı öngörülmektedir.
Önümüzdeki günlerde Kiev kentinde meskûn mahal çatışmaları şeklinde yoğunlaşması beklenen bu işgale karşı Ukrayna Ordusunun hazırlık yaptığı da bilinmektedir. Bu planlar içinde Kiev Barajındaki suyun bir savunma silahı olarak kullanılması ihtimali de vardır. Hatta bunun başlatıldığı şeklinde açıklama da yapılmıştır. Ayrıca Rusya’nın Baraja Füze saldırısı yaptığı ve bunun önlendiği haberleri de çıkmıştır.
Kiev’de meskûn mahal çatışmalarının başlaması ve uzun sürmesi durumunda oluşabilecek kaos koşullarında bu barajın tahrip edilmesi riski artabilir Aslında bu baraj terörist saldırı riski taşıdığı düşünülen bir su yapısıdır. Ukrayna güvenlik güçleri geçmişte baraja yönelik bir terör saldırısının önlenmesi konusunda tatbikatlar yapmış ve planlar hazırlamıştır. Kiev’de baraja yönelik olarak daha önce de görülen bu risk, çatışmaların kontrol dışına çıkabileceği bu kaotik dönemde daha da artmıştır. Kiev Barajı’nın askeri hedef olarak alınıp tahrip edilmesi bu süreci daha da kontrolsüz hale getirmeye çalışanların planları içinde yer alabilir. Böyle bir operasyon Dinyeper Nehri’nin üzerinde yer alan diğer barajları ve oldukça geniş bir bölgeyi de etkileyecektir. Bu etki kirlilik olarak Karadeniz’e kadar yansıyabilecektir.
Sonuç:
Savaş bir ülkenin geleceği tehdit altında değilse bir cinayettir. Ayrıca su bir canlı hakkıdır. Su kaynaklarının ve su yapılarının ne bir savaş hedefi ne de bir savaş silahı olarak kullanılmasını engellemek için uluslararası boyutta daha etkili çalışmalar yapılmalıdır.