Çin şirketi Sinovac’ın Brezilya’nın Butantan Enstitüsü ile geliştirdiği Corona virüsü aşısı CoronaVac’ın Türkiye’ye 3 milyon dozluk ilk teslimatı, Ankara’ya ulaştı. Üçüncü faz testleri süren aşı ile ilgili bilinenleri VOA Türkçe derledi.

• CoronaVac nasıl bağışıklık sağlıyor?

CoronaVac, Batı ülkelerinde kullanıma sunulan Pfizer/BioNTech ve Moderna aşılarının kullandığı elçi RNA teknolojisini değil, eski ve bilinen, grip ve kızamık gibi hastalıklara karşı aşı çalışmalarında kullanılan inaktif yani cansız hücre tekniği ile geliştirildi. Bu yöntemde cansız virüsün verildiği bünyenin hastalığa karşı bağışıklık kazanması hedefleniyor. Elçi RNA teknolojisi ise insan hücrelerine Corona virüsü proteinleri üretmesi komutu veriyor ve bu komut vücudu virüse karşı bir bağışıklık yanıtı geliştirmeye yöneltiyor. Bazı uzmanlar cansız hücre teknolojisini, daha bilinen bir yöntem olduğundan daha güvenilir kabul ediyor.

• Deneyler hangi aşamada?

CoronaVac için üçüncü faz klinik deneyler birkaç ülkede sürdürülüyor. İnsanlar üzerinde sürdürülen üçüncü faz deneyler 2020’nin Temmuz ayında Brezilya’nın altı eyaletinde 9 bin gönüllü sağlık çalışanı ile başlatıldı. Ağustos da Şili 3 bin gönüllü ile, Bangladeş 4.200 ve Endonezya 1.600’dan fazla gönüllü ile üçüncü faz deneylere katılan ülkeler oldu. Eylül ayında bu ülkelere 13 bin gönüllü ile Türkiye, Ekim’de de 7 bin sağlık çalışanı ile Suudi Arabistan katıldı.

Aşının faz 3 deneyleri henüz tamamlanmadı. Ancak Brezilya ve Türkiye geçen haftalarda aşının etkinliği ile ilgili farklı rakamlar açıldı. Türkiye’de iki doz aşı olan 1.322 kişinin verilerine göre, gerçek aşı vurulan 752 kişide 3 vakaya rastlandı. Plasebo aşı olan 570 kişinin ise 26’si Corona virüsüne yakalandı. Türkiye bu verilere dayanarak aşının yüzde 91,25 oranında etkili olduğunu açıkladı.

Ancak aynı gün Brezilya’dan gelen etkinlik oranları kafaları karıştırdı. Aşının geliştirilmesinde Çin’le işbirliği yapan Butantan Enstitüsü aşının yüzde 50 ila 90 etkili olduğunu bildirdi; ancak ayrıntılı sonuçların açıklanmasını 3 defa ertelemiş durumda.

• Diğer aşılarla benzer ve farklı yanları ne?

Coronavac da Pfizer/BionTech aşıları gibi iki doz şeklinde 14 ile 28 gün arasında değişen bir aralıkta yapılıyor. Yine benzer şekilde aşının en yaygın yan etkisi, enjeksiyon bölgesinde ağrı görülmesi. Diğer yan etkiler arasında yorgunluk, baş ağrısı ve kas ağrısı var.

Yan etkilerdeki farklılık, ateş görülmesinde ortaya çıkıyor. Dünyanın saygın tıp dergilerinden Lancet’te 17 Kasım’da yayınlanan ön sonuçlara göre viral vektörlü aşılar ya da DNA veya RNA teknolojisi kullanan diğer aşılarla karşılaştırıldığında, CoronaVac ile aşılamadan sonra ateş görülmesi nispeten düşük.

Aşıların kullandıkları teknoloji farklı olduğundan saklama koşulları da değişiyor. CoronaVac’ın üretici firması Sinovac’ın açıklamasına göre bu aşı 2-8 derece arasında üç yıla kadar saklanabiliyor.

Pfizer/BioNTech aşısının eksi 70 derecede depolama ve nakliye koşulu var. Sonrasında normal buzdolabında 5 gün dayanıyor. Eksi 20 derece koşulu olan Moderna’nın ise normal buzdolabında 30 gün şartı var.

• Çin dışında hangi ülkelerde kullanılacak?

Brezilya, Türkiye, Endonezya, Şili, Filipinler ve Çin’in özel idari bölgesi Hong Kong, Sinovac aşısını uygulayacak ilk ülkeler.

Sinovac, 20 bin metrekarelik yeni fabrikasında yılda 300 milyon doz üretebilecek kapasitede olduğunu açıkladı. Firma, 2020 sonuna kadar ikinci bir üretim tesisini de devreye sokarak kapasitesini en kısa zaman da 600 milyon doza çıkarmayı planlıyor.

• Aşıyla ilgili şüphe var mı?

Washington Post’a göre üretici firma Sinovac’la ilgili rüşvet iddiaları, CoronaVac’ın güvenilirliğinin sorgulanmasına neden oluyor. Sinovac, 2003 yılında SARS aşısı için ilk klinik testlere başlayan ve 2009'daki kuş gribi aşısını dağıtan ilk şirketti. Ancak Washington Post gazetesi, Sinovac İcra Kurulu Başkanı Yin Weidong’ın, geçmişte Çin'in ilaç düzenleme kurumuna aşı onaylarını hızlandırmak için rüşvet verdiğini öne sürdü. Mahkeme kayıtlarını araştıran Washington Post’taki habere göre Yin, aşı denetçisi bir yetkiliye rüşvet verdiğini itiraf etti. Suçunu itiraf eden denetçi yetkili 2017’de 10 yıl hapis cezası aldı; ancak Yin Weidong ceza almadı ve hala Sinovac'ın Corona virüsü aşısını denetlemeye devam ediyor.

Ancak bu skandal, Sinovac’ın adının karıştığı tek olay değildi. En az 20 Çin hükümeti yetkilisi ve hastane yöneticisi 2008 ile 2016 yılları arasında Sinovac çalışanlarından rüşvet aldığını itiraf etti. Rüşvet skandallarına konu olan aşılarda bir hataya rastlanmadı. Sinovac’ın aşılarında bir güvenlik sorunu ile de karşılaşılmadı ancak tıp uzmanları bu geçmişi nedeniyle Sinovac’ın açıklamalarının daha sıkı incelenmesi gerektiği görüşünde.