Yer küredeki siyasi meseleler giderek ağırlaşmaya başladı. Olaylar kontrol dışına çıkma eğiliminde. Kendi içinde tutarlı bir küresel değerlendirme yapmak çok mümkün değil. Somut olaylar karşısında, olan ile olması gereken arasında ikilemler yaşıyoruz. Önceki dünya düzeni kısmen bir denge getiriyordu. Şimdi ise yeni dünya düzeninin nasıl olacağı belli değil. Bu belirsizlik içerisinde güç odaklarının kabiliyetleri de tartışılır hale geldi. Bu da gelecek denkleminin çözümünü zorlaştırıyor. Üstelik yakın gelecekte beklenen doğal felaketlerin ve kıtlığın; sorunlarımızın çözümünü daha da zorlaştıracağı malum. Hadiseler hızlı ve seri gelişiyor. Fikirsel takip ve algılamalarımız her birimizi farklı sonuçlara götürebiliyor. Küresel hegemonya mücadelesi her anlamda zarar veriyor.

Rusya-Ukrayna savaşına da bu kapsamda bakıyorum. Asıl savaş ABD-Rusya arasında sürüyor. Bu savaşın bir an önce bitmesi lazım. Biz dahil birçok ülke fena halde etkilenmeye başladık. 20. Yüzyılın başlarında Rus liderlerin, geleceğe dair siyasi öngörüde bulunanlarla alay ettiği söylenir. Bu kapsamda, kimi kaynaklarda; Napolyon’un ‘‘…Önce ciddi bir savaşa gir, sonra ne olacağını gör…’’ sözü üzerinden hareket etmeyi yeğledikleri ifade edilir. Şimdi de Ukrayna’ya girdiler ancak ne olduğunu hep beraber görüyoruz. Siyasi ve askeri hedeflerde baştan yapılan hatalar, kendilerini epey zora soktu.

Kış ayları yaklaştıkça, Avrupa’nın enerji dar boğazına girecek olmasının toplumsal ve ekonomik sonuçları savaşan taraflar üzerinde ayrı ve farklı bir baskıya dönüşebilir mi? Bazı emareler, bu baskının öncelikle Ukrayna üzerine dönebileceğini gösteriyor. Kimi aşırı talepler kimi zaman Batı tarafından reddediliyor. 2023 yılının başlarına kadar bu durum daha da netleşecek.

Savaş, şimdilik, Kharkiv’den Kherson’a kadar uzanan Dinyeper Nehrinin doğusundaki alanda sıkışmış görünüyor. Rus birliklerinin yavaş temposu ve bunu toparlanmak için fırsata çevirmeye çalışan Ukrayna direnişi dar alanda bir itiş kakışa neden oluyor. Açık kaynak bilgilerini derlediğinizde; savaşın süresi konusunda bir kestirim yapmak zor. Ancak AB 4-5 yılın hesabını yapmaya başladı bile. Şeytan ayrıntılarda gizli. Askeri duruma kısaca bir göz atalım.

Örneğin, bölgeye Rus gönüllüler sevk ediliyor. Bunların ileri yaşlarda ve disiplinsiz kişilerden olduğu iddia ediliyor. Kısa süreli bir eğitimle, gönüllüler için 52 adet taburun oluşturulduğu belirtiliyor. Özel güvenlik şirketleri ile yerel ve rezerv Rus güçleri bünyesinde gönüllüleri kapsayan 10 askeri birimin daha planlandığı söyleniyor. Birliklerin denetimi ve disiplinini sağlamada belki de yeni bir personel politikasına ihtiyaçları varken gönüllü sayısının artışı daha başka sorunlar yaratabilir. Gönüllüler için gösterilen bu çabalar; son 6 aydır yaşanan asker kayıplarından ya da planlama hatalarından da kaynaklanıyor olabilir.

Ruslar için bir diğer problem de hava savunma zafiyeti. Değişik zamanlarda 8 Mach hızında Zircon hipersonik füze denemelerini gemilerden yaparken örneğin nisan ayında Moskova gemisine ve ağustos ayında Kırım’daki hava üssüne yapılan saldırıyı önleyemediler. Bunların hepsine mühimmat infilakı denildi. Güdümlü mermi taarruzu ve savunması arasındaki bu ters orantı ilginç. Farklı alanlardaki örnekler de çoğaltılabilir. Ancak her nedense Ruslar pek aceleleri yokmuş gibi davranıyorlar. Kaynaklarına güveniyor ve şimdilik hedeflerine ulaştıklarını düşünüyor olabilirler. Bu rahat görünümün, Avrupa’nın enerji sorunu karşısında alacağı tavra göre farklılaşabileceğini düşünüyorum. Rakipler ise Avrupa’nın dayanabileceğini düşündükleri süre ölçeğinde Ukrayna’ya silah yardımı yapıp sonucu görmek isteyebilirler.

Ukrayna’ya destek verenler açısından da çelişkiler mevcut. Daha geçen ay İngiliz istihbarat başkanı, Ukrayna’nın savaşı rahat kazanabileceğinden bahsediyordu. Şimdi ise İngiliz askeri çevreleri, üçüncü ağızlardan, İngiltere’nin Ukrayna’da Ruslarla açık bir çatışmaya girme ihtimalinden bahseder oldu. Tarafların giriştiği bu lüzumsuz macera hepimize zarar verecek.

Ekonomik açıdan da taraflar zararda. Ruslar, kayıplarına rağmen, konumlarını idame edebildikleri sürece enerji sopasıyla Batı’daki bazı politikaların değişimine neden olabilirler. Rusya’dan Avrupa’ya yapılan doğal gaz ve petrol akışı; haziran ayı sonu itibarıyla geçen yıla göre yaklaşık yüzde 35 azaldı.

Grafik-1: Genel Rus Petrol İhracatı Temmuz 2021-Mayıs 2022

Kaynak: Avrupa Merkez Bankası Ekonomi Bülteni Sayı:5/2022

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html

Grafik-2: AB’nin Petrol İthalatı Yaptığı Ülkeler ve Bölgeler Ocak-Temmuz 2022

Kaynak: Avrupa Merkez Bankası Ekonomi Bülteni Sayı:5/2022

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html

Grafik-3: AB’ye Gaz İhraç Eden Ülkeler ve Bölgeler Ocak 2019-Temmuz 2022

Kaynak: Avrupa Merkez Bankası Ekonomi Bülteni Sayı:5/2022

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html

Avrupa Merkez Bankasının yayımladığı veriler, AB için gelecek ayların zor geçeceğini gösteriyor. Rusya enerji akışını Çin ve Hindistan’a yöneltti. Buna rağmen Ukrayna’ya ABD-İngiltere eksenli askeri yardımlar artarak devam ediyor.

Diğer yandan, Ukrayna’nın tahıl için gerekli hallerde düşündüğü alternatif Tuna Nehri planı ise çökme noktasında. Konu tahılın da ötesine geçti. Kuraklığa bağlı nehirdeki su çekilmeleri ulaşıma engel oluyor. Örneğin Romanya’ya geçmek üzere birçok geminin Tuna’nın Bulgaristan tarafında beklediği belirtiliyor. Bu durum Ren Nehri için de geçerli bir hal aldı. AB’nin kendi nehir taşıması da sıkıntıya girdi. Tedarik zincirlerinin bir kısmında önemli bir sıkışma var.

Kanıksanmış ve kör dövüşüne sokulacak bir savaşın kimseye bir yararı olmayacaktır. Rusya belki yıpratılıyor ancak karşılığı tüm taraflar açısından çok ağır olabilir. Bu nedenle AB ülkelerinin bir kısmında yaptırımlara karşı bazı kırılmalar görülebilir. Örneğin Almanya’da, başlarda ‘‘özgürlük için soğuktan donarız da!’’ gibi söylemlerin artık duyulmaması bir işaret olabilir mi? Alman kamuoyunda Ukrayna’nın bir miktar toprak kaybına razı olması ve savaşın bitmesi yönünde genel bir yaklaşım olduğu kaynaklara yansımış durumda.

Kaynaklar:

Walicki, Andrzej, ‘‘Rus Düşünce Tarihi, Aydınlanmadan Marksizme’’, sayfa 651-652, İletişim Yayınları, 2.Baskı, İstanbul, 2013.

Yavuz, Ahmet, (E) General, ‘‘Manevranın Dili’’, Cumhuriyet Gazetesi, 04 Nisan 2022, https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/ahmet-yavuz/manevranin-dili-1922332 (Son Erişim Tarihi: 23 Temmuz 2022)

Stepanenko, Kateryna, Mappes, Grace, Philipson, Layne, W. Kagan, Frederick, ‘‘Russian Offensive Campaign Assessment, August 21’’, Institute for The Study of War ISW, 21 Ağustos 2022, https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-august-21 (Son Erişim Tarihi:22 Ağustos 2022)

‘‘As Russia Hits 1,000 Km Target With Zircon Missile, Why It's a 'Formidable' Weapon In Putin's Arsenal’’, News18, 29 Mayıs 2022, https://www.news18.com/news/explainers/russia-zircon-hypersonic-missile-launch-sea-ukraine-war-news18-explains-5268349.html (Son Erişim Tarihi: 22 Ağustos 2022)

Öğütcen, Büşra Selvi, ‘‘MI6 Başkanı Moore, Rusya'nın Ukrayna savaşında "neredeyse sıfırı tükettiğini" düşünüyor’’, Anadolu Ajansı AA, 21 Temmuz 2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/mi6-baskani-moore-rusyanin-ukrayna-savasinda-neredeyse-sifiri-tukettigini-dusunuyor/2642887 (Son Erişim Tarihi: 23 Temmuz 2022)

Ramsha, Afridi, ‘‘British Military Need to be Prepared for Conflict with Russia, Top General Warns’’, Kyiv Post, 22 Ağustos 2022, https://www.kyivpost.com/russias-war/british-military-need-to-be-prepared-for-conflict-with-russia-top-general-warns.html (Son Erişim Tarihi: 22 Ağustos 2022)

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 22 Ağustos 2022, https://twitter.com/akaraismailoglu/status/1561759095111446528 (Son Erişim Tarihi: 23 Ağustos 2022)

Attinasi, Maria Grazia, Doleschel, Julia, Gerinovics, Rinalds, Gunnella, Vanessa, Mancini, Michele, ‘‘Trade flows with Russia since the start of its invasion of Ukraine’’, European Central Bank, Sayı:5/22, https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html (Son Erişim Tarihi: 25 Ağustos 2022)

Zeyrek, Mesut, ‘‘Almanya'da nehirlerdeki düşük su seviyesi ekonomiyi tehdit ediyor’’, Anadolu Ajansı AA, 16 Ağustos 2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/almanyada-nehirlerdeki-dusuk-su-seviyesi-ekonomiyi-tehdit-ediyor/2662367 (Son Erişim Tarihi: 24 Ağustos 2022)

Dalaklı, Selay, ‘‘Soğuk bir kış tedirginliği içindeki Almanya'ya bir bakış’’, Bianet, 03 Ağustos 2022, https://m.bianet.org/bianet/siyaset/265353-soguk-bir-kis-tedirginligi-icindeki-almanya-ya-bir-bakis (Son Erişim Tarihi: 26 Ağustos 2022)