Afganistan'daki yetimhaneler, uluslararası yardımların durmasının ardından ekonomik krizle boğuşurken, çocuklar ise gıda sıkıntısı çekiyor.

Başkent Kabil'deki Alaaddin Kız Yetimhanesinde yaşayan çocuklar, AA muhabirine kaygılarını anlattı.

Alaaddin Yetimhanesi resmi olarak "kız yetimhanesi" olarak bilinmesine rağmen erkek çocuklar da 12 yaşına kadar burada kalabiliyor.

Yetimhanede şu an 45'i kız, 55'i erkek toplamda 100 çocuk yaşıyor.

Afganistan'da "devlet" ve "özel" olmak üzere 68 yetimhane bulunuyor ancak bunların 26'sı ülkenin içine girdiği büyük ekonomik kriz nedeniyle fiilen kapatılmış durumda. Maddi problemlerin çözülememesi halinde faal bazı yetimhanelerin de kapatılması gündemde.

Gıda, giysi ve yakıt yetersizliği temel sorun

Uluslararası yardımların kesilmesi yetimhanelerde gıda, giysi, yakıt, tıbbi ve kırtasiye malzemeler başta olmak üzere birçok eksikliğin artmasına yol açtı. Taliban sonrası yetimhaneler et, süt, meyve, sebze gibi gıdaları temin edemez hale geldi.

Binalarda düzgün işleyen elektrik ve ısıtma sistemi bulunmuyor. Elektrikler sık sık kesiliyor, jeneratör için de yakıt bulunamıyor. Sular da sık sık kesilirken, içme suyu temininde de ciddi sıkıntılar yaşanıyor.

Odaların içerisindeki tuvaletlerin yeteri kadar temizlenememesinden kaynaklanan koku etrafa yayılmış durumda. Havaların soğumasıyla kalın yorganlar kullanılıyor ancak elektrik kesintisi ve yakıt sorunu nedeniyle odalar özellikle akşamları soğuk oluyor.

Yönetim az da olsa gelen gıda, giysi ve yakacak yardımlarıyla yetimhaneyi ayakta tutmaya çalışırken, ulusal ve uluslararası kuruluşlara "yardım" çağrısı yapıyor.

5 kız kardeşin hayatı son 2 yılda alt üst oldu

Hasibe Nebizade (14), 4 kız kardeşi Tayyibe (9), Tuğba (8), Züleyha (6) ve Yelda (3) ile birlikte yaklaşık son bir yıldır Alaaddin Yetimhanesinde yaşıyor.

12 yaşındaki Bektaş isimli erkek kardeşleri ise Pervan vilayetindeki bir yetimhanede hayatını sürdürüyor.

Önceki hükümet döneminde asker olan babaları iki yıl önce Belh vilayetinde bir helikopter kazasında, anneleri ise geçen yıl Pervan vilayetinde yaşanan sel felaketinde anneanneleri, babaanneleri ve teyzeleriyle hayatını kaybetti.

Çocuklarla ilgilenen tek yakınları olan dayıları ise Kapisa vilayetinde yaşıyor. Annelerini kaybettikten sonra kısa bir süre dayılarında kalan çocuklar, maddi durum yetersizliği nedeniyle Alaaddin Yetimhanesine yerleştirildi.

Annelerini kaybetmelerinin etkisiyle Tayyibe (9) ve Züleyha (6) yaşadıkları travma sonucu psikolojik sorunlar göstermeye başladı. Maddi imkansızlıklar nedeniyle Tayyibe ve Züleyha, şu ana kadar doktora götürülemedi.

Hasibe, Tayyibe ve Züleyha'nın konuşma zorluğu çektiğini, yaşlarına uygun davranışlar sergilemediğini ve sürekli ağladıklarını anlattı.

Dayılarının ayda bir kendilerini ziyaret ettiğini belirten Hasibe, çocuk yaşta kardeşlerinin sorumluluğunu aldığını ve bu durumun kendisini çok üzdüğünü ifade etti.

Hasibe, en sevdiği yemeğin etli pilav olduğunu dile getirerek, bunu en son 2 ay önce yediğini söyledi.

Afganistan'da yönetimin değiştiğini ifade eden Hasibe, "Şiddet hala devam ediyor. İnsanların durumunun da sadece çok kötü olduğunu biliyorum. Güzel günler görürüz inşallah. Yetimhanede bazı günler aç kalıyorum. Eğer yetimhane kapatılırsa çok üzüleceğim, en azından burada rahat ediyoruz." diye konuştu.

Hasibe, zamanının çoğunu kız kardeşleriyle ilgilenmekle geçirdiğine dikkati çekerek, şu ifadeleri kullandı:

"En büyük arzum, hasta olan iki kız kardeşimin iyileşmesidir. Doktor olmak istiyorum çünkü kardeşlerim iyileşmezse ben onları tedavi edeceğim. En büyük korkum ise kardeşlerimin iyileşememesi. Babamla çok iyi hatıralarım oldu. Hep birlikte ders çalışırdık. Bana doğru yolu gösterirdi. Bu nedenle kardeşlerime kızdığımda geceleri rüyamda babamı görüyorum. Bana 'kardeşlerini dövme aksi taktirde rahatsız olurum.' diyor."

"Yetimhaneden çıkartırlarsa bize bakacak kimse yok"

11 yaşındaki Şiraz Pupelzei, 4 yıl önce babasını kaybettikten sonra annesinin yeniden evlendiğini ve kendisini istememesi sebebiyle yetimhaneye getirildiğini aktardı.

İleride pilot olup halkına hizmet etmek istediğini vurgulayan Şiraz, "4 yıl oldu annem beni görmeye gelmedi. Beni sormuyor, kendisinden de haber yok. Bir amcam var o her hafta beni görmeye geliyor. Bana harçlık veriyor, bazen de evine götürüyor, elbise alıyor." dedi.

Şiraz, spor yapmayı sevdiğini, en çok sevdiği etli pilavı en son bir ay önce yediğini dile getirdi.

Yetimhaneden dışarıya pek çıkamadıklarını ancak ülkede açlık yaşandığını duyduklarını aktaran Şiraz, "Herkesin zor durumda olduğunu ve hükümet değişikliği yaşandığını biliyoruz. Afganistan'ın geleceğinden umutluyum, inşallah bir gün iyi olacak. Özellikle cuma günleri yemek yetersizliği nedeniyle aç kalıyoruz. En büyük korkum ise yetimhaneden çıkarılmamız. Çıkartırlarsa bize bakacak kimse de yok. Sokakta kalırız. Babamı çok az hatırlıyorum, bir kere rüyamda gördüm bu kadar. Annem beni bıraktığı için özleyemiyorum da."

Sevita, annesini bekliyor

Son 7 yıldır Alaaddin Yetimhanesinde yaşayan 11 yaşındaki Sevita Samedi, babasını hatırlamıyor ve neden vefat ettiğini de bilmiyor.

Annesinin anneannesi ile yaşadığını anlatan Sevita, maddi imkansızlıklar nedeniyle annesinin kendisine bakamadığını söyledi.

Sevita, annesinin nadiren kendisini ziyaret ettiğini, en son iki ay önce annesini kısa süreliğine gördüğünü ve annesinin babasının ölümü hakkında kendisine bilgi vermediğini anlatarak, şunları kaydetti:

"Kalacağım yer ve bana bakacak kimsem olmadığı için yetimhaneye getirildim. Terzilik ve aşçılık yapmayı seviyorum. En çok pizzayı seviyorum, yıllar önce yemiştim. En çok sevdiğim meslek gazetecilik. Ülkede yaşanan gerçekleri olduğu gibi göstermek istiyorum. Bu meslekle halkıma hizmet etmek istiyorum. En büyük korkum ise yetimhanenin kapatılması ve bizim buradan atılmamız."

Babasını hiç hatırlamamasına rağmen rüyalarında gördüğünü belirten Sevita, "Annemi çok özlüyorum. Onun hep yanımda olmasını istiyorum ve onunla zaman geçirmek istiyorum." dedi.

Arzu, kızların eğitim almasını istiyor

11 yaşındaki Arzu Azizi ise 6 yıldır yetimhanede yaşadığını, spor yapmayı, el ve sanat işleriyle uğraşmayı sevdiğini söyledi.

Anne ve babasını kaybettikten sonra yetimhaneye yerleştirildiğini belirten Arzu, ailesi hakkında bir bilgisinin olmadığını dile getirdi.

Arzu, "Anne ve babam ben küçükken öldüğü için hatırlamıyorum ama buna rağmen neredeyse her gece rüyamda görüyorum." dedi.

İleride öğretmen olmak istediğini vurgulayan Arzu, "Afganistan'ın savaştan kurtulması ve huzura kavuşmasını istiyorum. Kız çocukların tekrar okullarına gitmesini istiyorum. Okullar ve üniversitelerin açılmasını istiyorum." diye konuştu.

Arzu, yetimhanede bazen yemek yetersizliği nedeniyle aç kalabildiklerini anlatarak, "En çok sevdiğim yemek, kebap onu da en son birkaç ay önce yemiştim." ifadesini kullandı.

Taliban sonrası ülke ekonomisi büyük zarar gördü

Taliban'ın 15 Ağustos'ta başkent Kabil'e girerek ülke yönetimini devralması ve NATO güçlerinin ülkeden tamamen ayrılması ülke ekonomisini derinden etkiledi. Bu süreçte birçok iş yeri kapalı kalırken, Taliban sonrası Afganistan'a yönelik uluslararası yardımlar kesilmiş ve ülke dışında bulunan rezervler dondurulmuştu.

Kış aylarında ise ülkede açlık ve fakirliğin artacağı bekleniyor.

BM'ye bağlı Gıda ve Tarım Örgütü ile Dünya Gıda Programının verilerine göre, ülke nüfusunun yarısından fazlasına denk gelen 22,8 milyon kişi ciddi anlamda gıda sıkıntısı yaşayacak.