Libya'nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter yanlısı grupların, BM nezdinde meşru Libya hükümetine siyasi baskı kurmak amacıyla petrol üretimini durdurması, ülke ekonomisini milyarlarca dolar zarara uğrattı.

Libya'daki petrolün çıkartılması, işlenmesi ve ihracatından sorumlu Libya Ulusal Petrol Kurumunun verilerine göre, Afrika kıtasında kanıtlamış en büyük petrol rezervine sahip ülke durumundaki Libya'da, hidrokarbon üretimi ve ihracatı, son yıllardaki iç savaştan ciddi oranda etkilendi.

2020 Ocak ayında petrol kuyularının ve ihracat limanlarının Hafter yanlısı silahlı gruplar tarafından kapatılmasıyla petrol üretim kapasitesinin düşmesi nedeniyle, ülke ekonomisi 5 milyar dolar zarara uğradı.

Ülkenin doğusunda petrol havzasının bulunduğu bölgeleri kontrol eden Petrol Tesisleri Muhafızları isimli silahlı grubun lideri İbrahim Cadran’ın 2016-2019 yılları arasında üretimi kesintiye uğratması da ülke çapında 100 milyar doları aşkın ekonomik kayba yol açtı.

Uluslararası enerji kuruluşları, petrol konusunda Libya'nın büyük bölümünün henüz keşfedilmediğini belirtirken ülkedeki çatışma ortamı nedeniyle geniş kapsamlı petrol arama faaliyetleri de yapılamıyor.

"Petrol Hilali", ihracatın yüzde 60'ını karşılıyor

Libya'nın doğusunda, Akdeniz sahil şeridinde Sidre'den Bingazi'ye kadar 350 km uzanan ve "Petrol Hilali" adı verilen bölgede Sidre, Ras Lanuf, Briga ve Zuveytine gibi ülkenin en büyük petrol ve doğal gaz tesisleri bulunuyor.

Petrol Hilali'nde yapılan üretim, ülkedeki tüm petrol ihracatının yüzde 60'ını oluşturuyor.

Buna göre, bölgedeki rafinerilerden Sidre 350 bin, Ras Lanuf 220 bin, Zuveytine 100 bin ve Briga 8 bin varil günlük üretim kapasitesine sahip.

Libya petrol gelirlerinden mahrum

Ülkede 19'uncu yüzyılın ikinci yarısında “kara altının” keşfedilmesinden bu yana petrol gelirleri, Libya ekonomisinin can damarını oluşturuyor.

Libya'nın hidrokarbon kaynakları, devrimden önce tam kapasiteyle üretildiği dönemde, milli gelirin yaklaşık yüzde 70'ini, hükümet gelirlerinin yüzde 93'ünü, ihracatın ise yüzde 90'nından fazlasını oluşturuyordu.

Devrik lider Muammer Kaddafi'nin, Ulusal Petrol Kurumunu 1970'te ülkenin doğusundaki Bingazi'den batıya başkent Trablus'a taşıması, ülke petrolünün yaklaşık yüzde 80'ini bulunduran doğu bölgelerinin ülkedeki nüfuzunu azalttı.

Kaddafi rejiminin 2011 başında yıkılması, doğudaki siyasi oluşumlar ve kabilelerin petrol sektöründe daha fazla nüfuz sahibi olması için fırsata dönüştü. Bingazi, petrol kurumuna 1970'ten önce ev sahipliği yapması ve Kaddafi rejimine karşı ayaklanmaların ilk başladığı şehir olması ve de petrol kuyularına coğrafi olarak daha yakın olmalarını sebebiyle petrol gelirleri konusunda daha talepkar bir tutum sergiledi.

Libya'da, 2010'da günlük 1,6 milyon varil petrol üretilirken bu oran "Arap Baharı" sürecinde yaşanan istikrarsızlıklar, farklı yapılanmaların petrol gelirlerini elde etme çabası ve doğudaki Hafter milislerinin saldırıları nedeniyle büyük oranda düştü.

Son dönemde Hafter'in, Libya hükümetine giden kaynakları kesmek için ülkenin orta ve doğu kesimlerindeki petrol tesislerini ocak ayında kapatmasıyla da petrol üretimi büyük oranda geriledi.

Hafter'e bağlı "Petrol Tesisleri Muhafızları" isimli silahlı grup, Almanya'da Libya krizine ilişkin uluslararası Berlin Konferansı düzenlenmeden sadece bir gün önce, 18 Ocak'ta Petrol Hilali bölgesinde bulunan Sidre, Ras Lanuf, Briga, Zuveytine ve Hariga'daki petrol tesislerini kapatmıştı.

Ülkenin güneyindeki Şerara ve El-Fil petrol kuyularının faaliyeti de yine gelirleri Libya hükümetine gittiği için Şubat 2019’da Hafter yanlısı kabileler ve silahlı unsurlarca durdurulmuştu.

Hafter saldırılarının petrol gelirlerine etkisi büyük

Hafter'in, 2014'ten bu yana yürüttüğü savaşın bir parçası olarak petrol üretimini de hedef alması, Libya için bugüne kadar milyarca dolar zarara neden oldu.

Libya Ulusal Petrol Kurumu verilerine göre, Petrol Hilali bölgesindeki üretim kesintileri, günlük 800 bin varil petrol üretim kaybı ve yaklaşık 55 milyon dolar zarar doğuruyor.

Petrol kurumu, ülke ekonomisinin, 18 Ocak'ta Petrol Hilali bölgesindeki kesintilerinden sadece bu yıl 5 milyar dolar, 2016-2019 yılları arasında Petrol Tesisleri Muhafızlarının üretimi durdurması nedeniyle ise 100 milyar doları aşkın zarara uğradığını açıklamıştı.

Bu süre içinde, kamu çalışanlarının maaşlarının ödenmesi ve gıda, sağlık, eğitim gibi temel ihtiyaçların giderilmesi için Merkez Bankası rezervleri tarihinin en düşük seviyesine çekerken Libyalılar, enflasyonun yükselişi, yerel para biriminin değer kaybı, kamu borcunun yükselmesi gibi hayatı olumsuz etkileyen ağır ekonomik sonuçlarla karşı karşıya kaldı.