Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Başkanı Robert Spano’nun tartışma yaratan Türkiye ziyaretinde, AİHM kararlarının Türkiye’de uygulanmasına yönelik girişimlerde bulunduğu öğrenildi. Resmi program dışındaki Spano ile İstanbul Baro Başkanı Mehmet Durakoğlu arasındaki görüşmede; avukatların yaşadığı sorunlar, savunma hakkı ve yargı sistemindeki son gelişmelerin gündeme geldiği belirtildi. Spano’nun Mardin ziyareti kapsamında ise Mardin Barosu görüşme için hazırlık yaparken ikili görüşme gerçekleştirilmedi. Mardin Barosu’nun sadece Spano’nun katıldığı üniversite etkinliğine davet edilmesi eleştirilere neden oldu.

AİHM Başkanı Robert Spano, Mayıs 2020’de başkanlığa seçilmesinin ardından Türkiye’ye yaptığı ziyaret tartışma yarattı. İlk olarak Adalet Bakanı Abdülhamit Gül ile görüşen Spano, Türkiye Adalet Akademisi’ndeki 24. Dönem Hâkim ve Savcı Adayları Eğitim Açılış Töreni’ne katıldı. TBMM Başkanı Mustafa Şentop’u da ziyaret eden Spano, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile yaklaşık 45 dakikalık görüşme gerçekleştirdi.

Spano’ya tepki

Türkiye’de yargı bağımsızlığı ve adalet tartışmaları devam ederken ziyaretlerini resmi protokol kapsamında yapması ve muhalefet temsilcileri ile görüşmemesi tepki yarattı. Avrupa Parlamentosu Türkiye eski Raportörü Kati Piri, “Neden AİHM’in en üst düzey yargıcı Erdoğan ile görüşüyor? Türkiye, AİHM’de en fazla dosyası olan ülkelerden biri ve binlerce kişi Spano’nun mahkemesinde tarafsız duruşma yapılmasını bekliyor. Bu ziyaret AİHM’i politize etti ve itibarına büyük zarar verdi” dedi. Avrupa Parlementosu Türkiye Raportörü Nacho Sánchez Amor da “AİHM Başkanı Spano, Strasbourg’daki birikmiş işlerinizi farkında mısınız? Sadece Türkiye’nin insan hakları sorunlarıyla ilgili dosyalarınızı kastediyorum” paylaşımı yaptı.

İnsan Hakları Derneği (İHD) tarafından Spano'ya gönderilen mektupta, “Türkiye sadece siyasi iktidardan müteşekkil değildir” diyerek ziyaret programının Türkiye'deki hak ihlallerinin onaylanması anlamına geleceği vurgulandı. HDP Eş Genel Başkanı Mithat Sancar, Spano’nun İstanbul Üniversitesi’nde kabul ettiği fahri doktoraya karşı “Fahri doktorayı kabul kararınızı tekrar gözden geçirmenizi öneriyor, Türkiye'deki temaslarınızda ve açıklamalarınızda Avrupa Konseyi'nin ve AİHM'nin ilkelerine uygun olarak insan haklarından ve özgürlüklerinden yana bir tutum sergileyeceğinizi umut ediyorum” ifadelerinin yer aldığı mektup kaleme aldı.

Program Adalet Bakanlığı’ndan

Yerel kaynaklara Spano’nun ziyaretinin nedeni, AİHM’de başkan değişikliğinin ardından Avrupa Konseyi üye ülkeleri nezaket ziyareti geleneği olarak aktarıldı. Mayıs 2020’de göreve gelen Spano, haziran ayında Adalet Bakanlığı’nın daveti üzerine Türkiye’ye gelmeye karar verdi. Bu kapsamda yapılan ziyaretin programının da Adalet Bakanlığı tarafından hazırlandığı ve resmi makamlarla sınırlı tutulduğı belirtildi. Ancak Spano’nun, resmi program dışında İstanbul Baro Başkanı Av. Mehmet Durakoğlu ile görüştü ardından Mardin’e bir ziyaret gerçekleştirdi.

Ankara’ya uluslararası hukuk hatırlatması

AİHM Başkanı Spano’nun Ankara temaslarındaki en önemli gündemi, Türkiye’de hukuk mekanizmalarının AİHM kararlarının uygulanmasına karşı tavırları oluşturdu. Kaynaklar, Spano’nun görüşmelerinde son dönemde AİHM kararlarının uygulanmamasından duyulan rahatsızlığı da dile getirdiğini belirtti. Ayrıca hukukun üstünlüğü ve yargının bağımsızlığı ile ifade özgürlüğünün korunması alanlarının da gündeme geldiği öğrenildi.

Hukuk çevrelerinde son dönemlerinde tartışma yaratan Anayasa Mahkemesi kararlarına Ağır Ceza Mahkemeleri tarafından direnilmesi ve bunun getirdiği rahatsızlıklar, AYM’nin AİHM kararlarına uyulması zorunluluğuna ilişkin kararları ile bu kararlara rağmen kendi iç hukukunu dillendirebileceği yönündeki tavırlarının da Spano tarafından yakından takip edildiği öğrenildi. Bu kapsamda Spano’nun insan hakları bağlamında AİHM kararlarının bağlayıcılığını Ankara’daki temaslarında hatırlattığı belirtildi.

Savunmanın sorunları ele alındı 

Spano, sadece resmi makamlarla gerçekleşen görüşmelere gelen tepkiler üzerine İstanbul Baro Başkanı Av. Mehmet Durakoğlu ile görüştü. Durakoğlu ile görüşmesinde; Türkiye’deki avukatların yaşadığı sorunlar, savunma hakkı ve AİHM kararlarının uygulanmaması gündeme geldi.

AKP’nin baroları bölme girişimi sonucu gerçekleşen yasa değişikliği ve avukatlık yapısındaki değişikliklerinde de gündeme geldiği ancak AİHM Başkanı Spano’nun yorum yapmadığı, konunun Anayasa Mahkemesi (AYM) gündeminde olduğunu ve herhangi bir görüş sunamayacağını aktardığı öğrenildi. Görüşmede ayrıca, Türkiye’de avukatların dosyalara erişim hakkının AİHM içtihatları kapsamında değerlendirildiği belirtildi. Türkiye’deki gizlilik kararları, avukatların mahkemelere alınmaması, savunma mekanizmasının yaşadığı sorunlar ve avukatların itibarsızlaştırılması da ele alındı.

Türkiye’deki tutuklama tedbirinin uygulanması, sistemdeki eksiklikler ve AİHM ile Anayasa Mahkemesi kararlarının yerel mahkemelerce uygulanmaması da masaya yatırıldı. AİHM Başkanı Spano’nun avukatların dosyaya erişim hakkını hem İnsan Hakları Sözleşmesi hem de AİHM Sözleşmesi’ne vurgu yaparak değerlendirdiği öğrenildi.

Spano, Mardin’de hayal kırıklığı yarattı

Spano, AİHM Türkiye Hakimi Saadet Yüksel'in Mardin’i ziyaretinde hayal kırıklığı yarattı. Mardin Barosu’nun, AİHM ile irtibatlı eski hakimlerin söylemesiyle Spano’nun ziyareti için hazırlık yaptığı ancak sadece Artuklu Üniversitesi’nin yapacağı bir etkinliğe davet edildikleri öğrenildi. Edinilen bilgiye göre, Mardin Valisi Mahmut Demirtaş ile Spano, burada bir konuşma yaptı. Konuşmalarda, hukukun üstünlüğü veya savunma hakkı üzerinde herhangi bir vurgu olmadığı sadece Mardin’in tarihi güzelliklerinden bahsedilmesi dikkat çekti. Konuşmaların ardından Mardin Baro Başkanı İsmail Elik’in, Spano’nun gelmesinden mutluluk duyduklarını ancak beklentilerinin bu olmadığı yönünde eleştiri yaptığı öğrenildi.