Alp Kırıkkanat
Amatör Denizciliğimiz
Bu yazımda siz okurlara bambaşka bir dünyayı ve bununla ilgili bir projeyi kısıtlı da olsa bu köşemden anlatmak istiyorum.
Konu, amatör denizciliğimiz. Bununla ilgili olarak, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı tarafından Ekim 2018’de ‘‘Hedef 2023: 1 Milyon Amatör Denizci Projesi’’ adı altında bir proje başlatılmıştır. Bu projeyle, cumhuriyetimizin 100’üncü kuruluş yıldönümünde 1 milyon amatör denizci sayısı hedeflenmektedir. 2018 yılında, tanıtımını bizatihi Bakan Cahit Turan’ın yaptığı projede; 2023'e kadar 1 milyon vatandaşımıza denizcilik kültürünü aşılamanın ve denizcilik eğitimi sonrasında verilecek amatör denizci belgesiyle denizci millet ve denizci ülke hedefine ulaşmanın gaye edinildiği belirtilmiştir. Bu projede, Türk insanının yüzünü denizlere çevirmek ve ufkun ötesini görmelerini sağlamak için amatör denizcilikle ilgili temel bir eğitim programının da başlatıldığı ilan edilmiştir. Yapılan yönetmelik değişiklikleri kapsamında, elektronik ortamda verilen eğitimin (ADES-Amatör Denizci Eğitim Sistemi) yanı sıra, liman başkanlıklarında ve bakanlık merkez teşkilatında 4 saatlik teorik ve uygulamalı eğitim programlarının yapılacağı ve sınav sonrasında vatandaşlarımıza amatör denizci belgesi verileceği ifade edilmiştir.
Sayın Bakanın yaklaşık 10 ay sonra Ağustos 2019’daki açıklamalarında ise amatör denizci belgesine sahip vatandaş sayısının 650 bine yaklaştığı ve hedeflenen 1 milyon rakamına 2023 yılı itibarıyla erişecekleri bildirilmiştir. Buraya kadar her şey güzel. Ancak, konuyla ilgili bazı çekincelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum. Öncelikle amatör denizci belgesi alanları ve alacakları tebrik ederim. Ancak, bu belgenin alınmasıyla her şeyin bittiği ve artık, varsa bir niyet, hemen bir tekne alınıp, çok rahat kullanılacağı düşünülmemelidir diye değerlendiriyorum. Kara da bile bir ehliyet alındığında usta şoför hemen olunmuyor. Ancak karadaki avantaj, binek taşıtların doğduğumuz günden itibaren sürekli hayatımızın içinde olmalarıdır. Başlarken, kuralları ve şartları kısmen de olsa bilerek başlıyoruz. Burada da önce deniz ortamını iyi bilmemiz gerekir. Ancak ilk bakışta proje hedefinin, sadece ehliyetli kişi sayısının artmasına yönelik aritmetiksel bir gayeyi ön plana aldığı gözükmektedir. Elektronik ortamda ya da 4 saatlik teorik ve uygulamalı eğitimle, 1 milyon ve hatta daha fazla kişi amatör denizci belgesi alabilir. Ancak ya sonrası?
Sınava hazırlık için ADES’te sunulan hususları bilgisayarınız başında çalışıp ezberleseniz bile birçok konu ve denizcilik teriminin tam anlamıyla öğrenilmesi için, varsa, yakınınızdaki tecrübeli birine danışmanızı öneririm. Belgesini yeni almış ve kendi teknesiyle özgürce seyir yapmak isteyen ancak hiç tecrübesi bulunmayan vatandaşlarımızın, ilk denemelerini mutlaka deneyimli biri ya da birileriyle yapmalarını ve gerekiyorsa, kullanacakları teknenin tipine bağlı olarak, fahiş olmayan uygun fiyatlı ilave eğitimler almalarını tavsiye ederim. Bu kapsamda; özellikle uygulamalar için değişik alternatifler de araştırabilirsiniz. Bir kısım amatör denizci derneklerinden ve gönüllü kuruluşlardan da faydalanabilirsiniz. Örneğin, alacağınız teorik eğitimle birlikte, İstanbul merkezli denizde arama kurtarma gönüllüleri (DAK-SAR) arasına katılıp, kolektif bir birliktelik içinde uygulamalı olarak denizle ilk gerçek tanışmanızı sağlayabilirsiniz. Bunu reklam olsun diye değil, muadiline ülkemizde pek rastlamadığımız ilginç bir örnek olması nedeniyle belirtmek istedim. Amatör de olsa denizcilik; çok kısa süreli bir eğitimle öğrenilecek bir iş değildir. ‘‘Ne var ki bu işte? Gaz kolunu itele, dümen simidi de elinde, gidiyor işte!’’ diyebilirsiniz. Elbette gider. Ancak yaz aylarında çok sık rastladığımız şekliyle, ufak teknelerin plaj yakınında yüzen kişilere çarparak ölümcül kazalara neden olduğunu hatırlayalım. Yangın, yaralanma, denize adam düşmesi ve teknenin su alması gibi acil durumlarda tecrübe ve pratiğin çok önemli olduğunu unutmayalım. Meteorolojiyi dikkate almadan yapılacak kıyıya yakın bir gezinti seyrinin bile bizi birçok sorunlarla boğuşturacağını öngörelim. Bir de bunun gece seyri var. Örnekleri artırabiliriz. Konuyla ilgili
yerli ve yabancı sirkülerleri sürekli takip etmek gerekmektedir. Tabi bunlar, zamanla ve seyir yaptıkça olgunlaşan ve oturan hususlar olacaktır. Can ve mal emniyetinin öncelikli olduğunu asla unutmayalım. Bunları, kimseyi korkutmak ya da bu işten soğutmak anlamında değil, bizzat bu konuda faydalı olabileceğini düşündüğüm bir kısım tavsiyelerde bulunmak için söylüyorum. Bu ve benzeri hususları dikkate aldığınızda, ailenizle ve dostlarınızla çok zevkli seyirler yapacağınıza emin olabilirsiniz.
Netice itibarıyla, mesele sadece amatör denizci belgesi almak değil. Belge, projede sayılan denizcilik kültürü, denizci millet ve denizci ülke hedefleri için atılan önemli adımlardan biri. Denizci kişiliğin ve hasletlerin gelişmesi ise bir miktar zaman alabilir. Bu da çok normaldir. Bu zaman süresince, her faaliyeti bir eğitim ve tecrübe edinimi olarak görmemiz gerekir. Elbette bu proje, kamuoyunun denizcilik konusundaki durumsal farkındalığının artırılması ve bu konuya olan heves ve ilginin oluşturulması kapsamında çok önemli bir adım olarak sayılabilir.
Ancak, bu projenin salt sayısal niteliğini ön plana almanın ve kendi sayısal durumumuzu, geride olsak bile bir kısım Avrupa ülkeleriyle kıyaslamanın da çok doğru olduğunu düşünmüyorum. Örneğin geçen yıl itibarıyla, ülkemizde her 390 kişiden birinde amatör denizci belgesinin bulunduğu, ancak bu belge oranının Hollanda’da 64’te bir, İtalya’da 68’de bir, Almanya’da ise 184’te bir kişi düzeyinde olduğu ifade edilmiştir. Bu rakamlarla birlikte, esas önceliklerden biri de belgesi olanlar arasında kaç kişinin bir tekneye sahip olduğudur. Tabi, diğer alt yapı imkanlarının mukayesesini de göz ardı etmemeliyiz. Bu projenin başarısı, amatör denizci belgesine sahip olacağını öngördüğümüz 1 milyon kişinin, küçük ya da büyük fark etmez, sahip olacakları tekne sayısı ile yararlanacakları liman, marina, iskele ve tesis gibi kolaylıkların nitelikleriyle doğru orantılı olacaktır.
Tekne sahibi olmak ve bunun idamesini sağlamak; birçoğumuzun sahip olduğu orta gelir düzeyindeki imkanları aşmaktadır. Refah seviyemiz artarsa tekne sayımız da artacaktır. Diğer yandan marina ve iskelelerde bağlama ücretleri ve alınan hizmet masraflarının hala bir sorun olarak devam ettiğini unutmayalım. Amatör denizci barınaklarına ihtiyaç duyulmaktadır. Birçok mevkide rampa ve çekek yeri ihtiyacı halen devam etmektedir. Bakım ve onarım imkanlarının bu tip yerlerde sunulması gerekmektedir. Atıkların elektronik sistemle takibini hedefleyen mavi kart projesinde uygulama sıkıntıları sürmektedir. 2017 yılı itibarıyla, Türk bayrağına geçişte ÖTV ve KDV’de indirimler sağlandığı belirtilse de bayrak geçişi ve gümrük işlemlerine aracılık eden acentelerin yüksek ücretler talep ettiği açık kaynaklarda yer almaktadır. Birçok konu, farklı bakanlıklar ve kurumların sorumluluk alanına girmekte olup bir bütünlük arz edecek hizmet uygulaması bulunmamaktadır. Sorunlar muhtelif ve örnekler artırılabilir.
Diğer yandan, denizci millet ve denizci ülke gibi stratejik hedefler içeren bahse konu projenin ana öznesi amatör denizciler olmasına rağmen, bakanlığın hazırladığı ‘‘Stratejik Plan 2017-2021’’ isimli belgede, amatör denizcilikle ilgili ayrıntılı bir açılım olmadığı görülmektedir. Sadece kıyı yapılarını geliştirme hedefi altında sıralanan stratejiler başlığı içindeki hususlarda ‘‘Yat bağlama kapasitesi artırılacaktır’’ ibaresi yer almaktadır. Bu kapsamda sıralanan hedef eylem planı içinde ise bir kısım mevkilerde yat limanı, rıhtım, iskele ve yanaşma yerlerinin inşaatlarının tamamlanması hedeflenmiştir.
Sonuç olarak, ‘‘Hedef 2023: 1 Milyon Amatör Denizci Projesi’’ kamuoyunun dikkatlerini denize çekmesi açısından faydalı olmuştur. Coğrafi olarak bir deniz ülkesi olan Türkiye’nin bu ve benzeri projelere ihtiyacı olduğu kesindir. Ancak bu tarz projelerin bir konsept dahilinde ve bir bütün olarak ele alınmasında fayda bulunmaktadır. Konseptin, tüm ihtiyaçları dikkate alarak ilgili idari konuları ve alt yapı hizmetlerini kapsaması ve hepsinin bir kül olarak bir çatı altında değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Diğer yandan, hedeflenen 1 milyon kişinin de ötesinde, ülkemizde çok sayıda kişinin belge almak istediğini, denize merakı olduğunu ve
tekne sahibi olmak istediğini düşünüyorum. Ancak bu kapsamda, şimdilik, en büyük engellerden birisi hepimizin ekonomik durumudur. Tabi, bahse konu birçok sorun çözümlense bile doğanın karşımıza çıkarabileceği sürprizler olduğunu da unutmayalım. Tüm bunlara rağmen imkanlar nispetinde bir tekne alıp denizde olmak, elbette çok güzel bir duygu. Fırtınaların hiçbirimizi yolumuzdan alıkoyamayacağını ve denizin toplumumuza ayrı bir dinamizm getireceğini düşünüyorum.
Kaptan Jacques Yves Cousteau’nun yıllar önce söylediği şu sözü hatırlayalım: ‘‘İnsan
denizde genç kalır, siz hiç yaşlı balık gördünüz mü?’’
Tüm amatör denizcilerimize sakin denizler diliyorum. Selametle…
Kaynak:
https://izmirliman.udhb.gov.tr/h-266--hedef-2023%60te-1-milyon-amator.html
https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/1-milyon-kaptanla-tam-yol-ileri-2753266
https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/amator-denizcilikte-1-milyon-hedefine-geri-sayim-6016636
https://www.denizlerdeyiz.org/sunumlar/amator-denizcilerimizin-sorunlari/
https://www.adf.org.tr/mavi-kart-uygulamalari-2019-1/
https://www.adf.org.tr/wp-content/uploads/2018/03/4.pdf
https://www.adf.org.tr/wp-content/uploads/2018/03/8.pdf
https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/stratejik-yonetim/e0e8096be3b7b23.pdf
(sayfa 104,105,106, 107)
Deniz Harp Okulu Tanıtım Broşürü, ‘‘Uygulamalı Deniz Eğitimi’’ başlığı altında yer alan Kaptan Cousteau hatırlatması, syf.12, Dz.K.K. Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı Baskısı, 1983, İstanbul.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.