Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) kararına rağmen “yeniden yargılama” yapılmamasını hak ihlali olarak değerlendirdi.

Mehmet Ali Ayhan, 1993 yılında tutuklandı. Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde yargılanan Ayhan, avukat hakkından yararlanamadı. Avukatı olmadan alınan ifadeleri ile hakkında verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına itiraz etti, ancak itirazı reddedildi. Son olarak AİHM'e giden Ayhan hakkında, hak ihlali kararı verildi. Ancak yeniden yargılanma talebi kabul edilmedi. Anayasa Mahkemesi’ne hak ihlali iddiasıyla başvuran Ayhan'ın talebini kabul eden Yüksek Mahkeme 17 yıllık hukuk mücadelesi sonunda Ayhan'ın yeniden yargılanma talebini kabul etti.

Anayasa Mahkemesi'nin karar verdiği dosya, Mehmet Ali Ayhan, 1993 yılında,  Türkiye Komünist Emek Partisi üyesi olduğu gerekçesiyle tutuklanmasıyla başladı. Soruşturma işlemleri sırasında avukat tutma hakkından yararlandırılmayan Ayhan hakkında Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) 2004 yılında ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezası verdi. Bu karar, Yargıtay incelemesinden geçerek kesinleşti.

Ayhan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) başvurdu. AİHM 2009 yılında verdiği kararda başvurucunun soruşturma aşamasında  "avukat" yardımından yararlanma ve makul sürede yargılanma haklarının ihlal edildiğine hükmetti. Ayhan, hükmü veren Ağır Ceza Mahkemesinden AİHM'in ihlal kararını gerekçe göstererek infazın durdurulması ve yargılamanın yenilenmesi talebinde bulundu.

Mahkeme, 2011 yılında yargılanmanın yenilenmesi talebini reddetti. Ayhan’ın itirazı üzerine Yargıtay, dosyayı Ağır Ceza Mahkemesine göndererek mahkemenin 2011 yılında verdiği kararı kaldırdı. Bunun üzerine Mahkeme, DGM tarafından 2004 yılında verilen kararı onayladı. Ayhan’ın temyiz ettiği karar Yargıtay tarafından düzeltilerek yeniden onandı.

Ayhan dosyayı yeriden Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşıdı. AİHM, 2009 yılında Ayhan’ın müdafi hakkından yararlanma hakkının ihlal edildiğini, avukatı olmadan alınan ifadelerinin yargılamada delil olarak kullanıldığını belirleyerek ihlal kararı verdi.İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesi’ne başvuran Ayhan, ihlal kararını gerekçe göstererek yargılamanın yenilenmesini talep etti. Mahkeme, “AİHM kararında belirtilen eksikliğin giderilmesi mümkün olmadığı ve kararın verildiği tarihteki usul ve yasalara uygun davranıldığı gerekçeleri ile 2011’de bu talebi reddetti.

Ayhan'ın başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi  iddiaları haklı buldu ve yeniden yargılama yapılması için dosyayı İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesine gönderdi, ayrıca Ayhan’a 6 bin TL manevi tazminat ödenmesine hükmetti.

Yüksek Mahkeme'nin kararında şu değerlendirmeye yer verildi:

“Başvurucunun, soruşturma evresinde müdafisi olmadan alınan ve AİHM'in ihlal kararına konu olan ifadesinin yeniden yargılama sonucunda verilen mahkûmiyette esas alınıp alınmadığı tam olarak açıklığa kavuşturulmamıştır.

Ayrıca gerekçeli kararda mahkûmiyete temel alınan diğer deliller belirtilmemiştir.  Son olarak, savunma tarafının bu delillere karşı iddia ve itirazlarını dile getirme fırsatına sahip olup olmadığı da gerekçeli karardan anlaşılmamaktadır. Dolayısıyla Ağır Ceza Mahkemesince yapılan değerlendirmelerin AİHM'in ihlal kararıyla örtüşmediği, Anayasa’nın 36. maddesinin gerektirdiği ölçüde ve özende bir inceleme içermediği ve AİHM tarafından verilen ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmadığı anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle müdafiden yararlanma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.”