Cüneyt Şaşmaz
BEKLEMENİN MALİYETİ/3
Wuhan grafiğinde karantinadan sonra vakaların hızla düştüğünü görmüştük.
Çünkü insanlar birbirine temas etmediği için virüs yayılamadı.
Çünkü insanlar birbirine temas etmediği için virüs yayılamadı.
Şu an bilim dünyasında 2 metre uzaktan öksüren birinden virüsün bulaşabileceği konusunda uzlaşma var.
Eğer öksürük damlaları yere düşerse sorun yok.
Ancak yüzeylerde kalan virüs de bulaşmaya sebep olabiliyor.
Ancak yüzeylerde kalan virüs de bulaşmaya sebep olabiliyor.
Virüs, çeşitli yüzeylerde saatlerce hatta günlerce hayatta kalıyor.
Eğer grip virüsü gibi davranmaya başlarsa, metal seramik ve plastiklerde ömrü haftalara varabilir.
Dolayısıyla kapı kolları, masalar, asansör düğmeleri korkunç bulaşma vektörleri haline gelebilir.
Eğer grip virüsü gibi davranmaya başlarsa, metal seramik ve plastiklerde ömrü haftalara varabilir.
Dolayısıyla kapı kolları, masalar, asansör düğmeleri korkunç bulaşma vektörleri haline gelebilir.
Bunu gerçekten azaltmanın tek yolu, cemiyet hayatına bir süre ara vermek.
İnsanların olay yatışana kadar olabildiğince evden çıkmamasını sağlamak.
İnsanların olay yatışana kadar olabildiğince evden çıkmamasını sağlamak.
Bu yöntem, geçmişte 1918’deki grip salgınında da başarıya ulaştı.
Philadelphia’da, siviller arasında ilk grip vakaları 17 Eylül 1918’de görülmeye başladı.
Yetkililer, olan biteni yeterince ciddiye almadı ve toplu buluşmalara, mesela 28 Eylül’de şehrin tümünü kat eden geçit törenine izin verdi.
3 Ekim’e kadar okullar açık kaldı, toplantılar yasaklanmadı, tecride yönelik diğer yöntemler uygulanmadı.
Hastalık, yerel sağlık birimlerini ve kaynakları zora sokacak kadar yayıldı.
Yetkililer, olan biteni yeterince ciddiye almadı ve toplu buluşmalara, mesela 28 Eylül’de şehrin tümünü kat eden geçit törenine izin verdi.
3 Ekim’e kadar okullar açık kaldı, toplantılar yasaklanmadı, tecride yönelik diğer yöntemler uygulanmadı.
Hastalık, yerel sağlık birimlerini ve kaynakları zora sokacak kadar yayıldı.
Buna mukabil St. Louis’de ilk vakalar 5 Ekim’de ortaya çıktı, yetkililer hızla harekete geçerek, 7 Ekim’de, toplumdaki irtibat yoğunluğunu azaltacak birtakım önlemler aldı.
İki şehrin tepki sürelerinde yaklaşık 14 günlük fark var.
(İlk vaka ve önlem alma arasında geçen süre).
Bu süre, gribin yayılma oranlarında 3 ila 5 katlık bir farka tekabül ediyor.
(İlk vaka ve önlem alma arasında geçen süre).
Bu süre, gribin yayılma oranlarında 3 ila 5 katlık bir farka tekabül ediyor.
Bir de Denver örneği var.
Önce önlem aldılar sonra gevşettiler.
O yüzden salgın iki kere zirve yaptı.
İkinci salgın ilkinden daha büyük oldu.
Önce önlem aldılar sonra gevşettiler.
O yüzden salgın iki kere zirve yaptı.
İkinci salgın ilkinden daha büyük oldu.
Şöyle bir genelleme yapabiliriz:
Mesela, hastalığın ortaya çıkmasından sonra Pittsburg’un tedbir alması, St. Louis’e kıyasla 6 gün daha uzun sürmüş.
Nüfusa göre ölüm oranı bu yüzden St. Louis’in iki katından fazla olmuş.
Mesela, hastalığın ortaya çıkmasından sonra Pittsburg’un tedbir alması, St. Louis’e kıyasla 6 gün daha uzun sürmüş.
Nüfusa göre ölüm oranı bu yüzden St. Louis’in iki katından fazla olmuş.
Ortalamada 20 gün erken davranmak, ölüm oranlarını yarıya indiriyor diyebiliriz.
İtalya, olayı geç de olsa kavradı.
Önce, pazar günü Lombardiya’yı karantina altına aldılar.
Bir gün sonra hatalarını fark edip, tüm ülkeyi kapadılar.
Umuyorum ki, sonuçları yakında görmeye başlayacağız.
Ama bu bir-iki hafta sürebilir.
Bir gün sonra hatalarını fark edip, tüm ülkeyi kapadılar.
Umuyorum ki, sonuçları yakında görmeye başlayacağız.
Ama bu bir-iki hafta sürebilir.
Wuhan olayını hatırlayın.
Karantina ile teşhis sayılarının düşmeye başlaması arasında 12 gün vardı.
Karantina ile teşhis sayılarının düşmeye başlaması arasında 12 gün vardı.
Politikacılar, toplumdaki irtibat yoğunluğunu azaltmak için neler yapabilir?!
Eğer bir politikacıysanız, İtalya örneğini izleyip hemen karantina emri vermelisiniz.
İtalyanlar şöyle yaptı:
İspat edilmiş ailevi ve mesleki mazeretler olmadığı müddetçe kimse karantina bölgelerine giremedi, bu bölgelerden çıkamadı.
İspat edilmiş ailevi ve mesleki mazeretler olmadığı müddetçe kimse karantina bölgelerine giremedi, bu bölgelerden çıkamadı.
Ertelenmesi mümkün olmayan acil kişisel ihtiyaçlar veya mesleki sebepler olmaksızın bu bölgelerde dolaşmaktan kaçınmaları söylendi.
Hastalığın semptomlarını (solunum yetmezliği ve ateş) gösteren insanların evden çıkmamaları "şiddetle" tavsiye edildi.
Sağlık çalışanlarının izinleri kaldırıldı.
Tüm eğitim kurumları (okullar, üniversiteler vb), spor salonları, müzeler, kayak merkezleri, kültürel ve sosyal merkezler, yüzme havuzları ve tiyatrolar kapatıldı.
Tüm eğitim kurumları (okullar, üniversiteler vb), spor salonları, müzeler, kayak merkezleri, kültürel ve sosyal merkezler, yüzme havuzları ve tiyatrolar kapatıldı.
Sabah altıdan akşam altıya kadar insanların birbirine bir metreden fazla yaklaşmamaları tembihlendi.
Tüm eğlence mekanları kapatıldı.
Alışveriş sırasında, müşteri ve satıcı arasında bir metrelik mesafe olması gerektiği söylendi.
Bunu başaramayacak dükkanlar kapatıldı.
İbadethaneler ancak bu mesafeyi garanti edebildikleri müddetçe açık kaldı.
Hastane ziyaretleri kısıtlandı.
İş toplantıları ertelendi.
Evden çalışma teşvik edildi.
Tüm turnuvalar ve sportif faaliyetler (kamusal olsun özel olsun) iptal edildi.
Önemli etkinlikler kapalı kapılar ardına alındı.
Evden çalışma teşvik edildi.
Tüm turnuvalar ve sportif faaliyetler (kamusal olsun özel olsun) iptal edildi.
Önemli etkinlikler kapalı kapılar ardına alındı.
Bunlar bir siyasetçinin yapabileceklerinin asgari seviyesi.
Eğer sağlamcıysanız, o zaman Wuhan’daki usülleri tatbik edin.
İnsanlar şimdi şikayetçi olsalar da sonra size teşekkür ederler.
Eğer sağlamcıysanız, o zaman Wuhan’daki usülleri tatbik edin.
İnsanlar şimdi şikayetçi olsalar da sonra size teşekkür ederler.
Eğer iş dünyasında karar alıcıysanız ve ne yapmanız gerektiğini merak ediyorsanız, şu Evde Kalanlar Kulübü listesine bakın.
https://stayinghome.club/
https://stayinghome.club/
ABD teknoloji şirketlerinin (şimdilik 85 şirket) aldığı önlemler sıralanmış:
- Evden çalışma izni
- Sınırlı ziyaret
- Seyahat izinleri etkinlik iptalleri…
Yapılabilecekler bununla sınırlı değil.
Saat ücretli çalışanlar durumu nasıl değişecek, ofis faal olacak mı, mülakatlar nasıl yapılacak, kafeteryalara ne olacak?!
Şu anda bir karar vermek korkutucu geliyor olabilir ancak o şekilde düşünmemek lazım.
Bu teorik model bize farklı toplulukların durumunu gösteriyor:
Biri, hiçbir tecrit (karantina ve hareketin sınırlanması) çabasına girmiyor.
Diğeri, buna salgının n+20. gününde başlıyor, sonuncu ise n+21. günde.
Biri, hiçbir tecrit (karantina ve hareketin sınırlanması) çabasına girmiyor.
Diğeri, buna salgının n+20. gününde başlıyor, sonuncu ise n+21. günde.
Bütün rakamlar tamamen uydurma (ancak Hubei’deki seyre benzeyecek şekilde seçilmiş).
Sayıların işlevi, bize, katlanarak büyüyen bir salgın karşısında bir günün ne anlama geldiğini göstermek.
Gördüğünüz gibi ne kadar erken başlanırsa, salgının zirve yapması o kadar gecikiyor ve o gün tespit edilen vaka sayısı da o derece artıyor.
Ancak önlem alındığı sürece, her gün tespit edilen vaka sayısı en sonunda sıfıra düşüyor.
Peki, ya kümülatif olarak sayılara neler oluyor?!
Yani, toplam vaka sayısı nasıl değişiyor?!
Kabaca Hubei’de yaşananları esas alan bu teorik modele göre bir gün fazladan beklemek, vaka sayısını yüzde 40 artırıyor!
Yani, eğer Hubei idarecileri tecrit mekanizmalarını uygulamaya 23 Ocak’ta değil de 22 Ocak’ta başlasalardı, 20 bin daha az vakayla karşılaşacaklardı.
Yani, eğer Hubei idarecileri tecrit mekanizmalarını uygulamaya 23 Ocak’ta değil de 22 Ocak’ta başlasalardı, 20 bin daha az vakayla karşılaşacaklardı.
Ve unutmayın, bunlar sadece vakalar.
Tedbir almaya bir gün geç başlandığında, ölüm sayıları da otomatik olarak yüzde 40 artacak.
Ancak bununla kalmayacak.
Sağlık sisteminin üstüne aşırı yük bineceği için ölüm oranı 10 kata kadar artacak.
Tedbir almaya bir gün geç başlandığında, ölüm sayıları da otomatik olarak yüzde 40 artacak.
Ancak bununla kalmayacak.
Sağlık sisteminin üstüne aşırı yük bineceği için ölüm oranı 10 kata kadar artacak.
Dolayısıyla, tecrit uygulamasında bir günlük gecikme, hem vaka sayısının artışı hem de ölüm riskinin yükselmesi sebebiyle daha fazla ölüme yol açacak.
Bu katlanarak büyüyen bir tehdit.
Her günün önemi büyük.
Karar vermekte bir gün gecikince, yalnızca fazladan birkaç vakaya neden olmuş olmuyorsunuz.
Her günün önemi büyük.
Karar vermekte bir gün gecikince, yalnızca fazladan birkaç vakaya neden olmuş olmuyorsunuz.
Muhtemelen bulunduğunuz yerde şimdiden yüzlerce ya da binlerce vaka var.
Tecrit uygulanmadan geçen her gün bu vakalar katlanarak artıyor.
Bu on yıl içinde, paylaşarak insanların hayatını kurtarabileceğiniz bir tane yazı olacaksa, o da bu.
Felaketin önlenmesi için herkesin ne olduğunu anlaması gerekiyor.
Harekete geçmek için doğru zaman tam şu an.
Harekete geçmek için doğru zaman tam şu an.
Ezcümle:
Arka kapı'lar açık olsa da, Azrail tüm kapı'ları tutmuş...
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.