Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin yeniden normalleşmesi için yapılan görüşmelerin ilkinin üzerinden bir yıl geçerken iki ülke arasında direkt uçuşların yeniden başlatılması ve doğrudan hava kargo ticaretinin önündeki engellerin kaldırılması gibi adımlar atıldı.

Azerbaycan ile Ermenistan arasında Eylül 2020'de başlayan ve 44 gün süren İkinci Karabağ Savaşı'nın ardından Ankara ile Erivan arasında buzlar yeniden erimeye başladı.

Ankara ve Erivan'dan gelen olumlu mesajların ardından iki ülke arasında başlayacak normalleşme görüşmeleri için özel temsilciler görevlendirildi.

Eski Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç Türkiye'nin, Ermenistan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan da Erivan yönetiminin diyalog süreci kapsamında özel temsilcisi olarak atandı.

Özel temsilcilerin atanmasının ardından Büyükelçi Kılıç ve Rubinyan, iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesi konusunu ele almak üzere ilk toplantıyı 14 Ocak 2022'de Rusya'nın başkenti Moskova'da yaptı.

Moskova'daki görüşmede iki ülke arasındaki ilişkilerin tam normalleşmesini hedefleyen müzakerelerin ön şart olmadan sürdürülmesi konusunda mutabık kalındı.

- Doğrudan uçuşlar başladı

Özel temsilciler arasındaki ikili görüşmeler başlarken Türkiye ile Ermenistan arasında doğrudan uçuşların yeniden yapılmasına karar verildi.

Bu doğrultuda 2 Şubat 2022'de İstanbul ile Erivan arasında direkt uçuşlar yeniden başladı.

Kılıç ve Rubinyan, ikinci görüşme kapsamında 24 Şubat 2022'de Avusturya'nın başkenti Viyana'da bir araya geldi. Görüşmede Türkiye ile Ermenistan, ilişkilerin tam normalleşmesini hedefleyen müzakereleri ön şart olmadan sürdürme konusundaki uzlaşısını yineledi.

9 yıl aradan sonra dışişleri bakanları düzeyinde ilk görüşme

Normalleşme görüşmelerinde ümitlendiren bir adım da Mart 2022'de geldi.

Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, Antalya Diplomasi Formu'na katıldı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve mevkidaşı Mirzoyan, 12 Mart'ta Antalya'da bir araya geldi. Bu görüşme, Türkiye ile Ermenistan arasında yaklaşık 9 yıl aradan sonra dışişleri bakanları düzeyinde yapılan ilk toplantı olarak kayıtlara geçti.

Özel temsilcilerin üçüncü görüşmesi, 3 Mayıs 2022'de yine Viyana'da yapıldı. Görüşmede somut ilerleme için atılabilecek olası adımlar ele alındı.

Özel temsilciler Kılıç ile Rubinyan arasında şu ana kadar gerçekleştirilen son görüşme olarak kayıtlara geçen dördüncü buluşma, 1 Temmuz'da Viyana'da yapıldı. Görüşmede Türkiye ile Ermenistan arasındaki kara sınırının iki ülkeyi ziyaret eden üçüncü ülke vatandaşlarının geçişine mümkün olan en yakın zamanda açılması ve doğrudan hava kargo ticaretinin de mümkün olan en yakın zamanda başlatılması üzerinde mutabakata varıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ermenistan Başbakanı Paşinyan ile görüştü

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 6 Ekim'de Avrupa Siyasi Topluluğu (AST) toplantısı için bulunduğu Çekya'nın başkenti Prag'da Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ı kabul etti.

Türkiye ile Ermenistan arasında, gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda doğrudan hava kargo taşımacılığının önündeki engellerin 1 Ocak itibarıyla kaldırıldığı duyuruldu.

Diplomatik kaynaklar, Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleştirilmesi için yapılan görüşmeler ve süreçteki son duruma ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Çeşitli kurumların katılımıyla uzmanlar düzeyinde 2 ayrı toplantı yapıldı

Özel temsilcilerin 1 Temmuz'da gerçekleştirdiği dördüncü görüşmenin ardından Türkiye ile Ermenistan arasında çeşitli kurumların katılımıyla uzmanlar düzeyinde 2 ayrı toplantı yapıldığını belirten diplomatik kaynaklar, bu toplantılardan birinin sınır bölgesinde, ikincisinin de Alican Sınır Kapısı'nda gerçekleştirildiğini, her iki görüşmenin de samimi ortamda geçtiğini ifade etti.

Kaynaklar, Türkiye ile Ermenistan arasında üçüncü ülke vatandaşlarının geçişinin mümkün kılınmasına ilişkin kararın hayata geçirilmesi için teknik çalışmaların devam ettiğini kaydetti.

Söz konusu çalışmalar kapsamında Alican Sınır Kapısı'nda yer alan köprüden karot alınmasının Türk ve Ermenistanlı yetkililer tarafından birlikte yapıldığını belirten kaynaklar, köprünün durumuna göre üçüncü ülke vatandaşlarının geçişine ilişkin sürecin netleşeceğine işaret etti.

Kaynaklar, bundan sonraki süreçteki görüşmelerde iki ülke arasında karşılıklı ticaretin başlatılması başta olmak üzere diğer bazı konuların ele alınabileceğini dile getirdi.

Viyana'da 1 Temmuz'da yapılan dördüncü toplantıda iki somut karar alındığını ve ardından teknik düzeylerde 2 ayrı görüşme yapıldığını anlatan kaynaklar, önceki aylara oranla ivmede bir yavaşlama olsa da iki ülke arasındaki sürecin durmadığını, halihazırda Ankara ile Erivan arasında teknik hususların ele alınmakta olduğunu bildirdi.

Kaynaklar, bölgeye dışarıdan müdahalelerin bölgede yürütülen tüm süreçler üzerinde menfi etkide bulunabileceğini, her halükarda Ankara'nın sadece Ermenistan-Türkiye ilişkileri için değil, tüm bölgede uzun vadeli barış ve istikrarın sağlanması için çaba sarf etmeyi sürdüreceğini vurgulayarak, "Biz yaptığımızı yine yapmaya devam ederiz çünkü biz bu işi samimiyetle yapmaya çalışıyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye ile Ermenistan arasında kara yoluyla ticaretin yeniden başlaması olasılığına da değinen kaynaklar, 1993'te Ermenistan ile Türkiye arasında yıllık 160 bin ton ticari ürün geçişinin olduğunu, iki ülke arasında tren yolunun yeniden açılması halinde bunun katlanarak artabileceğini dile getirdi.

Kaynaklar, normalleşme görüşmelerinin beşincisi için henüz bir tarih olmadığını, yapılması için karşılıklı bazı adımların atılması gerektiğini, bundan sonraki görüşmelerin ya Türkiye ya da Ermenistan'da olacağını belirtti.

Türkiye ile Ermenistan arasında 2 Şubat'ta başlayan doğrudan uçuşlara da değinen diplomatik kaynaklar, şunları kaydetti:

"Karşılıklı uçuşlar gayet iyi gidiyor. İnsan insana temas başladı. İnsanlar rahat gidip geliyorlar. Süreçte gözle görülmeyen şeyler de oldu. Bir Türk vatandaşı vize başvurusunu Tiflis üzerinden yapıyordu çünkü Ermenistan'a ulaşım yoktu. Şimdi internet bağlantısı yapıldı, eskiden Ermenistan'a internet üzerinden ulaşabilme imkanı yoktu. Ermenistan'daki internet bütün Türkiye'ye kapalıydı. Artık açıldı. Konsolosluk işleri son derece iyi yürüyor. Göz önüne yansımayan bazı insani adımlar da atılıyor."

Kaynaklar, Türkiye ile Ermenistan arasında, gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda doğrudan hava kargo ticaretinin önündeki engellerin kaldırılmasının da iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilere önemli katkısının olacağına işaret etti.