Uluslararası kuruluşların ortaklığında yapılan bir çalışma, dünyadaki tüm tek kullanımlık plastik atıkların yarısından fazlasını 20 dev şirketin ürettiğini ortaya koydu. Listede ABD merkezli doğalgaz ve petrol şirketi Exxon Mobil ile dünyanın en büyük kimya şirketi Dow ilk sıralarda yer alırken, uzmanlar iklim krizinin önlenmesi ve sürdürülebilir bir dünya için enerji şirketlerine sıkı denetim ve şeffaflık çağrısı yaptı.

Avustralya’da kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Minderoo Foundation, küresel danışmanlık şirketi Wood Mackenzie, Londra Ekonomi Okulu (London School of Economics) ve Stockholm Çevre Endüstrisi ortaklığında yapılan çalışma, 2019 yılında dünyada en çok plastik atık üreten 20 şirketi ortaya koydu.

Plastic Waste Maker (Plastik Atık Üreticisi) endeksi, yüz maskelerini, şişeleri, kısa ömürlerinin sonunda yakılan veya denizlere bırakılan polimerleri üreten firmaları ilk kez net bir şekilde gösterdi.

DÜNYANIN EN BÜYÜK PLASTİK ATIK ÜRETİCİSİ EXXONMOBİL

ABD merkezli petrol ve gaz şirketi ExxonMobil, dünyadaki en büyük tek kullanımlık plastik atık üreticisi olarak küresel atık dağına her 5,9 milyon ton plastiği ekliyor. Dünyanın en büyük kimya şirketi ABD merkezli Dow 5,5 milyon ton plastik atık üretirken, Çin'in petrol ve gaz kuruluşu Sinopec 5,3 milyon ton plastik atık üretiyor. 

Bununla birlikte, küresel plastik atıkların yüzde 55’ini üreten 20 şirketin 11'i Asya'da, dördü Avrupa'da, üçü Kuzey Amerika'da, biri Latin Amerika'da ve biri Orta Doğu'da bulunuyor. Plastik üretimi ise Barclays, HSBC, Bank of America, Citigroup ve JPMorgan Chase başta olmak üzere önde gelen bankalar tarafından finanse ediliyor.

KİŞİ BAŞINA EN ÇOK PLASTİK ATIK ÜRETİMİ AVUSTRALYA'DA

Bununla birlikte çalışma, Avustralya'nın kişi başına 59 kilogram ile dünyada en çok tek kullanımlık plastik atığı üreten ülkeler listesinde ABD (53 kg), Güney Kore (44 kg) ve İngiltere'den (44 kg) önce birinci sırada yer aldığını ortaya koydu. 

Uzmanlar, en büyük 20 küresel şirketin muazzam plastik atık ayak izinin, 2019'da atılan toplam 130 milyon ton tek kullanımlık plastiğin yarısından fazlasını oluşturduğunu söyledi.

TEK KULLANIMLIK PLASTİĞİN YALNIZCA YÜZDE 15'İ GERİ KAZANILIYOR

Diğer taraftan, tek kullanımlık plastiklerin neredeyse tamamen fosil yakıtlardan üretiliyor. Bu durum ise iklim krizini tetikliyor. Aynı zamanda, geri dönüşümü en zor maddeler oldukları için tek kullanımlık plastikler küresel atık dağları oluşturuyorlar. Her yıl dünya çapında tek kullanımlık plastiğin yalnızca yüzde 10’u ile yüzde 15'i geri dönüştürülüyor.

ŞİRKETLERİN İKİ YÜZLÜ DAVRANIŞINI GÖSTERİYOR

Analiz, ayrıca  dünya çapında neredeyse tüm tek kullanımlık plastik atıkları üreten az sayıdaki petrokimya şirketi ve onların mali destekçilerine benzeri görülmemiş bir bakış sağlıyor. Eski ABD Başkan Yardımcısı Al Gore, “Çığır açan bu analiz, fosil yakıt şirketlerinin ana pazarlarından ikisini (ulaşım ve elektrik üretimi) karbondan arındırırken plastik üretimine geçmeye nasıl koştuklarını ortaya çıkardı. Plastiğin çoğu petrol ve gazdan, özellikle de kırılmış gazdan, yapıldığı için plastik üretimi ve tüketimi iklim krizinin önemli bir faktörü haline geliyor" ifadelerini kullandı.

Öte yandan, özellikle tek kullanımlık plastiklerden kaynaklanan atıklar, çöplüklerde, yol kenarlarında ve okyanusa büyük miktarlar taşıyan nehirlerde birikiyor. Plastik atık krizi her geçen yıl büyüyor ve önümüzdeki beş yıl içinde, tek kullanımlık plastikler için işlenmemiş polimer üretme kapasitesinin yüzde 30'dan fazla büyüyebileceği tahmin ediliyor. 2050 yılına kadar ise plastiğin sera gazı emisyonlarının yüzde  5-10'unu oluşturması bekleniyor.

ŞEFFAFLIK ÇAĞRISI

Çalışmanın yazarları, "Ortaya çıkan tek kullanımlık plastik atığın çoğu, zayıf atık yönetim sistemlerine sahip gelişmekte olan ülkelerde kirlilik olarak sonuçlanacak. Plastik endüstrisinin dünya çapında onlarca yıldır düzenlemeler olmaksızın sınırlı şeffaflıkla çalışmasına izin veriliyor. Bu şirketler, tek kullanımlık plastik krizinin kaynağı: petrol, gaz ve kömür hammaddelerinden işlenmemiş polimerler üretmeleri, plastik ekonomisinin ‘yap ve at’ dinamiğini sürdürüyor” dedi.

Diğer taraftan araştırmacılar, plastik atıklardan geri dönüştürülmüş polimer üretiminin  plastiğin yeniden kullanılması ve ikame malzemelerin kullanılması da dahil olmak üzere döngüsel ekonomiye geçişi baltaladığını ifade etti. . 2019'da tek kullanımlık plastiğin sadece yüzde  2'si geri dönüştürülmüş polimerlerden yapıldı.

Minderoo Vakfı başkanı Dr. Andrew Forrest, "Plastik kirliliği gezegenimizin karşı karşıya olduğu en büyük ve en kritik tehditlerden birisidir. Mevcut görünüm daha da kötüye gidecek ve fosil yakıtlardan üretilen bu plastik üreticilerinin, kontrol edilmeden faaliyetlerine sürdürmelerine izin veremeyiz. Okyanuslarımızın boğulması ve plastiğin sağlığımızı etkilemesi nedeniyle, eylemsizlik döngüsünü kırmak için üreticilerden, hükümetlerden ve finans dünyasından sıkı bir müdahale görmemiz gerekiyor " değerlendirmesinde bulundu.