Gemi battığında, Atina’daki harap olmuş Parthenon’dan çıkarılmış mermer heykelleri taşıyordu. Bu heykeller daha sonraları “Elgin Mermerleri” ya da Parthenon Mermerleri olarak tanınacaktı. Yunan Tanrılarını, kahramanlarını ve hayvanlarını tasvir eden bu muhteşem heykeller, günümüzde British Museum’da sergileniyor. 

Yunanistan Kültür ve Spor Bakanlığı’na bağlı Ephorate of Underwater Antiquities biriminde deniz arkeoloğu olarak görev yapan Dimitris Kuorkoumelis, batıktan çıkarılan küçük objelerin, batan gemideki insanların yaşamlarına dair merak uyandırıcı detaylar ortaya çıkardığını söylüyor. 

Kourkoumelis yaptığı açıklamada “Amaç, insanların gemide nasıl yaşadığını, sadece yolcuların değil aynı zamanda mürettebatın da gemideki hayatının nasıl olduğunu anlamak. Hollanda Utrecht’ten altınlar bulduk, İspanya’ya ve ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’na ait sikkelere de rastladık. Anlayacağınız, Mentor üzerinde oldukça kozmopolit bir grup vardı.” diyor.

Tartışmalı Heykeller

Mentor, Lord Elgin’in yedinci kontu ünvanına sahip İskoç bir soylu olan İngiliz diplomat Thomas Bruce’a ait Amerikan yapımı iki direkli bir gemiydi. Elgin, gemiyi günümüz İstanbul’u olan Konstantinopol’de Osmanlı İmparatorluğu’na Britanya büyükelçisi olarak görevlendirildiğinde topladığı antik eserleri İngiltere’ye taşımak için kullandı. Gemi, Çuha Adası’na kadar gidebildi; ancak kayalıklara çarptı ve kısa sürede suyun 20 metre kadar derinlerine gömüldü. 

Elgin’in sekreteri William Hamilton, dalgıç ekipmanları olmadan batıktaki eşyaları kurtarmak için para karşılığında çalışan sünger dalgıçları tarafından kurtarılan heykelleri gözetlemek için o zamanlar Çuha Adası’nda neredeyse iki yıl geçirdi. 

Bulunan heykeller İngiltere’ye götürüldü ve Elgin onları 1816’da British Museum’a sattı.

Elgin, heykeller için ödeme yaptığını ve böylelikle onları alması için Osmanlı İmparatorluğu’ndan ferman aldığını iddia etti. Ancak bir sivil toplum örgütü olan British Committee for the Reunification of the Parthenen Marbels’a göre bu kararı tasdikleyen herhangi bir kanıt bulunamadı.

Yunanistan 1832’de Osmanlı İmparatorluğu’ndan bağımsızlığını ilan ettiğinde, yağmalanmış sanat eserlerini geri almak için bir seri proje başlattı ve listenin başında  Elgin Mermerleri yer alıyordu. O zamandan beri her Yunan hükümeti, heykellerin geri gönderilmesi için British Museum’a talepte bulundu. Ancak British Museum, onları geçici olarak ödünç vermeyi teklif ederek günümüze kadar bu talebi reddetti.

Ünlü Gemi Batığı

Kourkoumelis, Yunan hükümetinin gemi enkazını korumak için yasa çıkardığı ve devlet arkeologlarını resmi olarak görevlendirdiği 2009’dan beri her yaz Mentor gemisinin enkazına yapılan dalış keşiflerini yönetiyor. 

Kourkoumelis’e göre Mentor’un yapısı, Akdeniz’deki diğer benzer gemilerin yapısından oldukça farklı. “Amerikan gemileri açık denizlere seyahat etmek için inşa edildi ve bu yüzden çok daha sağlamlar; bu tarz bir gemi üzerinde çalışmak oldukça ilginç.”

Ahşap tekne, şimdilerde 200 yıldan fazla bir süredir sular altında kaldıktan sonra çürümeye başladı ve Kourkomelis’e göre sadece birkaç yıl daha kazı yapma imkanı sağlayabilecek.

Elgin koleksiyonundan daha fazla parça bulunamadı, ancak enkazdan yıllar boyunca battığı anlarda içinde olan yolculara ait altın mücevherler, tarihi paralar ve Yunan çömleklerinin de dahil olduğu sayısız küçük obje kurtarıldı.

Geçen yıl bulunan eşyaların arasında iki adet ahşap satranç taşı -daha önceki yıllarda aynı setin altı parçası bulunmuştu- ve kart oynamak için kullanılan bir metal jeton ya da madeni para da vardı.

Arkeologlar, çoğu Atina’daki Akropolis Müzesi’nde sergilenecek olan bütün parçaları bilimsel olarak incelemeyi planlıyor, diyor Kourkoumelis. Müze, kalan Parthenon heykellerini sergiliyor ve Elgin Mermerleri’nin Yunanistan’a geri dönmesi ihtimalini göz önünde bulundurarak onların yerlerini ayırmış durumda.

“Son dönem Yunan tarihinin en sancılı bölümlerinden biri ile ilişkili olan gemide kazı yapıyoruz. Bence sadece parçaları istemediğimizi, aynı zamanda içinde olan her şeyin korunması için çalıştığımızı da göstermek oldukça önemli.” diyor Kourkoumelis.