Amerika Birleşik Devletleri’nin Minneapolis şehrinde 25 Mayıs günü, Amerikan polisinin siyahi George Floyd’u öldürmesi sonucu, bu olayın tüm dünyada ırkçılık karşıtı protestolara dönüşmesi sadece polis şiddeti üzerinden açıklanabilir mi? Gelişmiş ülkelerde siyahilerin ülke ekonomisine katkısı ve istihdam oranı süregelen çatışmaları nasıl alevlendiriyor?

Kovid-19 salgınının yarattığı korku ortamında dahi siyahi ırkın sokağa dökülmesinin temelleri çok öncesine dayanıyor. “Transatlantik köle ticareti” olarak da bilinen akım ilk olarak Portekizlilerin 16. yüzyılda Afrika kıtasından Brezilya topraklarına getirdikleri köleler ile başladı. İngiltere, Fransa ve İspanya’nın da dahil olduğu ticaret, yerel Afrikalı liderler tarafından satılan kölelerin daha çok tarım ve maden işletmelerinde çalıştırılmasıyla gerçekleşiyordu. 17. ve 18. yüzyılda da devam eden bu ticaret, ABD’nin üçüncü Başkanı Thomas Jefferson’ın öncülüğünde 'köleliğin yasaklanma' fikri, diğer ülkelerde de yankı buldu.19.yy’ın başlarında İngiltere’nin de dahil olmasıyla köle ticareti birçok ülke tarafından yasaklandı.

Irksal eşitlik, gelişmiş ülkelerde yasalarla belirlenmiş olsa da, dünya genelinde sosyoekonomik düzeyde yeterli olmadı. George Floyd’un öldürülmesinin ardından Amerika’da başlayan ve tüm Avrupa’ya yayılan gösterilerin altında yatan sebepler polis şiddeti ve davranışsal ayrımcı söylemlerden daha fazlasına işaret ediyordu. Amerika Birleşik Devletleri’nde ayrımcılık hukuksal olarak yasaklanmış olsa da, Afroamerikalıların beyazlara göre daha düşük gelir, eğitim ve sağlık koşullarına sahip olduğu biliniyor.

Fed Başkanı Jerome Powell, 10 Haziran’da yapmış olduğu konuşmasında pandeminin sonucu olarak hem ABD’de hem de dünyada hafızalardaki en büyük ekonomik şokun yaşandığını kaydetti. 50 yılın en düşük işsizliğinden 90 yılın en yüksek işsizliğine ulaşıldığının altını çizen Powell, ABD’deki hanehalkı servetinin 6,5 trilyon dolar eridiğini söyledi.

Peki, ekonomideki küçülme sosyal hayatta Amerikan vatandaşlarını aynı oranda mı etkiliyordu?

Kaynak: Institute for Policy Studies

Washington D.C’de siyasi bilimler ve ekonomik konular üzerine araştırma yapan Institute for Policy Studies’in raporuna göre, 18 Mart ve 19 Mayıs tarihleri arasında Amerikalı milyarderlerin toplam serveti yüzde 15 artarak 434 milyar dolara ulaştı. Forbes verilerinden derlenen rapora göre ABD'nin en zengin 5 insanı olan: Jeff Bezos, Bill Gates, Mark Zuckerberg, Warren Buffett ve Larry Ellison'ın toplam serveti 2 ay içinde yüzde 19.2 artış göstererek toplamda 75.5 milyar dolar yükseldi. Yayımlanan raporda, servet artışlarının önemli bir kısmının hisse senetlerindeki yükselişten kaynaklandığı belirtiliyor.

Gelir dağılımdaki eşitsizliğe ayna tutan bir başka veri ise ABD İşgücü İstatistikleri Bürosu'ndan geldi. 2020 yılı ilk çeyreğinde etnik gruplar arası gelir dağılımını gösteren tabloya göre, beyazlar haftalık olarak 979 dolar kazanırken, siyahların 775 dolar kazandığı kaydedildi.

Kaynak: ABD İşgücü İstatistikleri Bürosu

ABD’de yaşayan siyahilerin ekonomik olarak daha düşük gelir seviyesine sahip olmaları sağlık koşullarını da doğru orantıda etkiliyordu. Brookings Enstitüsü’nün yapmış olduğu araştırmaya göre ABD’de Kovid-19 virüsü sebebiyle hayatını kaybedenlerin etnik yapıları incelendiğinde, 45-54 yaş aralığındaki siyahi ırk ve latin kökenlilerin, hayatını kaybeden beyazlara göre 6 kat daha fazla olduğu görüldü.

Bu oranın yüksek olması kesin olmamakla birlikte birçok sebebe bağlanabilir: Sağlık sigortasına sahip kişi sayısının siyah ve latin kökenlilerde daha az olması, düşük gelir seviyesine bağlı olarak yetersiz beslenme ve çalışma koşullarında sosyal mesafenin sağlanamaması gösterilen olası nedenler arasında yer alıyor. ABD’de pandemi sürecinde netlik kazanan ırklar ve etnik kökenler arası yaşanan eşitsizliğin çözülebilmesi için önümüzdeki yıl yönetimi devralacak olan hükümetin ivedelikle sağlık ve gelir dağılımı üzerine yapıcı reformlar getirmesi bekleniyor.

Zeynep Bayar/ Bloomberg HT Editörü