Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın himayelerinde, Milli Eğitim Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında 2016'da imzalanan işbirliği protokolü çerçevesinde İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü koordinatörlüğünde Puşide Projesi başlatıldı.

İstanbul Türbeler Müze Müdürlüğü tarafından belirlenen liste doğrultusunda hareket eden kurum, Osmanlı hanedan türbelerine yönelik çalışmalar yürütüyor.

Enstitü Müdürü Nazan Suna Alpural, AA muhabirine yaptığı açıklamada, enstitünün Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı bir yaygın eğitim kurumu olarak Türk mirasının geleneksel sanat ve zanaatlarını eğitim ve üretim yoluyla gelecek kuşaklara aktarmak, bu kıymetli hazineyi ulusal ve uluslararası platformlarda tanıtmak amacıyla çalışmalar yaptıklarını söyledi.

İstanbul Türbeler Müze Müdürlüğü işbirliğinde 15 olgunlaşma enstitüsüyle beraber yürütülen projenin detaylarını anlatan Alpural, "Desenlerin, vektörel çizimleri ve arşiv çalışmaları enstitümüz tarafından yapılmaktadır. Tasarımı ve kesimi yapılan desenler farklı illerdeki olgunlaşma enstitüleri ile paylaşılmaktadır. Bu enstitülerde işlenen puşideler daha sonra kurumumuza gönderilmektedir. Kurumumuz da İstanbul Türbeler Müze Müdürlüğü ile birlikte sandukaların peyderpey örtülmesini sağlamaktadır." dedi.

Alpural, puşidelerin tasarımı sürecinde, türbelerin mimarisine ve özelliklerine uygun desenlerin enstitünün tasarım ekibince yürütülen çalışmalar sonucunda hazırlandığını aktardı.

Türbelerde var olan puşidelerin onarımı ve bakımına yönelik de çalışmalar yürüttüklerini belirten Alpural, bu kapsamda Nakşidil Valide Sultan Türbesi envanterine kayıtlı 7, Pertevniyal Valide Sultan Türbesi envanterine kayıtlı 3 puşide için enstitünün laboratuvarında restorasyon ve konservasyon işlemlerinin devam ettiğini söyledi.

15 olgunlaşma enstitüsünde çalışmalar yürütülüyor

Proje kapsamında aralarında Hatice Turhan Valide Sultan, Nakşidil Valide Sultan, Nevfidan Kadın Efendi ve Cedid Havatin olmak üzere 9 türbe için 29 sanduka örtüsünün işlemesi enstitüler tarafından hazırlanırken, üretimi tamamlanan 87 puşideden 45'inin ait oldukları türbelerdeki sandukalarına örtüldü.

İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsünde ise araştırma ve kitap, desen arşivi ve tasarımı, üretim, restorasyon ve konservasyon çalışmaları için 23 kişi görev alıyor.

Projede görevli usta öğretici Derya Adıgüzel, döneme ait eserlere bakıldığında "Maraş işi" ya da bir diğer adı "dival işi" olan teknikle puşide desenlerinin çoğunlukla çirişli kartonda hazırlandığını daha sonra desenlerin kesilip kumaş üzerine aplike edildiğini, ardından alttaki pamuk ya da ipek iplik işlemelerin üstüne sırma yani metal telle işlemeler yapıldığını anlattı.

Usta öğretici Mehtap Erdoğan, yeni yapılan projelerde de geçmişte yapılan tekniklerin benzerini uyguladıklarını, desenlerin tasarım atölyesinde hazırlandığını, kadife kumaş üzerine çirişli kartonun aplike edildiğini ve alt ipliği bal mumu ile sağlamlaştırdıklarını, üst iplikte sim kullanıldığını belirtti.

Puşidelerin yapılış sürecine de değinen Erdoğan, "Desenler büyüklüğüne göre değiştiği için 6 ay - 1 yıl süre içerisinde de tamamlanabilen projelerimiz var. Süre, puşidenin küçüklüğüne ve büyüklüğüne göre değişiyor. İki gövde, baş ve ayak künyeleri olarak 4 parçadan bir puşide tamamlanıyor." dedi.

Desen arşivlerinin kitap yolculuğu

İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsünün proje kapsamında yaptığı bir diğer çalışma ise puşidelerin süsleme ve teknik özelliklerinin anlatıldığı kitapların hazırlanması.

Bu bağlamda, 2017 yılında "Osmanlı Hanedan Türbelerindeki Maraş İşi Puşideler" kitabı, 2021 yılında bu kitabın 2. baskısı olan "Osmanlı Hanedan Türbelerindeki Dival İşi Puşideler" ile "Mihrişah Valide Sultan Türbesi ve Puşideleri", "Sultan Reşad Türbesi ve Puşideleri" ve "Yavuz Sultan Selim Türbesi ve Puşidesi" olmak üzere 4 kitap yayınlandı.

Puşidelerin, türbeleri ile birlikte ele alındığı kitaplar, türbelerin mimarisini ve tarihini, türbelerde medfun olan kişilerin hayatını ve hayratını, puşidelerin ölçülerini, desenlerini, renklerini, kumaş bilgilerini, fotoğraflarını ve çizimlerini, puşide üzerindeki Arapça ve Osmanlı Türkçesi ibareleri ve Türkçe okunuşlarını, proje için yapılan çalışmaların fotoğraflarını içeriyor.