Hazine ve Maliye Bakanlığı 31 Ekim 2019 tarihi itibariyle merkezi yönetimin toplam borcunu açıkladı. Buna göre merkezi yönetim brüt borç stoğu 1 ayda 21 milyar liralık artışla tam olarak 1 trilyon 260 milyar 725 milyon lira olarak gerçekleşti.

Bu borç son tahlilde tüm yurttaşlar tarafından finanse edilecek. Borcu çoluk çocuk, genç yaşlı 82 milyon yurttaş cebinden ödeyip bitirmek istese her yurttaşın 15 bin 374 lira ödemesi gerekiyor. Okunması dahi zor hale gelen borç son aylarda sert şekilde artıyor.

Buna karşılık kamunun elindeki Merkez Bankası varlıkları, işsizlik sigortası fonundaki tutar ve kamunun diğer tüm finansal varlıkları aynı oranda artmayınca 1 yılda neredeyse 2’ye katlanan kamu net borç tablosu ortaya çıkıyor. Devlet borçlarına mercek tuttuk, henüz toplam borç stoğu döndürülebilse de artış hızı korkutucu boyutlarda.

BORÇ 1 YILDA 176 MİLYAR TL ARTTI

Özellikle son 2 yılda borç tutarı sert şekilde artıyor. 2017’nin ekim ayında 867 milyar lira olan borç 2018 ekim ayında 1 trilyon 83 milyar liraya yükseldi. Geçen yıldan bu yana ise tam 176 milyar TL artışlar 1 trilyon 260 milyar TL’yi geçti.

Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre bu borcun 638,5 milyar liralık kısmı Türk Lirası cinsinden borçlar iken, 622,2 milyar liralık kısmını döviz cinsinden borçlar oluşturuyor. Üstelik bu tutarlara Sosyal Güvenlik Kurumu ve belediyelerin borçları da dahil değil.

1 YILDA ALINAN BORCUN YÜZDE 64'Ü EYT SORUNUNU ÇÖZÜYORDU

Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) kapsamında 5 milyon 954 bin 225 kişi var. Bu kişilerin erken emekli olmasının getireceği maliyet sosyal güvenlik uzmanı Okan Güray Bülbül tarafından hesaplandı. Maliyet kriterleri olarak emekli olacak kişinin ödemeyeceği prim, sağlık hizmeti ve emekli olması öngörülen toplam süre baz alındı. Bu kapsamda 10 ayrı analiz yapıldı. Ortaya çıkan tabloya göre erken emekliliğin bütçeye yıllık maliyeti 113 milyar lira olarak belirlendi. Son 12 ayda ilaveten alınan 176 milyar lira borç düşünüldüğünde borcun yüzde 64’ü ile EYT sorunu çözülebiliyordu.

KİŞİ BAŞINA DÜŞEN BORÇ 5 YILDA 2'YE KATLANDI

Söz konusu borç devlet borcu olduğu için yükü yurttaşın sırtında. 2014 yılı ekim ayında 776,9 milyar lira borcu olan merkezi yönetimin kişi başına düşen borcu 7 bin 746 liraydı. Bu tutar istikrarlı bir şekilde yükseldi. 2019 ekim ayına gelindiğinde ise kişi başına düşen borç 5 yıl öncesine göre yüzde 100 artışla 15 bin 374 liraya fırladı.

BORÇ ARTIŞININ NEDENİ BÜTÇE AÇIĞI

Ekonomik büyümenin yavaşlamasıyla hazine vergi toplamakta zorlanmaya başladı. Hükümet ise sermayedarlara verilen teşvikler ile büyümeyi hızlandırmaya çalışan maliye politikası izledi. Bütçedeki israf kalemleri de kısılmayınca ortaya çıkan sonuç devasa bütçe açığı oldu. 2019 yılı için planlanan bütçe açığı 80 milyar liraydı. Ancak yılın ilk 10 ayında bütçe açığı 100,7 milyar lirayı aşmış oldu. Üstelik 2019 yılında TCMB ihtiyat akçesi, imar barışı gibi tek seferlik gelirler olmasaydı bütçe açığı yaklaşık 150 milyar lira olacaktı.

Merkezi yönetimin kişi başına düşen borcu;

2009: 6 bin 46 lira

2010: 6 bin 245 lira

2011: 6 bin 852 lira

2012: 7 bin 110 lira

2013: 7 bin 505 lira

2014: 7 bin 746 lira

2015: 8 bin 620 lira

2016: 9 bin 100 lira

2017: 10 bin 737 lira

2018: 13 bin 216 lira

2019: 15 bin 374 lira