Kral 3. Charles'ın imzasından sonra plan yasalaşacak.

İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, son görüşme öncesi Ruanda'ya ilk uçuşların 10-12 hafta içinde başlayacağını duyurmuştu.

Hükümet, Fransa üzerinden Manş Denizi'ni geçerek İngiltere'ye ulaşan botların sayısını bu yolla azaltmayı amaçlıyor.

Plan ilk kez dile getirildiği günden bu yana hararetli tartışmalara neden oldu.

Kasım ayında İngiltere Yüksek Mahkemesi planın yasalara aykırı olduğuna hükmetmişti. Bu kararda özetle mevcut İngiltere yasalarına göre Ruanda'nın güvenli bir ülke olarak değerlendirilemeyeceği sonucu açıklanıyordu.

Hükümet bunun üzerine planı sürdürebilmek için 'Ruanda'nın Güvenliği' başlıklı yasa tasarısı hazırladı ve Salı sabah saatlerine kadar Parlamento bu yeni tasarıyı görüştü.

Tasarı daha önce Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası arasında defalarca gidip gelmişti.

Tasarının Parlamento'dan geçmesi sonrası Fransa'nın kıyı kenti Calais'den yayın yapan BBC ekibi, İngiltere'ye geçmek için bota binen göçmenleri görüntüledi.

Fransız polisi, bu sabah saatlerinde yaşanan bir olayda içinde 100'den fazla göçmenin bulunduğu bir botun devrildiğini ve en az beş kişinin öldüğünü duyurdu.

Ruanda sığınma planı nedir?

Hükümetin planı kapsamında İngiltere'ye yasa dışı yollarla giren bazı sığınmacılar Ruanda'ya gönderilebilir ve sığınma başvuruları orada değerlendirilebilir.

Başvurusu başarılı olanlara mülteci statüsü verildikten sonra Ruanda'da kalmalarına izin verilebilecek.

Başvurusu başarılı olmayanlar, Ruanda'ya başka bir sebeple yerleşmeyi talep edebilir veya "güvenli bir diğer üçüncü ülkeye" sığınma başvurusunda bulunabilir.

Tasarıya göre hiçbir sığınmacı İngiltere'ye geri dönmek için başvuruda bulunamıyor.

Hükümet böylece insanları botlarla Manş Denizi'ni geçerek İngiltere'ye gelmekten caydıracağını savunuyor.

Ruanda'ya kaç sığınmacı gönderilebilir?

Teknik olarak 1 Ocak 2022'den sonra İngiltere'ye yasa dışı yollarla giren herkes, sayı sınırlaması olmaksızın Ruanda'ya gönderilebilecekti.

İlk uçuşun Haziran 2022'de yapılması planlanıyordu, ancak yasal itirazların ardından iptal edildi.

Henüz hiçbir sığınmacı Ruanda'ya gönderilmedi.

Başbakan Rishi Sunak, 22 Nisan'da düzenlediği basın toplantısında "sığınmacıları Ruanda'ya taşıyacak ilk uçuşun 10-12 hafta içinde kalkacağını" söyledi.

Bu Haziran sonu Temmuz başında ilk uçakların kalkabileceği anlamına geliyor. Sunak daha önce uçuşların 2024 baharında başlayacağını söylemişti.

Uçaklarda kaç kişinin bulunacağına dair ayrıntı vermekten kaçınsa da Sunak "yaz mevsimi boyunca ve sonrasında ayda birden fazla uçuş" olacağını belirtti.

Başbakan ayrıca hükümetin "bir havalimanını beklemeye aldığını" ve ticari uçakların kullanımı için rezervasyon yaptığını paylaştı.

Sunak, ülkedeki geri gönderme tesis sayısının 2 bin 200'e çıkarıldığını, sürecin hızlı ilerleyebilmesi için 200 eğitimli görevli, 25 mahkeme salonu ve her türlü davaya bakabilecek 150 hakimin hazır olduğunu da ekledi.

Başbakan ayrıca "yasa dışı göçmenlere Ruanda'ya kadar eşlik etmeye hazır 500 yüksek eğitimli kişi" olduğunu ve 300 kişinin daha eğitileceğini belirtti.

İngiltere'ye göç ne durumda?

İngiltere İçişleri Bakanlığı verilerine göre 2018'den bu yana ülkeye yasa dışı göçte önemli bir yükseliş kaydedildi.

2022 yılında ülkeye botlarla en çok giriş yapan Arnavutluk vatandaşları oldu.

Arnavutluk ile yapılan anlaşma uyarınca İngiltere, ülkeye vizesiz giren göçmenleri hızla geri göndermenin yanı sıra İngiliz Sınır Gücü görevlilerini Tiran Havaalanı’nda yasa dışı göçü ve organize suçu engellemek için konuşlandırabiliyor.

2023'te Afganistan ilk sırada yer alırken Türkiye üzerinden gelen göçmenler de üçüncü sıradaydı.

İçişleri Bakanlığı verilerine göre Haziran 2022-Haziran 2023 arasında İngiltere'ye yasal yollarla göç eden kişi sayısı 672 bindi.

Bakanlığa göre pandemi öncesine göre önemli bir artış kaydedilirken Aralık 2022'den sonra düşüş yaşandı.

Aralık 2022'de net göç 745 bindi.

Yüksek Mahkeme kararı neydi?

Kasım 2023'te İngiltere’de Yüksek Mahkeme, hükümetin sığınmacıları Ruanda’ya gönderme planının yasalara aykırı olduğuna hükmetti.

Mahkeme göçmenleri plan kapsamında kendi ülkelerine geri gönderilme riskiyle karşılaşabileceğini söyledi.

Bu durum, İngiltere'nin de taraf olduğu ve işkence ile insanlık dışı muameleyi yasaklayan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı.

Kararda ayrıca Ruanda'nın insan hakları standartlarının altına düştüğü ve geçmişte mültecilere yönelik endişe verici eylemlerde bulunduğu bildirildi.

Yargıçlar, 2021 yılında İngiltere hükümetinin Ruanda'yı "yargısız infazlar, gözaltında ölümler, zorla kaybetmeler ve işkence" nedeniyle eleştirdiğine dikkat çekti, 2018 yılında Ruanda polisinin protestocu mültecilere ateş açtığı bir olayın da altını çizdi.

Plan neden hala tartışılıyor?

Yüksek Mahkeme kararının ardından hükümet, Ruanda'nın güvenli bir ülke olduğunun yasalarda açıkça belirtilmesi için yeni bir yasa tasarısı hazırladı.

Hem Avam Kamarası hem de Lordlar Kamarası'nda onaylanması gereken bu yasa tasarısı, Yüksek Mahkeme kararının sonuçlarından kaçınmak için mahkemelerin İnsan Hakları Yasası'nın önemli bölümlerini göz ardı etmelerini gerektiriyor.

Tasarı bunun yanı sıra mahkemeleri Ruanda'ya sınır dışı edilmenin önünde engel teşkil eden diğer yasaları ya da Mülteci Sözleşmesi gibi uluslararası kuralları göz ardı etmeye zorluyor.

Bazı milletvekilleri, uluslararası hukuku çiğnediğine inandıkları için yasayı eleştirirken diğer bazı milletvekilleri de yeterince ileri gitmediğini savunuyor.

Yasa tasarısı Avam ve Lordlar Kamaraları arasında gidip geldi

Tasarı, bazı Muhafazakar Partili milletvekillerinin itirazlarına rağmen 17 Ocak'ta Avam Kamarası tarafından kabul edildi.

Yasa bunun ardından Lordlar ve Avam Kamaraları arasında defalarca gidip geldi.

Lordlar Kamarası mevzuatın değiştirilmesi yönünde oy kullansa da milletvekilleri bu değişikliklerin tamamına itiraz etti.

Salı sabaha karşı yapılan son oturumda, yasada değişiklik önerisi bulunan son Lordlar Kamarası üyesi de bu öneriyi geri çekti ve tasarı Avam Kamarası'ndan geçti.

Ruanda ile yapılan yeni anlaşma nedir?

İngiltere hükümeti son dönemde Ruanda ile yeni bir göç anlaşması imzaladı.

İçişleri Bakanı James Cleverley, anlaşmanın Ruanda'ya gönderilen hiç kimsenin kendi ülkesine geri gönderilme riskiyle karşılaşmayacağını garanti ettiğini söyledi.

Anlaşma, yeni bir bağımsız izleme komitesinin Ruanda'nın yükümlülüklerine uymasını sağlayacağını ve İngiliz yargıçların yeni bir temyiz sürecine dahil edileceğini belirtiyor.