Rus deniz harp tarihinin iki önemli ismi olan Amiral Makarov ve Amiral Grigorovich'in isimlerinin verildiği iki Rus firkateyninin Türk Boğazlarından geçerek, Doğu Akdeniz’e intikale yöneldiklerinin haber olması, kamuoyunda farklı değerlendirmelere neden oldu. Rusların, bu iki geminin isimleri üzerinden, geçen hafta Suriye’de yaşadığımız acı kayıplarımız sonrasında, Türkiye’ye önemli mesajlar verdiği yönünde yorumlar ortaya çıktı. Elbette, isimler üzerinden manidar sayılabilecek birçok yorum yapılabilir. Ancak genel prensip, hangi geminin harekâta hazırlık durumu iyi ise o gemi göreve gönderilir. Bu isimlerin verildiği gemilerin, hassas bir dönemde boğazlardan geçiyor olmasının; bizlere manidar gelebilecek çağrışımları hatırlatması elbette doğaldır. Ancak, tarihi isimlere takılarak, mesaj verildiğini düşünmektense; Rus Karadeniz Filosunun iki yeni fırkateyninin neden Doğu Akdeniz’e gönderildiği üzerinde bir değerlendirme yapmanın daha uygun olacağı kanaatindeyim. 

Suriye özelinde başlatılan Rus deniz harekâtı ve faaliyetlerine çoğunlukla Severomorsk merkezli Kuzey Filosu ile Novorossiysk merkezli Karadeniz Filosuna bağlı unsurların katıldığı görülmektedir. Bölgedeki gemi değişimlerinin bu iki filo üzerinden olduğu açık kaynaklara yansımaktadır. Mümkün olduğunca, yeni gemilerin görevlendirilmesine dikkat edildiği anlaşılmaktadır.

Diğer yandan, Suriye’deki Rus kara, deniz ve hava unsurlarına yönelik lojistik desteğin de çoğunlukla Karadeniz Filosuna bağlı bir kısım unsurlarca gerçekleştirildiği görülmektedir. Bunu, açık kaynaklara sıklıkla yansıyan Türk Boğazlarından geçen Rus harp gemileri haberlerinden anlıyoruz. Bu mealde verilen haberlerde, geçiş yapan gemilerin gösterilen fotoğrafları dikkatlice incelendiğinde; örneğin, ‘‘Ropucha’’ sınıfı olarak bilinen, Azov (151) ve Yamal (156) ya da ‘‘Alligator’’ sınıfı Saratov (150) ve Nikolay Filchenkov (152) isimli amfibi ancak kargo taşıyan gemilerin sıkça geçiş yaptıklarını görebiliriz. Diğer yandan, bazı kritik önemli malzemelerin hava yoluyla da taşındığı açık kaynaklarda yer almıştır.

Fotoğraf No:1- Yamal (156)

Kaynak: https://www.hurriyet.com.tr/rus-savas-gemisi-yamal-canakkale-bogazindan-40607922

       Bu açıdan bakıldığında, Suriye’deki harekâtın desteklenmesi kapsamında Rus Karadeniz Filosunun, Rusların can sularından biri olduğu düşünülebilir. Bunun böyle olması ise gayet normal, çünkü Suriye’ye en yakın Rus ana karası Karadeniz’de bulunmaktadır.

       Ancak, isimlerinin manalarıyla ve verdikleri düşünülen olası mesajlarla gündeme gelen Amiral Grigorovich (494) ve Amiral Makarov (499)’un, açık kaynaklara göre, bu son dönemde Suriye’ye gönderilmeleri gerçekte ne anlama geliyor olabilir?

       Tartus limanında bulunan Rus harp gemilerinin en son durumu, geçen yılın eylül ayı itibarıyla, bazı yabancı açık kaynaklarda yer almıştır. Üstelik bu bilgilerin, bölgedeki Rus Görev Birlik Komutanı olduğunu tahmin ettiğim bir deniz albayının ağzından verildiği görülmektedir. Tabi, ne olursa olsun bu tip bilgilerin teyidinin mutlaka yapılması gerekir. Ancak meseleleri dışarıdan bakıp yorumlayan biri olarak böyle bir şansım yok. Netice itibarıyla bu açık bilgileri, gerçeğe en yakın olduğunu farz ederek bir olasılık değerlendirmesi yapmaktan başka bir seçeneğim bulunmamaktadır.

Fotoğraf No:2- Tartus limanında konuşlu bir kısım Rus harp gemileri

Kaynak: https://www.navytimes.com/news/your-navy/2019/09/27/naval-base-in-syria-anchors-russia-to-mediterranean/

O takdirde, bu bilgiler ışığında baktığımızda; Eylül 2019 sonu itibarıyla Tartus limanında, 2 adet fırkateyn, 2 adet korvet, 3 adet keşif/karakol botu, 3 adet lojistik destek gemisiyle birlikte 2 adet dizel-elektrikli denizaltının konuşlandırıldığı anlaşılmaktadır.

Bu gemilerden isim ve sınıfları bilinenlerin:

Fırkateynlerin, Kuzey Filosuna bağlı Slava sınıfı Mareşal Ustinov (055) ile Karadeniz Filosuna bağlı Grigorovich sınıfı Amiral Makarov (499), Korvetlerden birinin, Hazar Filosuna bağlı Buyan-M sınıfı Veliky Ustyug (651), Denizaltıların ise, Varshavyanka sınıfı oldukları anlaşılmaktadır.

     Bu bilgilerden hareketle, örneğin ismiyle mesaj verildiği iddia edilen Makarov’u bir inceleyelim.

Eylül 2019 sonu itibarıyla Tartus’ta bulunan Amiral Makarov (499) gemisi, bir başka açık kaynakta Aralık 2019 ayında Karadeniz’e çıkmak üzere Çanakkale Boğazından giriş yapmış gözüküyor. İsmiyle gündeme gelen bu gemi; demek ki aralık ayında bitirdiği Tartus görevi sonrası 2 ay Karadeniz’de kalıp, Şubat 2020 sonunda diğer gemiyle birlikte, büyük bir olasılıkla, yeniden Tartus’a hareket ediyor.

Fotoğraf No:3- Amiral Makarov (499)

Kaynak: Google Görsel

O takdirde, alışageldiğimiz rotasyon yaklaşımıyla meseleye baktığımızda; Tartus’ta aralık ayı sonu görevini bitiren geminin yerine aynı filodan bir başka geminin görevlendirilmesi daha mantıklı gözükmektedir. Oysa öyle olmuyor. O zaman, Karadeniz Filosunda hazır gemi mi yok ya da görülen lüzum üzerine ihtiyaca binaen Tartus’taki mevcut daha da mı güçlendirilmek isteniyor? Soruları elbette çoğaltabiliriz. Rotasyon süreleri farklı olabileceği gibi Tartus’daki gemilerden bir ya da birkaçının arıza ve onarım ihtiyacının baş göstermiş olabileceği de dikkate alınmalıdır.

Sebepleri açık kaynaklardan takip edebilmek oldukça zor. Ancak, belki şunu söyleyebiliriz: Kalibr, Oniks ya da Zirkon gibi güdümlü mermi sistemlerini üzerlerinde bulunduran Amiral Grigorovich (494) ve Amiral Makarov (499) Suriye’ye gönderiliyorlarsa; manidar mesajlardan ziyade bu görevlendirmelerin, Suriye’deki son kritik gelişmeler kapsamında bölgedeki Rus Deniz Görev Birliğini güçlendirme amaçlı olduğunu düşünebiliriz. Eylül 2019 sonu itibarıyla açık kaynaklara yansıyan Tartus limanında bulunan gemilerin mevcuduna, bu iki geminin ilave edilmesi ihtimali; bölgede farklı bir güç tablosunun ortaya çıkarılmasına yardımcı olabilir. Netice itibarıyla, bölgedeki gelişmeleri dikkate alarak, işi şansa bırakmak istememiş olabilirler. Elbette bu bir olasılık. Tabi, bunu böyle söyleyebilmemiz için de Novorossiysk ve Tartus’daki gemilerin, bakım, onarım, eğitim ve harekâta hazırlık durumlarını tam olarak ve an itibarıyla bilmemiz gerekir.

Diğer yandan şubat ayı itibarıyla, Rusya'nın askeri kargo uçaklarıyla Hazar ve İran üzerinden Suriye'de bulunan Su-24 savaş uçaklarını takviye ettiği bilgileri açık kaynaklarda yer almıştır.

Suriye’deki hava meydanlarının durumları ve alt yapıları ile Doğu Akdeniz’in hava ve deniz alanlarının kontrolünün etkin bir şekilde sağlanması zarureti dikkate alındığında; Ruslar, komuta kontrol gemisi görevini sürdürebilecek, ancak aynı zamanda hava üstünlüğünü de elinde tutabilmelerine yardımcı olabilecek hareketli bir platform ihtiyacını, 2016’nın sonlarında Amiral Kuznetsov (063) uçak gemisiyle denemişlerdi. Gemide konuşlu 10 adet Su-33 ve 4 adet MİG-29KR uçağı bulunmaktaydı. 2017’nin başlarında geri dönen Kuznetsov (063), toplam 3 yıllık bir modernizasyona tabi tutulmaya başlandı. Bu süre zarfında havuz kazaları ve çıkan yangınlarla oldukça zaman kaybedildiği anlaşılmaktadır.

Kuznetsov’u yeniden sahaya getiremeyen Ruslar, askeri kargo uçaklarıyla Su-24 takviyesi yaparken; diğer yandan, kısa zaman aralıklarıyla, Tartus’taki gemi sayılarını artırma yoluna gidiyor olabilirler. Bu artışın, Libya’daki olası gelişmeler için de düşünülmüş olabileceği değerlendirilebilir. Örneğin, 22 Ağustos 2018 tarihinde bölgedeki Rus gemilerinden fırlatılan Kalibr füzeleriyle 100 atışın yapıldığı ve Suriye topraklarındaki 166 adet hedefin vurulduğunun açık kaynaklara yansıdığını unutmayalım. Bu nedenle Ruslar, Kalibr füzeleriyle denizden karadaki olaylara müdahale yeteneği olan Amiral Grigorovich (494) ve Amiral Makarov (499)’la bölgeyi takviye etmek istemiş olabilirler. Bu durum, harekât yaptığımız İdlib’te ve diğer yerlerde dikkate almamız gereken önemli bir tehdit haline gelebilir bir mahiyet taşımaktadır.

Sonuç itibarıyla, İdlib’de 36 askerimizin şehit edilmesiyle birlikte büyük bedeller ödediğimiz bu bölgede; Ruslar, kalıcılıklarını perçinlemenin yollarını aramaktadırlar. Acı kayıplarımız sonrasında başlatılan ‘‘Bahar Kalkanı’’ harekâtıyla birlikte, Suriye’nin mevcut anlaşmalar kapsamındaki sınırlarına geri çekilmesini hedefliyoruz. Ancak, çelişkiler içindeki bir bölgede önümüzü görmeye çalıştığımızı unutmayalım. Gemi isimleri üzerinde yoğunlaşmak yerine, Rusların Karadeniz ve Kuzey Filolarının bölgedeki sirkülasyonları ile değişkenlik gösterebilen görev organizasyonlarını; Doğu Akdeniz, Suriye ve Libya’daki askeri faaliyetlerimiz açısından dikkate almanın daha faydalı olacağını düşünüyorum. Şehitlerimize Allah’tan rahmet, ailelerine baş sağlığı diliyorum.

Not: Gemi isimlerinin yanında parantez içinde verilen rakamlar, gemilerin borda numaralarıdır.

Kaynaklar:

‘‘Rus savaş gemisi 'Yamal', Çanakkale Boğazı'ndan geçti’’, Hürriyet Gazetesi, 12 Ekim 2017, https://www.hurriyet.com.tr/rus-savas-gemisi-yamal-canakkale-bogazindan-40607922  (01 Mart 2020)

‘‘Rus savaş gemisi İstanbul'dan geçti’’, Milliyet Gazetesi, 02 Haziran 2017, https://www.milliyet.com.tr/gundem/rus-savas-gemisi-istanbuldan-gecti-2461483 (01 Mart 2020)

Karmanau, Yuras, ‘‘Naval base in Syria anchors Russia to Mediterranean’’, Navy Times, 26 Eylül 2019,  https://www.navytimes.com/news/your-navy/2019/09/27/naval-base-in-syria-anchors-russia-to-mediterranean/ (01 Mart 2020)

Karmanau, Yuras, ‘‘Russia plans to invest $500 million in its only navy base outside the former Soviet Union — here's what it's like there’’, Business Insider, 18 Aralık 2019, https://www.businessinsider.com/base-in-syria-helps-russia-expand-presence-in-mediterranean-2019-9 (01 Mart 2020)

Karakaş, Gökhan, ‘‘Türk askerine saldırı sonrası Rusya'dan dikkat çeken hamle! Fırkateynlerle mesaj…’’, Milliyet Gazetesi, 01 Mart 2020,  https://www.milliyet.com.tr/gundem/turk-askerine-saldiri-sonrasi-rusyadan-dikkat-ceken-hamle-firkateynlerle-mesaj-6155784 (02 Mart 2020)

‘‘Rus savaş gemisi Çanakkale Boğazı'ndan geçti’’, Sabah Gazetesi, 23 Aralık 2019, https://www.sabah.com.tr/dunya/2019/12/23/rus-savas-gemisi-canakkale-bogazindan-gecti

(02 Mart 2020)

‘‘Rusya, Hazar Denizi üzerinden Suriye'ye savaş uçağı takviyesi yaptı’’, Sabah Gazetesi, 21 Şubat 2020, https://www.sabah.com.tr/dunya/2020/02/21/rusya-hazar-denizi-uzerinden-suriyeye-savas-ucagi-takviyesi-yapti (02 Mart 2020)

Kırıkkanat, Alp, ‘‘Rus Donanma Faaliyetlerindeki Artış’’, Seyir Defteri, 06 Kasım 2019, https://www.alpkirikkanat.com/makale-detay/57/rus-donanma-faaliyetlerindeki-artis (02 Mart 2020)

‘‘Guardian: Türkiye'nin saldırısı rejime ivme kaybettirdi’’, MSN Haber, 02 Mart 2020, https://www.msn.com/tr-tr/haber/gundem/guardian-türkiyenin-saldırısı-rejime-ivme-kaybettirdi/ar-BB10CqoQ?ocid=spartanntp (02 Mart 2020)

‘‘ABD'li amiral: Kalibr füzesi Avrupa’nın herhangi bir başkentine ulaşabilir’’, Sputnik, 06 Ekim 2018, https://tr.sputniknews.com/savunma/201810061035546707-kalibr-fuzesi-avrupain-herhangi-bir-baskentine-ulasabilir/ (02 Mart 2020)