Kuruluş gerekçesi Kudüs ve Filistin olan İslam İşbirliği Teşkilatı, geçen 50 yılda İslam dünyasının her alanda hak ve çıkarlarını korumak üzere çalışmalar yürüten devletler arası bir iş birliği platformu oldu.

AA muhabiri, Türkiye ve Suudi Arabistan'ın ortak önerisiyle İİT'nin 50'nci kuruluş yıl dönümü kutlamaları kapsamında Cidde'de düzenlenecek tören vesilesiyle, İİT'nin kuruluşuna ve yapısına ilişkin bilgileri derledi.

İİT, üyeliği iç savaş nedeniyle askıya alınan Suriye dahil 57 üye ülke ile 1,7 milyar Müslümanın yaşadığı çok geniş bir coğrafyada nüfus, ekonomi ve insan kaynakları potansiyeli açısından Birleşmiş Milletlerden (BM) sonra ikinci büyük teşkilat konumunda bulunuyor.

Teşkilat, kuruluş gerekçesi de olan "Filistin ve Kudüs" konusunun yanı sıra son dönemde Batı dünyasında artarak yükselen İslam karşıtlığıyla mücadele, fakirlik ve diğer insani problemlerin aşılması için İslam dünyasının atması gereken dayanışma ve sorumluluk adımları gibi konulara da odaklanıyor.

İslamiyetin ve Müslümanların değerlerini korumayı amaç edinen teşkilat, İslama dair yanlış algıların giderilmesi ve Müslümanlara yönelik ayrımcılığın ortadan kaldırılması için çalışmalarını sürdürüyor.

İİT'nin kuruluşu

İİT, Müslümanların üçüncü mukaddes mabedi olan ve İsrail'in işgali altındaki Kudüs'te bulunan Mescid-i Aksa'nın 21 Ağustos 1969'da Avustralyalı radikal bir Yahudi tarafından kundaklanmasının ardından İslam dünyasında uyanan tepkiler üzerine 22-25 Eylül 1969'da Rabat'ta ilk kez düzenlenen İslam Zirve Konferansı'nda alınan kararla "İslam Konferansı Örgütü" adıyla kuruldu.

Cidde'de 1970'te düzenlenen ilk İİT Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK) toplantısında, İİT Genel Sekreterliği'nin oluşturulmasına ve sekreteryanın, Kudüs kurtarılana kadar Cidde'de faaliyet göstermesine karar verildi.

Örgütün adı, 28-30 Haziran 2011'de Astana'da düzenlenen 38'inci DBK Toplantısında İslam İşbirliği Teşkilatı olarak değiştirildi.

Şimdiye kadar 14 İİT Zirvesi düzenlendi

Beş gözlemci üyesi bulunan teşkilatın birinin üyeliği askıda olmak üzere 57 üye ülkesi bulunuyor.

Teşkilatın en üst düzeyde karar alma organı, her üç yılda bir, üye ülkelerin kral, devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla toplanan İslam Zirvesi. Ortaya konan hedeflerin hayata geçirilmesi konusunda istişarelerin yapıldığı İİT Zirvelerinde, gündeme ilişkin konularda izlenecek siyasete ilişkin kararlar alınıyor.

İİT'nin kuruluşundan bugüne kadar çeşitli üye ülkelerin ev sahipliğinde 14 Zirve, 7 Olağanüstü Zirve toplantısı düzenlendi.

Zirvelerden sonraki karar alma organı ise yılda bir defa üye ülkelerden birinde toplanan İİT Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK). Zirve toplantılarında olduğu gibi, İslam dünyasını ilgilendiren hayati konularda gerektiğinde Olağanüstü DBK Oturumu da düzenleniyor.

Ayrıca, teşkilat ve üye devletler için hayati öneme sahip konuları ilerletmek amacıyla krallar ile devlet ve hükümet başkanlarının başkanlık ettiği 4 daimi komite oluşturuldu.

Bu kapsamda, Kudüs Komitesi, Enformasyon ve Kültürel İşler Daimi Komitesi (COMIAC), Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (COMCEC-İSEDAK) ile Bilim ve Teknolojik İşbirliği Komitesi (COMSTECH) çalışmalarını İİT çatısı altında yürütüyor.

Ayrıca, İİT bünyesindeki "İcra Komitesi" de gerekli hallerde toplanarak, İslam dünyasına ilişkin gündemdeki kritik ve acil konuları ele alıyor.

İİT çalışmalarını bu organların yanı sıra genel sekreterlik, alt organlar, uzmanlık kuruluşları ve ilgili kuruluşlar ile yürütüyor.

Türkiye İİT bünyesinde önemli inisiyatifler aldı

Türkiye, kuruluşundan bu yana üyesi olduğu İİT Nezdinde Daimi Temsilciliğini, 2015'te Cidde'de açtı.

Bu yıl, 3 yıl sürdürdüğü İİT Zirve Dönem Başkanlığını Suudi Arabistan'a devreden Türkiye, İİT'ye bağlı İİT İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC), İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), Gençlik Diyalog Platformu gibi önemli kuruluşlara da ev sahipliği yapıyor.

Ayrıca, Türkiye'nin İİT bünyesinde yeni teşkilatların gelişmesine ön ayak olduğu çalışmalar kapsamında kurulacak tahkim merkezi, polis koordinasyon merkezi ve medya merkezine de Türkiye'nin ev sahipliği yapması öngörülüyor.

Türkiye'nin sekreteryasını yürüttüğü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığını yaptığı İİT Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) de İslam ülkeleri arasında ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilebilmesi için çalışmalarını sürdürüyor.

İİT Kadın Konseyi'nin başkanlığını da konseyin kuruluşundan bu yana Türkiye üstleniyor.

İİT'de üst düzey görevlerden birine de bir Türk diplomat seçilmişti. Büyükelçi Musa Kulaklıkaya, İİT İdari ve Mali İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcılığı görevini yürütüyor.

Muhabir: Nazlı Yüzbaşıoğlu