Bu aralar iş güç derken bir türlü yazmaya fırsatım olmadı. Sadece iç ve dış gelişmeleri takip etmekle yetindim. Zaten olanları gördükçe insanın içinden yazı yazmak da gelmiyor. Özellikle içeride ortaya dökülen itiraflar ve kumpaslar Brezilya dizilerini aratmaz hale geldi. Bu ortamda yazsanız da yazılanların ne kadar okunacağını kestiremiyorsunuz. Böyle bir haletiruhiye içindeyken, ortamı hareketlendirecek bir haber, ajanslardan geçmeye başladı. Karadeniz’de Ruslar tarafından bir İngiliz harp gemisine ateş açıldığı bazı kaynaklarca ifade edildi. Ancak İngilizler bu haberi yalanladılar. Ne olduğu tam olarak anlaşılamadı. Hemen arkasından, İngiltere’nin güneyindeki Kent bölgesinde bir otobüs durağında İngiliz HMS Defender (D36) fırkateyninin Karadeniz’de olası Rus tepkilerine karşı göstereceği hal tarzlarına ilişkin, yağmurdan ıslanmış yazışma ve planların bulunduğu açıklandı.

İngiliz cenahında önemli bir güvenlik açığı mı söz konusu, İngiliz istihbaratı karşı bir içerik aldatmacası mı yapıyor ya da birileri İngilizlere her şeyden haberimiz var mesajını mı vermek istiyor? Kesin olmamakla birlikte sanki üçüncüsü daha akla yatkın gibi… Farkı fikirler elbette öne sürülebilir.

Ruslar bu yılın başlarında, Ukrayna’daki mücadelede karşılarında İngiliz istihbaratının olduğunu açıkça deklare ettiler. Aslında İngilizlerin, son yıllarda Ukrayna’ya askeri eğitim ve istihbarat desteği sağladığı biliniyor. 2015’ten bu yana yaklaşık 21 bin Ukraynalı asker bu eğitimlerden geçmiş bulunuyor. Son olarak ise, Odesa’da liman ziyaretinde bulunan Defender’ın güvertesinde her iki ülke yetkililerinin Ukrayna donanmasının modernizasyonu için yeni bir uygulama muhtırası imzaladıkları açık kaynaklara yansıdı. Bu kapsamda, UNCEP (Ukrainian Naval Capabilities Enhancement Projects- Ukrayna Donanması Yetenek Geliştirme Projeleri) adı altında bir dizi proje İngilizler tarafından Ukraynalılara sunulmuş oldu. Buna göre, donanma personelinin eğitimi, yeni deniz üsleri kurulması, bir kısım yeni deniz platformları inşası ve iki adet ‘‘Sundown’’ sınıfı mayın karşı tedbir gemisi satışına kadar bir liste sunuluyor. Bu ara yılların ‘‘Sundown’’larını da sırayla ellerinden çıkarmış olacaklar. Tabi eğer gerçekleşirse…

Proje için 1,25 ile 1,7 milyar pound arasında bir bütçenin tahsis edileceği belirtiliyor. Söylenen bu rakamlar, özellikle sosyal medyada İngilizler arasında tartışmalara yol açtı. Tip 31 sınıfı fırkateynleri gibi kendi projelerini bitiremeyenlerin bütün bunları nasıl yapacağı konusu müstehzi yorumlara neden oldu.

Ancak, bütün bu olan biten İngiliz faaliyetleri yine de Rusları rahatsız ediyor. Peki, İngilizler bu bölgede neden bu kadar ısrarlı dolanıyorlar?

Batı’nın Karadeniz’deki bilindik siyasi hedeflerine yardımcı olacak İngiliz katkılarının dışında; ben, bunun temelde İngiliz denizcilik sektörünün pazar arayışının bir tezahürü olduğunu düşünüyorum.

Bu, İngilizler açısından son derece önemli bir konu. Çünkü pandemi nedeniyle yaşanan izolasyon sürecinde, denizcilik işletmeleri tarafından farklı branşlardaki personelin yüzde 31'ine ücretsiz izin verildiği ve takriben yüzde 16 civarında da personelin işten çıkarıldığı biliniyor. Sayı ve oranların artış olasılığı ise endişe yaratıyor. Birçok kişiye istihdam sağlayan bu sektörün, kendileri açısından, ayağa kaldırılması gerekiyor. ‘‘Denizcilik Sektörü Kalkınma Planı’’ başlığıyla geçen yıl yayımlanan bir raporda, İngiliz denizci iş çevrelerinin Brexit sonrasını da dikkate alarak pazar payının artırılmasına ve para akışının sağlanmasına dair önerileri sıralanmıştı. Netice itibarıyla İngilizler, Karadeniz’de Rusya-Ukrayna gerginliği kapsamında yaşanan siyasi ve askeri bir krizi, bu kapsamda ekonomik bir faydaya da çevirmeye çalışıyorlar. Ancak işleri hiç de kolay olmayacak gibi görünüyor.

İngiliz iş dünyasının yanı sıra, bu çabalara askeri cenahtan da katkı sağlanmaya çalışıldığı görülüyor. Geçtiğimiz mayıs ayında düzenlenen Deniz Gücü Konferansında, İngiliz Deniz Kuvvetleri Komutanının yaptığı konuşma; bir kısım açık kaynaklarda, ‘‘Denizcilikte Yeni Bir Diriliş’’ başlığı altında yayımlandı. Konuşmada Rusya ve Çin’e karşı daha ileri ve farklı coğrafyalarda konuşlanma gereğinden bahsediliyor. Kendilerince tanımladıkları yeni jeopolitik gerçeklerin, modern harp unsurlarına olan ihtiyacı öne çıkardığı ifade ediliyor.

Ancak konuşmanın en vurucu yerinin, donanma ve ticaretin birbirini peşi sıra takip eden iki önemli unsur olduğuna dair bölüm olduğunu düşünüyorum. Ticaretin donanmayı, donanmanın da ticareti takip edip sürdüren iki önemli unsur olduğu belirtiliyor. Bu iki unsur arasındaki ilişkinin en bariz örneği, Defender’ın güvertesinde Ukraynalı yetkilerle birlikte imzalanan Ukrayna donanmasına katkı sağlayacağı iddiasındaki bir dizi ticari anlaşmalar olsa gerek. Burada bir donanma unsurunun da ticari kar sağlayacak bir akdin imzalanmasında yardımcı bir rol oynadığı görülüyor. Diğer yandan bu faaliyetler üzerinden bu bölgede kalıcı bir İngiliz konuşlanmasının önünde, şimdilik, birçok engel olduğu da bilinen bir gerçek.

Fakat bu imzaların hemen akabinde, bahse konu gemiyle alakalı Karadeniz faaliyetlerine ait mahrem belgelerin; Güney İngiltere’nin yağmurunda ıslanarak (belki de ıslanması sağlanarak) buruşmuş bir halde bulunması, acaba İngiliz niyetlerine karşı verilen manidar bir cevabı mı işaret ediyor? Yazımın başında da ifade ettiğim gibi diğer olasılıklara nazaran birileri üstü kapalı bir cevabı içeren bir mizansen yaratmış olabilir. Bu tabi ki bir tahmin…

Netice itibarıyla, savunma sanayine dönük pazar analizlerinin ve buna dair anlaşmaların tartışmalı ve çatışmalı alanlar üzerinden yapılması her daim bir risk taşıyabilir. Özellikle Karadeniz’de kıyıdaş olmayanların yaratacağı bu risk, bu bölgede her an farklı bir soruna ve tehdide dönüşebilir. Bu durum da bizi doğrudan etkileme potansiyelini taşımakta. Üstelik imzalanan hususlar, ne kadarı uygulanabilir ve sürdürülebilir; o da çok net değil. Rus baskısı fazlasıyla hissedilebilir durumda. Bekleyip görmek gerekiyor. Islanan belgelerin kuruması, bu anlamda zaman alabilir. Rusya’nın Ukrayna sınırına olan yığınağını çekme sürecinde yapılan bu askeri-ticari girişim ve benzerleri; Rusya’yla olan iletişimi ve onun verdiği tepkileri farklı bir hale getirebiliyor.

Kaynaklar:

‘‘Rusya'nın 'İngiliz savaş gemisine uyarı ateşi açıldı' iddiasına Londra'dan yalanlama’’, Euronews, 23 Haziran 2021, https://tr.euronews.com/2021/06/23/rusya-n-n-ingiliz-savas-gemisine-uyar-atesi-ac-ld-iddias-na-londra-dan-yalanlama  (28 Haziran 2021)

‘‘İngiliz savaş gemisinin, Kırım açıklarından geçiş planını içeren gizli belgeler bir otobüs durağında bulundu’’, Sputnik, 27 Haziran 2021, https://tr.sputniknews.com/rusya/202106271044829659-ingiliz-savas-gemisinin-kirim-aciklarindan-gecis-planini-iceren-gizli-belgeler-bir-otobus-duraginda/  (28 Haziran 2021)

‘‘Son dakika... Rus uzmandan şok Ukrayna yorumu! Karşımızda İngiliz istihbaratı var...’’, Milliyet Gazetesi, 14 Nisan 2021, https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-rus-uzmandan-sok-ukrayna-yorumu-karsimizda-ingiliz-istihbarati-var-6480950/1  (28 Haziran 2021)

‘‘İngiltere Ukrayna ordusunu eğitecek’’, BBC News Türkçe, 25 Şubat 2015, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/02/150224_ingiltere_ukrayna  (28 Haziran 2021)

‘‘UK signs agreement to support enhancement of Ukrainian naval capabilities’’, UK Government Press Release, 23 Haziran 2021, https://www.gov.uk/government/news/uk-signs-agreement-to-support-enhancement-of-ukrainian-naval-capabilities  (28 Haziran 2021)

Chuter, Andrew, ‘‘British shipbuilder Babcock to help beef up Ukraine’s navy’’, DefenseNews, 22 Haziran 2021, https://www.defensenews.com/global/europe/2021/06/22/british-shipbuilder-babcock-to-help-beef-up-ukraines-navy/  (30 Haziran 2021)

Jiang, Jason, ‘‘Maritime UK releases sector recovery plan’’, Splash 247, 16 Haziran 2020, https://splash247.com/maritime-uk-releases-sector-recovery-plan/  (29 Haziran 2021)

‘‘Blog: A new maritime resurgence’’, Maritime UK, 19 Mayıs 2021, https://www.maritimeuk.org/media-centre/blog-posts/blog-new-maritime-resurgence  (30 Haziran 2021)